Αισθητική Αγωγή: Μουσική (Α Γυμνασίου): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

ΣΤ' ΕΝΟΤΗΤΑ:
ΧΟΡΕΥΩ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
1β. Χορεύω Ελληνικά - Τσάμικος

Σκοπόs: Γνωριμία με τον Τσάμικο και το παραδοσιακό κλαρίνο

Λέξειs Κλειδιά: Τσάμικος, παραδοσιακό κλαρίνο, μονή γλωττίδα, Mίκης Θεοδωράκης," Άξιον Εστί", Μάνος Χατζιδάκις, "Μια μικρή Λευκή αχιβάδα", Νίκος Σκαλκώτας, Τσάμικος, 36 ελληνικοί χοροί.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ. Να σταθείτε σε κύκλο, χωρισμένοι σε ομάδες και με την καθοδήγηση του καθηγητή σας να δημιουργήσετε ρυθμικές φράσεις, πάνω από μια ρυθμική συνοδεία, σε ρυθμό τσάμικο (βλ. Τετράδιο Εργασιών)

AKΡΟΑΣΗ 1 Να ακούσετε το πιο κάτω τραγούδι και να το συγκρίνετε με το προηγούμενο παιχνίδι που παίξατε:

Εικόνα

1. Τόσος κόσμος πλάι του πέρασε και τον προσπέρασε τι να ζητάει. Επαρχιώτες στην Ομόνοια μέσα στο ψηλόβροχο αρχές του Μάη. Ψυχές πoλύβoυες κι ούτ' ένα πρόσωπο τι καρτεράει. Κλαρίνα παίζουν, κόσμος περνάει, γρήγορα πάει, γρήγορα πάει.

Εικόνα

2. Ζήτω η Ελλάδα και κάθε τι μοναχικό στον κόσμο αυτό: Ελασσόνα, Λιβαδειά, Μελβούρνη, Μόναχο, Αλαμάνα και Γραβιά, Αμέρικα, Βελεστίνο, Άγιοι Σαράντα, Εσκί Σεχίρ, Κώστας, Κώστας, Mαvώλης, Πέτρος, Γιάννης, Τάκης, Πλατεία Ναβαρίνου, Διοικητηρίου και Εξαρχείων, Αλέκος, Βασίλης, Άγγελος, Μπιζανίου κι Αvαλήψεως, Αγίας Tριάδας κι 25ης Μαρτίου Η Ελλάδα που αντιστέκεται, κι η Ελλάδα που επιμένει Κι όποιος δεν καταλαβαίνει δεν ξέρει πού πατά και πού πηγαίνει.

Χορεύω Ελληνικά 1β. - Τσάμικος

Εικόνα

Τσάμικος

Παραδοσιακός ελληνικός χορός κατά παράδοση ανδρικός, λεβέντικος που χορεύεται κυκλικά σε μέτρο 3/4. Έχει χαρακτηριστικό ρυθμικό σχήμα και περιλαμβάνει εντυπωσιακές φιγούρες του πρώτου χορευτή.

Χορός/ Ακρόαση 2

Ενώ ακούτε τον ελληνικό δημοτικό τσάμικο χορό "Κάτω στου Βάλτου", να τον τραγουδάτε και να τον χορεύετε.

Παραδοσιακό Κλαρίνο

Ξύλινο πνευστό όργανο, με μονή γλωττίδα και κυλινδρικό σωλήνα. Στην Ελλάδα πρωτοήρθε με τις βαβαρικές μπάντες που έφερε στην Αθήνα ο βασιλιάς 'Οθωνας. Το κλαρινέτο είναι όργανο με πολύπλοκη κατασκευή που δεν μπορεί να το φτιάξει μόνος του ο οργανοπαίκτης. Πολλοί όμως λαϊκοί οργανοπαίκτες κάνουν μικροεπεμβάσεις που διαφοροποιούν τον ήχο του οργάνου. Το παραδοσιακό κλαρίνο είναι λίγο μικρότερο και απλούστερο στην κατασκευή του από το κλαρινέτο της συμφωνικής ορχήστρας.

Μονή γλωττίδα

Κάποια ξύλινα πνευστά έχουν επιστόμιο που λειτουργεί με τη βοήθεια της μονής γλωττίδας, που είναι ένα μικρό και λεπτό φύλλο από καλάμι. Οι παλμοί του χρησιμεύουν για την παραγωγή ήχου σε ορισμένα ξύλινα πνευστά όπως την οικογένεια των κλαρινέτων και στα σαξόφωνα.

Επιστόμιο, μονή γλωττίδα και σφιγκτήρας Εικόνα

Τραγούδι

Να τραγουδήσετε το πιο κάτω τραγούδι και να εκτελέσετε το ρεφρέν (μέτρα 14-21) με μουσικά όργανα τάξης.

Εικόνα

2.Δική τους είναι μια φλούδα γης μα συ Χριστέ μου τους ευλογείς
για να γλιτώσουν αυτή τη φλούδα απ' το τσακάλι και την αρκούδα
δες πως χορεύει α Νικηταράς κι' αηδόνι γίνεται ο ταμπουράς.

3. Από την Ήπειρο στο Μοριά κι' απ' το σκοτάδι στη Λευτεριά
το πανηγύρι κρατάει χρόνια στα μαρμαρένια του χάρου αλώνια
κριτής κια αφέντης είναι ο Θεός και δραγουμάνος του ο λαός.

AKΡΟΑΣΗ 3 "Tσάμικος" ΑΚ Ι:Ι από το έργο "36 Ελληνικοί Χοροί" Συνθέτες Νίκος Σκαλκώτας (Έλληνας, 1904-1949)

Τσάμικος (Κάτω στου Βάλτου), στη Ντο ελάσσονα, Moderato Vivace (1936). Είναι ο ένατος χορός της 2ης Σειράς των ελληνικών χορών που έγραψε ο συνθέτης. To κομμάτι ξεκινά με τον χαρακτηριστικό τσάμικο ρυθμό στις βιόλες και αμέσως, ακολουθεί η πρώτη φράση του χορευτικού τραγουδιού "Κάτω στου βάλτου τα χωριά", στα φλάουτα. Στη συνέχεια, ακολουθεί η επεξεργασία των δύο θεμάτων με πολύπλοκο τρόπο. Στο τέλος γίνεται επανάληψη του πρώτου μέρους Α (Μορφή ΑΒΑ').

AKΡΟΑΣΗ 3To Δοξαστικόν (το Άξιον Εστί) από το Λαϊκό Ορατόριο "Άξιον Εστί", Συνθέτης: Mίκης Θεoδωράκης, Ποίηση: Οδυσσέα Ελύτη

To Άξιον Εστί, γράφτηκε στα 1960, σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, για βαρύτονο, Λαϊκό τραγουδιστή, αφηγητή, χορωδία, Λαϊκή και κλασική ορχήστρα. To έργο διατρέχει ολόκληρη την ιστορική περίοδο του Ελληνικού έθνους και αποτελείται από τρία μέρη:
I. Η Γένεση.
II. Tα Πάθη.
III. To Δοξαστικόν (To Άξιον Εστί). To τελευταίο αυτό μέρος είναι το αποκορύφωμα ολόκληρου του έργου.

Εικόνα

Καθώς ακούτε, να αναφέρετε 3 μουσικά όργανα που ξεχωρίζετε στο πιο πάνω απόσπασμα:

...................................................................................................................

ΧΟΡΕΥΩ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

AKΡΟΑΣΗ "Τσάμικος" από το έργο "Για μια μικρή λευκή αχιβάδα" για πιάνο (βλ. Μάθημα 18). Συνθέτης: Μάνος Χατζιδάκις.

Εικόνα

1. Καθώς ακούτε με προσοχή το έργο, σημειώστε τα θέματα με τη σειρά που ακούγονται:

.....................................................................................................................

2. Σε ποια μορφή νομίζετε ότι είναι γραμμένο το κομμάτι;...................................................

.....................................................................................................................

Εικόνα