Χημεία (Β Γενικού Λυκείου - Ομάδα Προσ/σμού Θετικών Σπουδών)

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Στέλιος Λιοδάκης
Δημήτρης Γάκης
Δημήτρης Θεοδωρόπουλος
Παναγιώτης Θεοδωρόπουλος
Αναστάσιος Κάλλης

Χημεία
θετικής κατεύθυνσης β' λυκείου

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
ΑΘΗΝΑ

Επιστημονικός Υπεύθυνος - Διεύθυνση Ομάδων Εργασίας: Στέλιος Λιοδάκης
Ομάδα συγγραφής:
Στέλιος Λιοδάκης, Δρ. Χημικός, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ
Δημήτρης Γάκης, Δρ. Χημικός Μηχανικός, Λέκτορας ΕΜΠ
Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, Χημικός Μηχανικός Δ/θμιας Εκπαίδευσης
Παναγιώτης Θεοδωρόπουλος, Χημικός Δ/θμιας Εκπαίδευσης
Αναστάσιος Κάλλης, Χημικός Δ/θμιας Εκπαίδευσης
Ομάδα Τεχνικής Υποστήριξης:
Στάθης Σιάνος, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ
Ηρακλής Αγιοβλασίτης, φοιτητής στη σχολή Χημικών Μηχανικών, ΕΜΠ
Άννα Γάκη, φοιτήτρια στη σχολή Χημικών Μηχανικών, ΕΜΠ
Βλάσσης Παπανικολάου, φοιτητής στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ
Άντζελα Λαζάρου, φωτογράφος TEI Αθήνας
Γλωσσική Επιμέλεια: Χρήστος Ανδρίτσος
Τεχνική Επιμέλεια: Στέλιος Λιοδάκης

Υπεύθυνος στο πλαίσιο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου :
Δρ. Αντώνιος Σ. Μπομπέτσης, Χημικός, M.Ed., Ph.D., Σύμβουλος Π.Ι.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Με το βιβλίο αυτό αρχίζει μια νέα προσπάθεια για την ανανέωση και τον εκσυγχρονισμό των συγγραμμάτων του Λυκείου Ανανέωση τόσο στο περιεχόμενο όσο και στο ύφος, ώστε να μην είναι το σχολικό βιβλίο μια ξερή μόνο παράθεση μέρους των γνώσεων που συσσωρεύονται από τους επιστήμονες αιώνες τώρα.
Με ένα πολύ απλό ύφος γίνεται προσπάθεια να δοθούν οι θεμελιώδεις αρχές της Χημείας και μέσα από παραδείγματα της καθημερινής ζωής ώστε και πιο κατανοητές να γίνουν και επιπλέον να βοηθήσουν τον αναγνώστη - μαθητή να αναπτύξει ένα κριτικό βλέμμα για ότι συμβαίνει γύρω και μέσα του.
Η βασική αρχή που ακολουθήθηκε τόσο στην παράθεση της θεωρίας όσο και στην εκλογή των ασκήσεων και των προβλημάτων είναι ότι ο μαθητής, από το δίδυμο δάσκαλος- βιβλίο, πρέπει να μπορεί να μαθαίνει και όχι μόνο να διδάσκεται, να μπορεί να βρίσκει και όχι μόνο να του λένε.
Όσον αφορά τη θεωρία αυτού του βιβλίου έγινε προσπάθεια να είναι προσαρμοσμένη στις νοητικές, δυνατότητες των μαθητών που προορίζεται, εξασφαλίζοντας στο μέγιστο δυνατό βαθμό τη μετάπλαση της επιστημονικής γνώσης σε διδάξιμη ύλη.
Προσπαθήσαμε κατά το δυνατόν να ακολουθήσουμε τις σύγχρονες τάσεις συγγραφής διδακτικών βιβλίων, μέσα στα πλαίσια βέβαια του δεδομένου αναλυτικού προγράμματος. Για να το πετύχουμε αυτό στηριχτήκαμε:

σε σύγχρονη βιβλιογραφία η οποία περιλαμβάνει και εκπαιδευτικά περιοδικά.
σε ελκυστικό φωτογραφικό υλικό το οποίο σε κάποιο ποσοστό ικανοποιεί τον όρο πειραματική χημεία.
σε ιστορικές αναφορές με σκοπό να καταλάβει ο μαθητής - αναγνώστης ότι το θαυμάσιο αυτό οικοδόμημα της Χημείας στήθηκε από ανθρώπους αφοσιωμένους αλλά «ανθρώπινους», μέσα από λάθη. αντιγνωμίες, απογοητεύσεις αλλά και θριάμβους.
σε μεγάλο αριθμό των « γνωρίζεις ότι...» όπου αναφέρονται σύγχρονα θέματα τα οποία ενδιαφέρουν κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Σε αυτά η χημεία είναι «εν δράσει» και αναδεικνύεται σαν η επιστήμη της «κάθε ημέρας». Χωρίς αυτά να είναι «εξεταστέα ύλη» ελπίζουμε να είναι «ύλη - πρόκληση» για περαιτέρω βιβλιογραφική έρευνα σε βιβλιοθήκες και υπολογιστές...

Η επιλογή των ασκήσεων και των προβλημάτων έγινε κατά τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρχει συμφωνία με τις δυνατότητες των μαθητών και ο βαθμός δυσκολίας να είναι τέτοιος, ώστε να είναι δυνατή η εξαγωγή της απάντησης μέσα από τη θεωρία του βιβλίου αυτού.
Ο ικανοποιητικός αριθμός των ασκήσεων και των προβλημάτων έχει στόχο, όχι την επίλυση όλων αυτών μέσα στην τάξη, αλλά την πλήρη παροχή ενός υλικού, ώστε μέσα από την δημιουργική συνεργασία δασκάλου- μαθητή να επιτυγχάνεται η πλήρης αφομοίωση και εμπέδωση της ύλης που θα διδαχθεί. Ο πλούτος των προβλημάτων καθώς και των λυμένων εφαρμογών κάνει, για τον μέσο μαθητή, περιττό κάθε άλλο βοήθημα.

Η συγγραφική ομάδα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνόγλωσση

Εικόνα Α Γ. Βάρβογλης, «Χημείας Απόσταγμα», Εκδ. Τροχαλία, 1992.
Α Γ. Βάρβογλης, «Η Κρυφή Γοητεία της Χημείας», Εκδ. Τροχαλία, 1994.
Α. Γ. Βάρβογλης, «Μεγάλοι Χημικοί», Εκδ. Ζήτη, Θεσσαλονίκη, 1995.
Εικόνα Α. Γ. Βάρβογλης και Ν. Ε. Αλεξάνδρου, «Οργανική Χημεία», 4η έκδοση, Θεσσαλονίκη, 1970.
Δ. Γάκης, «Ασκήσεις Χημικής Ισορροπίας σε Υδατικά Διαλύματα», Εκδ. ΕΜΠ, 1980
Δ. Γάκης, Α. Κάλλης, Κ. Καφετζόπουλος, Σ. Κονιδάρης, Δ. Κούρτης, «Χημεία Β' Λυκείου», ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996.
Εικόνα Δ. Γάκης, Α. Κάλλης, Κ. Καφετζόπουλος, Σ. Κονιδάρης, Δ. Κούρτης, «Χημεία Β' Λυκείου, Λύσεις Ασκήσεων», ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1997.
Τ. Γεωργιάδου, Κ. Καφετζόπουλος, Ν. Πρόβης Ν. Σπυρέλλης, Δ. Χηνιάδης, «Χημεία Β' Γυμνασίου», ΟΕΔΒ, Αθήνα 1998.
Εικόνα Τ. Γεωργιάδου, Κ. Καφετζόπουλος, Ν. Πρόβης, Ν. Σπυρέλλης, Δ. Χηνιάδης, «Χημεία Γ' Γυμνασίου», ΟΕΔΒ, Αθήνα 1998.
Δ. Θεοδωρόπουλος Π. Θεοδωρόπουλος, Κ. Παπαζήσης, «Ονοματολογία-Ισομέρεια», Εκδ. Πελεκάνος, 1995.
Εικόνα Δ. Θεοδωρόπουλος, Π Θεοδωρόπουλος, «Μαθήματα Οργανικής Χημείας», Εκδ. Πελεκάνος 1997.
Δ. Θεοδωρόπουλος, Π. Θεοδωρόπουλος, Κ. Κομνηνός, «Μαθήματα Γενικής Χημείας», Εκδ. Σαββάλα, 1995.
Εικόνα Π. Θεοδωρόπουλος, Δ. Θεοδωρόπουλος, Κ. Παπαζήσης, «Ασκήσεις Χημείας Α' Λυκείου», Εκδ. Πελεκάνος 1996.
Ε. Καπετάνου, Α. Μαυρόπουλος, «Χημεία Β' Ενιαίου Λυκείου», ΟΕΔΒ, 1998
Εικόνα Β. Καρώνης, Α. Μπομπέτσης, Δ. Υφαντής, «Εργαστήριο Χημείας - Γ' Τάξη ΕΠΑ», ΟΕΔΒ 1992.
Β. Καρώνης, Α. Μπομπέτσης, Δ. Υφαντής «Εργαστήριο Χημείας Γ' Τάξη ΕΠΛ - Τετράδιο Πειραμάτων», ΟΕΔΒ 1992
Εικόνα Δ. Κατάκης - Γ. Πνευματικάκης «Πανεπιστημιακή Ανόργανος Χημεία», ΟΕΔΒ, 1983.
Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, «Αξιολόγηση των μαθητών της Α' Λυκείου στα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών», ΟΕΔΒ, Αθήνα 1997.
Εικόνα Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, «Αξιολόγηση των μαθητών της Α' Λυκείου (γενικές οδηγίες και στοιχεία μεθοδολογίας», ΟΕΔΒ, Αθήνα 1997
Ν Δ. Κλούρας, «Βασική Ανόργανη Χημεία», Εκδ. Π. Τρακλός-Ε Κωσταράκη, Αθήνα 1998.

Εικόνα Θ Σ. Κουσούρης, A.M. Αθανασάκης, «Περιβάλλον, Οικολογία, Εκπαίδευση», Εκδ. Σαββάλα, 1994.
Σ. Λιοδάκης, «Ασκήσεις Ανοργάνου Χημείας», Εκδ. ΕΜΠ, 1982.
Σ Λιοδάκης, «Εισαγωγικά Μαθήματα Αναλυτικής Χημείας», Εκδ. ΕΜΠ, 1999.
Εικόνα Ζ. Λοΐζος, «Γενική Χημεία», Εκδ. ΕΜΠ, 1997.
Γ. Μανουσάκης, «Γενική και Ανόργανη Χημεία», Εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 2η έκδοοη, 1994.
Κ. Μανωλκίδης, Κ. Μπέζας, «Χημεία Γενική και Ανόργανη», Αθήνα, 1993.
Εικόνα Α. Μαυρόπουλος, Ε Καπετάνου, «Χημεία Α' Ενιαίου Λυκείου», ΟΕΔΒ, 1998
Α. Μπομέτσης, Π Καλλίτσης, «Εργαστήριο Χημείας Β' Τάξη ΕΠΛ», ΟΕΔΒ 1986
Α. Μπομέτσης, Π. Καλλίτσης, «Εργαστήριο Χημείας Β' Τάξη ΕΠΛ - Τετράδιο Πειραμάτων», ΟΕΔΒ 1986
Εικόνα J. Mc Murry «Οργανική Χημεία, Τόμος I», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1998
Morrison και Boyd «Οργανική Χημεία», Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 1991.
Γ.Κ. Παρισσάκης, «Βασικές Αρχές Αναλυτικής Χημείας», Εκδ. ΓΙαπασωτηρίου, 1996.
Εικόνα Γ.Κ. Παρισσάκης, «Εργαστηριακές Ασκήσεις Ανοργάνου Χημείας», Εκδ Παπασωτηρίου, 1996.
Ε. Παπαχριστοδούλου, Β. Λοϊζου, Γ. Παπαχρυσοστόμου, Κ. Κουμίδης «Οργανική Χημεία Γ' Λυκείου», Λευκωσία 1998.
Εικόνα Π. Ο. Σακελλαρίδης, «Γενική Χημεία», Αθήνα, 1981
Α. Σταυρόπουλου, «Φυσικές Επιστήμες», Εκδ. Α. Σταμούλης, 1988.
Κ Α. Τσίπης, «Χημεία I, Ατομα & Μόρια», Εκδ. Ζήτη, 1996.
Κ Α. Τσίπης, «Χημεία II, Καταστάσεις της ύλης», Εκδ. Ζήτη, 1997.
Εικόνα P.W. Atkins, «Η Δημιουργία», Εκδ. Κάτοπτρο, 1993
P.W. Atkins, «Το περιοδικό βασίλειο», Εκδ. Κάτοπτρο, 1995.
R. P. Feynman, «Έξι εύκολα κομμάτια», Εκδ. Κάτοπτρο, 1998
Morisson and Boyd, «Οργανική Χημεία», 4η έκδοση, Εκδ Παν. Ιωαννίνων, 1988.
Εικόνα Nuffield Advanced Science, «Χημεία - Θέματα 1 εως 11», Εκδ. Γ. Α. Πνευματικού, 1998.

Ξενόγλωσση

Εικόνα D. Abbot, "Advanced Level Chemistry Basic Exercises", J. M. Dent and Sons Ltd., London, 1967.
P.W. Atkins, J.A. Beran, "General Chemistry", 2nd Ed., Freeman and Company, 1990.
P.W. Atkins, L. Jones, "Chemistry", 3rd Ed., Freeman and Company 1997.
P.W. Atkins, "Molecules", W.H. Freeman and Company, New York, 1987.
Εικόνα Becker-Went worth. "General Chemistry", Houghton Mifflin Co. Boston. 1980.
J.E. Brady, "General Chemistry", John Wiley and Sons, 5,h Ed., 1990

Εικόνα Τ. Brown, Η. Le May, Β Bursten, "Chemistry - The Central Science" 7th Ed., Prentice - Hall, 1997.
Chadwick., "Chemistry", George Allen & Unwin Ltd., London, 1977.
R. Chang, "Chemistry", 6th Ed., Mc Grow-Hill, 1998.
G.W. Daub, W. Seese, "Basic Chemistry", Prentice-Hall, 1996
D.D. Ebbing, "General Chemistry" 5th Ed., Houghton Miffin Co, 1996.
Εικόνα W. Eisner, et al. "Elemente Chemie I", Ernst Klett Verlag, Stuttgart, 1986.
M. Freemantle, "Chemistry in Action", Mac Milan Education, London, 1987.
R.G. Gillespie, D. Humphreys, N.C. Baird, E.A. Robinsen, "Chemistry", 2nd Ed., Allyn and Bacon, Massachusetts, 1989.
G. Hill, "Chemistry Counts", Hodder and Stoughton, London 1986.
Εικόνα G. Hill and J. Holman, "Chemistry in Context", 4,th Ed., Nelson, 1995.
J.W. Hill and D.K. Kolb, "Chemistry for Changing Times", Prentice - Hall, 1998.
J.W. Hill and R.H. Petrucci, "General Chemistry", Prentice - Hall, 1996.
N.R. Kneen, M.J. Rogers, P. Simpson, "Chemistry", Addison-Wesley Ltd., 1972.
Εικόνα J.C. Kotz and P. Treichel, "Chemistry and Chemical Reactivity", 3rd Ed., Saunders College Publishing, USA, 1996.
P. Lebrun, A. Cunnighton, R. Vogel, "Chimie 1er D.E.", Hatier, 1979.
T. Lister and J. Renshaw, "Understanding Chemistry", 2nd Ed., Stanley Thornes Ltd., 1991.
H. Meislich, H. Nechamkin, J. Sharefkin, "Organic Chemistry", McGraw - Hill, 1977.
Εικόνα F.J. Moore, "A History of Chemistry", McGraw-Hill, 1939.
Murray S. Peter, "Principles of Organic Chemistry", 2nd Ed., Heinemann Educational, 1977.
E.N. Rausden, "Α-Level Chemistry", Stanley Thornes Ltd., 1985.
J.L. Rosenberg, "College Chemistry", 5 th Ed., McGraw Hill Book Company, 1972
Εικόνα Richards, Cram, Hammond, "Elements of Organic Chemistry", McGraw - Hill, 1967.
K.K. Sharma, D.S. Sharma, "Problems in Organic Chemistry", Vikas Publishing House Ltd., 1994.
P. Yurkanis Bruice, "Organic Chemistry", Prentice - Hall, 1992.
S. Zumdahl, "Chemical Principles", Houghton Mifflin. 3rd Ed.. 1998.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ

1 ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ - ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ - ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ 1.1 Διαμοριακές δυνάμεις - Μεταβολές φυσικών καταστάσεων - Νόμος μερικών πιέσεων 1.2 Προσθετικές ιδιότητες διαλυμάτων Γνωρίζεις ότι: «Υδρατμοί στον αέρα Ένα Δελτίο Καιρού» Ανακεφαλαίωση - Λέξεις κλειδιά Ερωτήσεις - Ασκήσεις - Προβλήματα
2 ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ 2.1 Μεταβολή ενέργεια; κατά τις χημικές μεταβολές Ενδόθερμες - Εξώθερμες αντιδράσεις - Θερμότητα αντίδρασης ενθαλπία 2.2 Θερμιδομετρία - Νόμοι θερμοχημείας Γνωρίζεις ότι: «Αναστενάρια: Ένα θαύμα που ερμηνεύει η χημεία» Γνωρίζεις ότι: «Εκρηκτικά» Ανακεφαλαίωση - Λέξεις κλειδιά Ερωτήσεις - Ασκήσεις - Προβλήματα
3 ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 3.1 Γενικά για τη χημική κινητική και τη χημική αντίδραση - Ταχύτητα αντίδρασης 3.2 Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα αντίδρασης. Καταλύτες 3.3 Νόμος ταχύτητας - Μηχανισμός αντίδρασης 3.4 Ένα πείραμα χημικής κινητικής μελέτης Γνωρίζεις ότι: «Η παρουσία ενζύμων στον οργανισμό μας - επιπτώσεις από την απουσία ορισμένων - δηλητήρια » Ανακεφαλαίωση - Λέξεις κλειδιά Ερωτήσεις - Ασκήσεις - Προβλήματα
4 ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ 4.1 Έννοια χημικής ισορροπίας - Απόδοση αντίδρασης 4.2 Παράγοντες που επηρεάζουν τη θέση της χημικής ισορροπίας - Αρχή Le Chatelier 4.3 Σταθερά χημικής ισορροπίας: K_c - Κ_p Γνωρίζεις ότι: «Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι ωκεανοί» Ανακεφαλαίωση - Λέξεις κλειδιά Ερωτήσεις - Ασκήσεις - Προβλήματα
5 ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΗ - ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ 5.1 Αριθμός οξείδωσης. Οξείδωση - Αναγωγή 5.2 Κυριότερα οξειδωτικά σώματα - αναγωγικά σώματα Αντιδράσεις οξειδοαναγωγής 5.3 Ηλεκτροχημεία Αγωγοί ηλεκτρικού ρεύματος. Ηλεκτρόλυση - Μηχανισμός - Εφαρμογές 5.4 Νόμος ηλεκτρόλυσης. Νόμοι Faraday - Υπολογισμοί Γνωρίζεις ότι: «Τεχνητή φωτοσύνθεση» Ανακεφαλαίωση - Λέξεις κλειδιά Ερωτήσεις - Ασκήσεις - Προβλήματα