34. Η Ορθοδοξία στο σύγχρονο κόσμο

Στις προηγούμενες ενότητες πληροφορηθήκαμε για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και τις προτεσταντικές Ομολογίες (τις ονομαζόμενες «ετερόδοξες* Εκκλησίες»). Τώρα θα αναφερθούμε στην παρουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο, καθώς και στο ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως.

1. Η Ορθοδοξία στο σύγχρονο κόσμο και στην Eνωμένη Ευρώπη

α. Γεωγραφική κατανομή

Ορθόδοξος ναός Αγ. Αλεξάνδρου Νέφσκι, Βουλγαρία.

Ορθόδοξες Εκκλησίες βρίσκονται σ' όλο τον κόσμο, έστω κι αν αποτελούν μειονότητες σε σχέση με το συνολικό πληθυσμό. Yπάρχουν σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία και Αυστραλία (υπάγονται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως), στην Αφρική (υπάγονται στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας), στη Συρία, Λίβανο και ανατολική Τουρκία (υπάγονται στο Πατριαρχείο Αντιοχείας), καθώς και σε Παλαιστίνη και Ιορδανία (υπάγονται στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων).

Η Ορθοδοξία είναι, επίσης, μειονότητα -πλην της Κύπρου- στα περισσότερα κράτη της Ενωμένης Ευρώπης, τα οποία έχουν έντονη ρωμαιοκαθολική και προτεσταντική παρουσία, όπως τονίσαμε στις δύο προηγούμενες ενότητες.

Ορθόδοξος ρωσικός ναός.

Η παρουσία των Oρθόδοξων Εκκλησιών στη σύγχρονη Ευρώπη είναι σημαντική. Yπενθυμίζει στους Ευρωπαίους την κοινή θρησκευτική τους παράδοση των πρώτων χριστιανικών αιώνων, δηλαδή το σεβασμό στην πολιτιστική και θρησκευτική ιδιαιτερότητα του κάθε λαού και την έννοια μιας χριστιανικής Εκκλησίας που δεν ενδιαφέρεται για κοσμική εξουσία.

β. Η ορθόδοξη παρουσία

Είτε αναφερόμαστε σε κράτη με ορθόδοξο πληθυσμό είτε σ' αυτά όπου υπάρχει ορθόδοξη μειονότητα, η Ορθοδοξία έχει έντονη παρουσία στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή τους. Βέβαια, σε πολλά κράτη -εκτός από την Ελλάδα-, η Oρθόδοξη Εκκλησία γνώρισε κατά καιρούς διώξεις και αμφισβητήσεις που οφείλονταν σε αθεϊστικές πολιτικές ιδεολογίες και θρησκευτικό φανατισμό (ετερόδοξοι ή αλλόθρησκοι). Όλα αυτά η Ορθοδοξία τα αντιμετώπισε με καρτερικότητα και αγωνιστικό φρόνημα προκειμένου να προβληθεί η αλήθεια στο σύγχρονο κόσμο.

Εσταυρωμένος (Μ. Πέμπτη).

Παρασκευή αγίου Μύρου από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.

Περιφορά Επιταφίου.

Αξιοσημείωτη είναι η παρουσία της Oρθόδοξης Εκκλησίας στο χώρο της ιεραποστολής, εκεί δηλαδή όπου κάποιοι λαοί διδάσκονται για πρώτη φορά το Χριστιανισμό. Παρατηρούμε ότι η Ορθοδοξία ριζώνει σε χώρες όπου υπάρχουν ισχυρές πολυθεϊστικές παραδόσεις. Στις χώρες αυτές, οι λαοί δέχονται την Ορθοδοξία με τον ενθουσιασμό που προκαλεί μία αγνή και άδολη πίστη που ξεπερνάει τα εθνικά και θρησκευτικά σύνορα. Σημαντικό είναι, επίσης, το γεγονός ότι χώρες με πρώην αθεϊστικά καθεστώτα προσεγγίζουν πλέον την Ορθοδοξία (Αλβανία, Κίνα, Κούβα).

2. Οι σχέσεις των ορθόδοξων Εκκλησιών και η στάση των ετεροδόξων έναντι της Ορθοδοξίας

α. Οι διορθόδοξες σχέσεις

«Διορθόδοξες» ονομάζονται οι σχέσεις μεταξύ των Oρθόδοξων Εκκλησιών. Η κοινή Oρθόδοξη πίστη είναι ο μεγάλος συνδετικός κρίκος μεταξύ των Εκκλησιών αυτών. Οι Oρθόδοξες Εκκλησίες έχουν μεταξύ τους πλήρη διακοινωνία, δηλαδή εκκλησιαστική ενότητα, αν και διατηρούν κάποιες διαφορές στον τρόπο λατρείας ή σε θέματα εκκλησιαστικής διοίκησης.

Όλοι οι ορθόδοξοι αισθάνονται την ανάγκη να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να αλληλοβοηθηθούνκαι να ανταλλάξουν απόψεις για την παρουσία της Ορθοδοξίας στο σύγχρονο κόσμο. Yπάρχουν, επίσης, θέματα για τα οποία θα πρέπει να ληφθούν κάποιες αποφάσεις απ' όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Γι αυτό και είναι μεγάλη ανάγκη να συγκληθεί μία Σύνοδος όλων των Ορθόδοξων Εκκλησιών (μία «Πανορθόδοξη» Σύνοδος).

Πασχαλινό τραπέζι στη Ρωσία.

β. Η σχέση των ετεροδόξων με την Ορθοδοξία

Αν εξαιρέσουμε μεμονωμένες περιπτώσεις διώξεων των Ορθοδόξων, κυρίως από φορείς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, οι ετερόδοξοι αναγνωρίζουν στην Ορθοδοξία την κοινή χριστιανική παράδοση των πρώτων αιώνων. Χαρακτηριστική του γεγονότος αυτού είναι η φράση ενός σημαντικού στελέχους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας: «η Δύση (δηλαδή η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία) πρέπει να φοιτήσει στο σχολείο της Ανατολής (δηλαδή στην Ορθόδοξη Εκκλησία)».

Το κύρος της Ορθοδοξίας προέρχεται από τη γνησιότητα και την αρχαιότητα της παράδοσής της, καθώς και από τον αγώνα της να μην καταστεί μία Εκκλησία με κοσμική εξουσία.

Η Ορθοδοξία, όμως, θα πρέπει να αναλάβει απέναντι στους ετεροδόξους τις ιστορικές της ευθύνες: της συνεπούς εκκλησιαστικής ζωής και παρουσίας στον κόσμο, του παραδείγματος και της μαρτυρίας. Η Ορθοδοξία έχει ένα «πνευματικό κύρος» στο σύγχρονο χριστιανικό κόσμο και θα πρέπει να το επιβεβαιώσει.

3. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης

α. Η ιστορία του

Μετά τη Β' Οικουμενική Σύνοδο (381 μ.Χ.) η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης απέκτησε το κύρος του «πρώτου θρόνου» ανάμεσα στις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες της Ανατολής. Ο εξαιρετικά σημαντικός ρόλος της πρωτεύουσας, ως κεφαλής της αυτοκρατορίας, έδωσε αίγλη και στην Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, ο επίσκοπος της οποίας ονομάστηκε, ήδη από τον 4ο αιώνα, «Αρχιεπίσκοπος», δηλαδή «πρώτος εκ των επισκόπων».

Η Δ' Οικουμενική Σύνοδος (451 μ.Χ.) με ορισμένους κανόνες της αναγνώρισε στην Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης τα πρεσβεία τιμής έναντι των άλλων Ορθόδοξων Εκκλησιών και το ρόλο της ως εγγυητή της ενότητας των Ορθοδόξων. Γι' αυτό το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης απέκτησε τον τίτλο του «Οικουμενικού», επειδή έχει την «οικουμενική ευθύνη» της Ορθοδοξίας.

β. Ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη σύγχρονη Ορθοδοξία

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης είναι η Εκκλησία-μητέρα προς την οποία οφείλουν όλες οι υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες να τρέφουν σεβασμό. Tο Oικουμενικό Πατριαρχείο πραγματώνει την ύψιστη αλήθεια του ορθόδοξου ήθους: σέβεται την ιδιαιτερότητα της κάθε τοπικής Oρθόδοξης Eκκλησίας και ασκεί πνευματική και όχι κοσμική εξουσία.

Πάντως, οι ορθόδοξοι στο σημερινό κόσμο τόσο απέναντι στους ετεροδόξους όσο και απέναντι στους αλλόθρησκους, οφείλουν να κινηθούν με άξονα το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο αποτελεί το «συντονιστή» και «εγγυητή» της Ορθοδοξίας στο σύγχρονο κόσμο.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Με βάση τα κείμενα να καταγράψετε με ποιους τρόπους η Ορθοδοξία μπορεί να συμβάλλει στην πρόοδο της Ενωμένης Ευρώπης.
2. Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που την κάνουν αποδεκτή με αθεϊστικά καθεστώτα ή με ισχυρές πολυθεϊστικές θρησκείες;
3. Θεωρείτε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης πρέπει να αναλάβει εντονότερα τον ρόλο του ανάμεσα στις Ορθόδοξες Εκκλησίες; Να αιτιολογήσετε τις απόψεις σας.