33. Οι Προτεστάντες στην εποχή μας

Στην προηγούμενη διδακτική ενότητα γνωρίσαμε τη σύγχρονη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η γνωριμία μας με τις Προτεσταντικές Εκκλησίες θα ολοκληρώσει την περιήγησή μας στο σύγχρονο χριστιανικό κόσμο.

Α. Η πορεία του Προτεσταντισμού στην ιστορία

Στην ιστορική του διαδρομή ο Προτεσταντισμός εμφανίστηκε ως μία Εκκλησία συνεχών μεταβολών και ονομάστηκε «Εκκλησία συνεχών μεταρρυθμίσεων» (ecclesia semper reformanda). Αυτή η τάση επέφερε διασπάσεις, ακόμα και εντός της Προτεσταντικής Εκκλησίας.

Οι οπαδοί του Λούθηρου διαμόρφωσαν την ονομαζόμενη «Λουθηρανική Εκκλησία», που αριθμεί σήμερα αρκετά μέλη στη Γερμανία, τις Σκανδιναβικές χώρες και τις Η.Π.Α. Όταν εμφανίστηκε ο Καλβίνος, ο οποίος διαφοροποιήθηκε σε κάποια σημεία από τη διδασκαλία του Λούθηρου, δημιουργήθηκε η «Εκκλησία των Καλβινιστών», η οποία δραστηριοποιείται σήμερα σε Eλβετία, Ολλανδία και Βέλγιο. Αργότερα εμφανίστηκε η Αγγλικανική Εκκλησία (μία τάση ανάμεσα σε Λουθηρανούς και Ρωμαιοκαθολικούς), η οποία σήμερα συναντάται στην Αγγλία και στις Η.Π.Α. Τέλος, τον 19ο και 20ο αιώνα δημιουργήθηκαν πολλές «προτεσταντικές ομολογίες» (Πεντηκοστιανοί, Αντβεντιστές, Ευαγγελικοί, Βαπτιστές κ.ά.).

Σύναξη Προτεσταντών.

Β. Η διδασκαλία του Προτεσταντισμού

Η σχέση με το κράτος

Η Μεταρρύθμιση ενδιαφέρθηκε από τα πρώτα της βήματα για τις σχέσεις της Εκκλησίας με την κοσμική εξουσία. Ο Λούθηρος οραματιζόταν την πλήρη αυτονομία της εκκλησιαστικής από την κοσμική εξουσία και αυτό οδήγησε τον Προτεσταντισμό στην υιοθέτηση μιας διακριτικής συνεργασίας με το κράτος.

Λατρευτική σύναξη Προτεσταντών.

Η Εκκλησία

Ο Προτεσταντισμός έδωσε μεγάλη έμφαση στο ρόλο του Αγίου Πνεύματος στην Εκκλησία, αντιδρώντας έτσι στην υποτίμηση του ρόλου Του από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία (Filioque). Όμως, τόνισε περισσότερο τη σχέση του Αγίου Πνεύματος με το άτομο και όχι με την κοινότητα. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να θεωρείται η χριστιανική ζωή ως ατομικιστική και προσωπική υπόθεση.

Η Αγία Γραφή θεωρείται για τα μέλη του Προτεσταντισμού ως το απόλυτο κριτήριο που μπορεί να εγγυηθεί τη σωστή βίωση της αλήθειας και της ζωής, ενώ η παράδοση της Εκκλησίας υποβαθμίζεται. Το αποτέλεσμα αυτής της απολυτοποίησης της Αγίας Γραφής ήταν η απόρριψη πολλών χριστιανικών παραδόσεων, όπως είδαμε σε προηγούμενη ενότητα. O Προτεσταντισμός δέχεται γενικά την ύπαρξη μιας «καθολικής ιεροσύνης» όλων των πιστών. Ωστόσο, ορισμένοι κλάδοι του αποδέχονται το Mυστήριο της Iεροσύνης, χειροτονώντας άνδρες αλλά και γυναίκες που προΐστανται των τοπικών θρησκευτικών κοινοτήτων τους.

Η σωτηρία του ανθρώπου

Ο Λούθηρος απέρριψε κάθε δυνατότητα συνεργασίας του ανθρώπου με τον Θεό στο έργο της σωτηρίας, γι' αυτό και ο Προτεσταντισμός δεν δέχεται τιμή προς το πρόσωπο της Θεοτόκου. Θεωρεί δε ότι ο άνθρωπος σώζεται μόνο από τη χάρη του Θεού και όχι από τα έργα του. Πιστεύει ότι μεγάλη συμβολή στη σωτηρία του ανθρώπου έχει η μετάνοια, ως πράξη συνειδητοποίησης της αθλιότητας της ανθρώπινης ζωής και ως εμπιστοσύνη στο έλεος του Θεού.

Γ. Οι σχέσεις του Προτεσταντισμού με την Ορθόδοξη Εκκλησία

Τα πρώτα χρόνια της ιστορίας του Προτεσταντισμού ήταν αδύνατη η οποιαδήποτε σχέση με τη Ορθόδοξη Εκκλησία, λόγω του ότι πολλοί ορθόδοξοι λαοί ήταν υπόδουλοι στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Σιγά-σιγά, όμως, ο Προτεσταντισμός άρχισε να αναπτύσσει ενδιαφέρον για τη Ορθοδοξία. Κατά καιρούς υπήρξαν ανταλλαγές επιστολών μεταξύ της Λουθηρανικής Εκκλησίας και του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως, στις οποίες τονίστηκαν οι υπάρχουσες διαφορές.

Προτεστάντης πάστορας.

Στην εποχή μας παρατηρείται κινητικότητα για τη βελτίωση των σχέσεων Ορθοδόξων και Προτεσταντών, τόσο στο πλαίσιο του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών (για το οποίο θα μιλήσουμε σε προσεχή ενότητα) όσο και στην Αγγλία. Εκεί οι Ορθόδοξοι ανέπτυξαν επαφές με τους Προτεστάντες μέσα από πρωτοβουλίες της ρωσικής πατριαρχικής επιτροπής του Σουρόζ (με πρωτεργάτη τον επίσκοπο Αντώνιο Bloom), της μοναστικής Αδελφότητας των Aγίων Αλβανού και Σεργίου (η οποία δραστηριοποιείται για την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ Ορθοδόξων και Αγγλικανών) και του Συνδέσμου Αγγλικανικών και Ανατολικών Εκκλησιών, ο οποίος έχει συσταθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Εκκλησία της Αγγλίας.

Δ. Η παρουσία των Προτεσταντών στην Ελλάδα σήμερα

Οι κυριότεροι κλάδοι Προτεσταντών στην Ελλάδα είναι οι Ευαγγελικοί, οι Αντβεντιστές και οι Πεντηκοστιανοί. Τα κέντρα οργάνωσης της θρησκευτικής τους ζωής και λατρείας βρίσκονται στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και σε μερικές περιοχές της ελληνικής επαρχίας.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων ο Προτεσταντισμός ζει και κινείται εντός του ελλαδικού χώρου, χωρίς προστριβές με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Είναι, βέβαια, αλήθεια ότι εντός της Ελλάδας δεν έχει αναπτυχθεί κάποιος ιδιαίτερος διάλογος ή κάποια πρωτοβουλία για επαφές μεταξύ των δύο Εκκλησιών. Yπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις κατά τις οποίες οι Προτεσταντικές Ομολογίες ασκούν προσηλυτισμό*, δηλαδή προσπαθούν να αποσπάσουν πιστούς από την Ορθοδοξία και να τους εντάξουν στον Προτεσταντισμό.

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Ποιες από τις βασικές αρχές της διδασκαλίας του Προτεσταντισμού πιστεύετε ότι έρχονται σε μεγαλύτερη αντίθεση με την Ορθοδοξία;
2. Yπάρχουν δυνατότητες να αναπτυχθεί στην Ελλάδα ένας διάλογος με τους Προτεστάντες; Σε τι θα εξυπηρετούσε αυτό;
3. Να επισκεφθείτε με το θεολόγο καθηγητή σας έναν προτεσταντικό ευκτήριο οίκο και να συζητήσετε με τον προϊστάμενό του θέματα σχέσεων της Ορθοδοξίας με τον Προτεσταντισμό στον ελλαδικό χώρο.