Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία (Β Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή
|
2. Βυζαντινή Γραμματεία
|
|
Μοναχός αντιγραφέας. Μικρογραφία από χειρόγραφο του 12ου αι. Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη. |
|
Σημαντικό έργο της εποχής των Μακεδόνων αυτοκρατόρων είναι το έπος Βασίλειος Διγενής Ακρίτας, το οποίο γράφτηκε από άγνωστο ποιητή τον 11ο αιώνα. Μέσα από τους στίχους του αναδύεται ένας κοινός αραβοβυζαντινός κόσμος και διακρίνονται οι αμοιβαίες επιρροές των πληθυσμών που ζούσαν στις δύο πλευρές των ανατολικών συνόρων της αυτοκρατορίας.
Μια από τις σημαντικότερες προσφορές των Βυζαντινών στο νεότερο πολιτισμό υπήρξε η διάσωση των κλασικών γραμμάτων. Πολλά μοναστήρια ίδρυσαν βιβλιοθήκες και εργαστήρια αντιγραφής, όπου εξειδικευμένοι μοναχοί αντέγραφαν τα αρχαία κείμενα δείχνοντας μεγάλη επιμέλεια τόσο για την καλλιγραφία όσο και για την ακρίβεια της αντιγραφής. Μάλιστα, η χρήση της μικρογράμματης
|
|
|
Ο πατριάρχης Φώτιος ένθρονος σε δημόσια συζήτηση. Μικρογραφία από χειρόγραφο (13ος αι.). Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη. |
|
γραφής, που ξεκίνησε από τον 9ο αιώνα στη μονή Στουδίου, διευκόλυνε την αντιγραφή των χειρογράφων. Οι λόγιοι, όπως οι φιλόσοφοι, οι ιστορικοί, οι ρήτορες, οι γραμματικοί, κατέβαλλαν μεγάλες προσπάθειες για να μιμηθούν το ύφος και τη γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων. Η προσπάθεια αυτή προϋπέθετε σχολαστική μελέτη και συχνά αποστήθιση των αρχαίων κειμένων. Έτσι, η αρχαιομάθεια κέρδιζε συνεχώς ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές. Ο πατριάρχης Φώτιος (9ος αι.), διαδραμάτισε γενικότερα πρωταρχικό ρόλο στην πνευματική άνθηση της εποχής του και στη διάσωση της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς. Στο έργο του περιέχονται σημαντικές πληροφορίες για πολλά έργα αρχαίων ελλήνων και χριστιανών συγγραφέων. Άλλος διακεκριμένος εκπρόσωπος των κλασικών γραμμάτων υπήρξε ο Αρέθας, Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας (10ος αι.). Οι Βυζαντινοί, επίσης, επιδόθηκαν στην Ιστοριογραφία και στη Χρονογραφία. Οι βυζαντινοί ιστορικοί είχαν ως πρότυπά τους αρχαίους Έλληνες ιστοριογράφους. Η χρονογραφία είναι λαϊκή ιστορική αφήγηση χωρίς προσπάθεια αναζήτησης της αλήθειας με έμφαση στα θαύματα ή τις φυσικές καταστροφές.
■ Δημώδης λογοτεχνία Το 10ο αιώνα εμφανίζονται και τα πρώτα ακριτικά τραγούδια που αναφέρονται στους αγώνες των ακριτών κατά των Αράβων και σηματοδοτούν την αρχή της νεοελληνικής δημοτικής ποίησης. |
■ Ποια αξία έχει για μας σήμερα ο προβληματισμός του συγγραφέα; Το 12ο αιώνα διαμορφώνεται η δημώδης λογοτεχνία (δεν πρέπει να συγχέεται με τα δημοτικά τραγούδια ή τις λαϊκές διηγήσεις), όπου επικρατεί η λαϊκή ή λαϊκότροπη γλώσσα, την οποία χρησιμοποιούν και πολλοί λόγιοι. Ο κυριότερος από αυτούς είναι ο Θεόδωρος Πρόδρομος ή Πτωχοπρόδρομος που έγραψε πολλά λογοτεχνικά έργα. Έγινε όμως διάσημος για τα πτωχοπροδρομικά του ποιήματα, όπου διεκτραγωδεί τα βάσανά του ασκώντας ταυτόχρονα κοινωνική κριτική.
|
Κατά την εποχή των Παλαιολόγων ευδοκιμεί το έμμετρο ιπποτικό μυθιστόρημα σε δημώδη γλώσσα με φραγκικές, ανατολικές και λαϊκές επιδράσεις. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της λογοτεχνικής παραγωγής της Φραγκοκρατίας είναι το ιστορικό ποίημα Το Χρονικόν του Μορέως (περίπου 1300). Το έργο αυτό που εξιστορεί τη φραγκική κυριαρχία (1204-1292) στο Μοριά (Πελοπόννησο) είναι χωρίς λογοτεχνική αξία, έχει όμως γλωσσικό και ιστορικό
|
ενδιαφέρον. Ο στιχουργός του, εξελληνισμένος γλωσσικά Φράγκος, δεν κρύβει τα εχθρικά αισθήματά του για τους Έλληνες.
Η απομάκρυνση από την αρχαία θρησκεία έθεσε περιορισμούς στην ενασχόληση με τη φιλοσοφία, όπως την εννοούμε σήμερα, δηλ. ανεξάρτητη από τη θεολογική σκέψη. Ωστόσο, εξακολουθούν να μελετώνται έργα αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, κυρίως του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.
|
|
