Σύνθεση λέξεων

Στις Ενότητες 7-9, με αφορμή τα Γλωσσικά σχόλια του κειμένου κάθε Ενότητας,θα επαναλάβετε τα κεφάλαια της σύνθεσης της α.ε. που διδαχθήκατε στη Β΄ Γυμνασίου.

◗ Να συμπληρώσετε τη δεύτερη στήλη του πίνακα με τις σύνθετες λέξεις που προκύπτουν από τα συνθετικά της πρώτης στήλης. Κατόπιν να δηλώσετε τι μέρος του λόγου είναι το α΄συνθετικό τους, στην τρίτη στήλη:

Λέξη κλιτή ως α΄ συνθετικό

1. Μέλλοντας και αόριστος ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων ενεργητικής και μέσης φωνής

Ο μέλλοντας και ο αόριστος των ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων (όσων δηλ. έχουν χαρακτήρα μ, ν, λ, ρ, όπως το ρήμα ἀμύνομαι που συναντήσατε στο κείμενο της Ενότητας) παρουσιάζουν ιδιομορφίες στον σχηματισμό τους.

Σχηματισμός μέλλοντα ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων

Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουν την οριστική του μέλλοντα από το θέμα τους και τις καταλήξεις -ῶ, -οῦμαι. Κλίνονται δηλαδή στον μέλλοντα σύμφωνα με τον ενεστώτα των συνηρημένων ρημάτων β΄ τάξης (σε -έω).

◗ Να γράψετε το β΄ και γ΄ πρόσωπο ενικού και πληθυντικού οριστικής μέλλοντα του ρ. ἐμβάλλω.

Σχηματισμός αορίστου ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων

Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουν τον αόριστο άσιγμο (χωρίς -σ-) σε -α, -άμην.

➥ Παρατηρήσεις

✦ Κατά τον σχηματισμό της οριστικής του αορίστου το φωνήεν που προηγείται του ένρινου ή υγρού ρηματικού χαρακτήρα μεταβάλλεται σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα:

Σχηματισμός άλλων εγκλίσεων

◗ Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις αορίστου του ρ. στέλλω, στέλλομαι και να τονίσετε τους ρηματικούς τύπους:

Ενεργητική φωνή

απαρέμφατο: ...................... μετοχή: ..........................., ..........................., ...........................

Μέση φωνή

απαρέμφατο: ...................... μετοχή: ..........................., ..........................., ...........................

2. Η κλίση των ανώμαλων ουσιαστικών ἡ ναῦς και ἡ χείρ

Τα ουσιαστικά που μεταβάλλουν το θέμα τους σε κάποιες πτώσεις ονομάζονται μεταπλαστά. Το ουσιαστικό ἡ ναῦς (πβ. ν.ε.: ναύσταθμος, νηοπομπή) κλίνεται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση και παρουσιάζει τρία θέματα: ναυ-, νε- και νη-.

Το ουσιαστικό ἡ χείρ (πβ. ν.ε.: χειροποίητος, χειροτεχνία) κλίνεται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση. Στη δοτική πληθ. εμφανίζει θέμα χερ-.

1. Να μεταφέρετε τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων στον άλλο αριθμό:
   
   
   1. Ταῖς ἄλλαις ναυσὶν ἔπλεον ἐπὶ τὰς πολεμίας.
   2. Ἂν δ’ ἄρα ἀνατείναντές τινες τὰς δεξιὰς χεῖρας προσελαύνωσιν ὑμῖν, δέχεσθε φιλίως τοὺς ἄνδρας.
   3. Κτενῶ καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ καὶ ψήφῳ καὶ τῇ ἐμαυτοῦ χειρί, ἂν δυνατὸς ὦ, ὃς ἂν καταλύσῃ τὴν δημοκρατίαν.
2. Να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες με τους τύπους του αορίστου ενεργητικής και μέσης φωνής του ρ. καθαίρω:
   
   

   Ενεργητική φωνή

   	οριστική	υποτακτική	ευκτική	προστακτική
   α΄εν.	ἐκαθ........	καθ.......	καθ.......	—
   γ΄εν.	..................	..................	..................	..................
   α΄πληθ.	..................	..................	..................	—
   γ΄πληθ.	..................	..................	..................	..................

   απαρέμφατο: ....................., μετοχή: ......................, ...................., ...................

   Μέση φωνή

   	οριστική	υποτακτική	ευκτική	προστακτική
   α΄εν.	ἐκαθ........	καθ.......	καθ.......	—
   γ΄εν.	..................	..................	..................	..................
   α΄πληθ.	..................	..................	..................	—
   γ΄πληθ.	..................	..................	..................	..................

   απαρέμφατο: ....................., μετοχή: ......................, ...................., ...................

3. Να εντοπίσετε τους τύπους αορίστου β΄ του κειμένου της Ενότητας (πλην απαρεμφάτων και μετοχών) και να γράψετε το ίδιο πρόσωπο σε όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου.
   
   
4. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη στήλη Β΄ και στη συνέχεια να γράψετε το α΄ ενικό οριστικής ενεστώτα κάθε ρήματος στη φωνή που βρίσκεται:
   
   

   Α΄	Β΄
   1. στελεῖ	α. απαρ. μέλλ. ε.φ.
   2. σφαλοῦνται	β. γ΄πληθ. οριστ. μέλλ. μ.φ.
   3. ἔφηναν	γ. γ΄ εν. οριστ. μέλλ. ε.φ.
   4. ἀγγείλατε	δ. β΄ πληθ. προστ. αορ. ε.φ.
   5. ἐκτενεῖν	ε.γ΄πληθ. οριστ. αορ. ε.φ.

   
   
5. Αφού συμπληρώσετε τον πίνακα, στην έγχρωμη στήλη θα δείτε να σχηματίζεται το γ΄ πληθ. ευκτ. μέλλ. ε.φ. του ρ. σφάλλω:
   
   
   1. γ΄ πληθ. υποτ. αορ. ε.φ. ρ. μένω.
   2. β΄ εν. οριστ. παρακ. ε.φ. ρ. γράφω.
   3. απαρ. αορ. ε.φ. ρ. μένω.
   4. γ΄ εν. ευκτ. μέλλ. ε.φ. ρ. ἀγγέλλω.
   5. ονομ. εν. ουδ. μτχ. μέλλ. ε.φ. ρ. βάλλω.
   6. β΄εν. ευκτ. αορ. ε.φ. ρ. νέμω.
   7. β΄ εν. προστ. αορ. ε.φ. ρ. ἐφευρίσκω.
   8. β΄ εν. υποτ. αορ. μ.φ. ρ. κρίνομαι.