4.6. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

Η συγκριτική μέθοδος μπορεί να οριστεί ως η προσπάθεια κατανόησης ενός κοινωνικού φαινομένου διαμέσου της αντιπαραβολής των διάφορων καταστάσεων μέσα στις οποίες εμφανίζεται. Μπορεί μάλιστα, σύμφωνα με τον Ντυρκέμ, να θεωρηθεί ως έμμεση «πειραματική μέθοδος», επειδή ο ερευνητής συνάγει συμπεράσματα από τις σχέσεις παρατηρούμενων γεγονότων. Η κλασική επαγωγική μέθοδος, σε τελευταία ανάλυση, είναι και αυτή συγκριτική, αφού συνάγει τις γενικές έννοιες μέσα από τη σύγκριση και τη διαφορά των μερικών (επιμέρους) πραγμάτων.

Η συγκριτική μέθοδος λοιπόν παρατηρεί τα φαινόμενα, συστηματοποιεί τις ομοιότητες, τις διαφορές και τις μεταξύ τους σχέσεις και τα ταξινομεί σε ομάδες. Γι' αυτό δεν μπορούμε να πούμε ότι διακρίνεται από μια ιδιαίτερη τεχνική, αλλά χρησιμοποιείται από όλες τις Κοινωνικές Επιστήμες και οργανώνει μεθοδικά τις γνώσεις. Η Ψυχολογία, η Οικονομία, η Κοινωνιολογία, η Πολιτική και Νομική Επιστήμη στηρίζονται στη σύγκριση για να αναλύσουν γενικά ή ειδικά κοινωνικά φαινόμενα, όπως το καπιταλιστικό πνεύμα από χώρα σε χώρα κι από εποχή σε εποχή ή το φαινόμενο της εγκληματικότητας ή διάφορους τύπους εκλογικών συστημάτων. Η συγκριτική μέθοδος μπορεί να είναι εθνική (από τόπο σε τόπο), διεθνής, ιστορική.

Το γεγονός ότι η συγκριτική μέθοδος δε διακρίνεται από μια ειδική τεχνική δε σημαίνει ότι δεν ακολουθεί ορισμένα στάδια έρευνας, τα οποία διέπονται από λογική συνάφεια. Καταρχάς

Πάμπλο Πικάσο,                                               Πάμπλο Πικάσο,

«Ο γερο-κιθαρίστας»                                       «Γυναίκα με μαντολίνο»

περιγράφει με συνέπεια τα κοινωνικά γεγονότα που μελετά, για παράδειγμα το καθεστώς της προεδρευόμενης δημοκρατίας στην Ελλάδα και στην Ιταλία, την οικονομική και φορολογική πολιτική στην Ελλάδα και στην Πορτογαλία. Στη συνέχεια κατασκευάζει τύπους για να μπορέσει να καταλάβει, να συγκρίνει και να αναλύσει τα υπό διερεύνηση κοινωνικά φαινόμενα: για παράδειγμα, εποχική ανεργία, διαρθρωτική ανεργία, εποχικές διακυμάνσεις της οικονομίας, αστική και αγροτική εγκληματικότητα, γυναικεία απασχόληση, κτλ. Τέλος, η συγκριτική μέθοδος επιδιώκει να εξηγήσει την παρουσία ή την απουσία των παραγόντων που προσδιορίζουν την εμφάνιση του κοινωνικού φαινομένου.

Το πρόβλημα με τη συγκριτική μέθοδο είναι ότι έχει περιορισμένη εφαρμογή, γιατί ισχύει μόνο για τους τύπους που συγκρίνει, και εκεί πάλι με την επιφύλαξη ότι η κατασκευή του τύπου για τη συγκριτική μελέτη του φαινομένου εκφράζει μόνο τα κύρια χαρακτηριστικά του. Αν και η πρόοδος στο επίπεδο των τεχνικών για τη συλλογή των δεδομένων στην εμφάνιση ενός κοινωνικού φαινομένου είναι αξιοσημείωτη, σε συγκριτικό επίπεδο, η τεκμηρίωση συμπερασμάτων παρουσιάζει δυσχέρειες εξαιτίας της διαφορετικής σημασίας την οποία έχει ένα φαινόμενο. Για παράδειγμα, η χρησιμοποίηση ερωτηματολόγιου και η σύγκριση των απαντήσεων τις οποίες δίνουν άνθρωποι διαφορετικών χωρών δεν έχει πάντα την ίδια σημασία.

Βέβαια, η ανάπτυξη των ερευνών σε διεθνές επίπεδο έχει βελτιώσει την αυστηρότητα της μεθόδου με τη δημιουργία, για παράδειγμα, διεθνών δεικτών για την ανάπτυξη της οικονομίας ή τον επακριβή ορισμό των βασικών χαρακτηριστικών των δημοκρατικών πολιτευμάτων. Επίσης,

η χρησιμοποίηση των Η/Υ με σταθερούς κανόνες επεξεργασίας του πλήθους των πληροφοριών, διευκολύνει τη σύσταση αρχείων, που είναι σημαντικές πηγές για την ανάπτυξη της συγκριτικής μεθόδου. Τέλος, η διεθνοποίηση της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής συνέτεινε σιη δημιουργία απαράβατων κανόνων για τη μελέτη ορισμένων φαινομένων (για παράδειγμα, τι είναι ρατσισμός, σύμφωνα με τη διακήρυξη της ΟΥΝΕΣΚΟ). Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι η συγκριτική μέθοδος είναι χρήσιμη και η εγκυρότητά της εξαρτάται πάντα από τους όρους που χρησιμοποιούμε για τη μελέτη των κοινωνικών φαινομένων. Είναι πάντα ένα μέσο για να εξηγήσουμε διάφορες σχέσεις, χωρίς να στηρίζεται σε μια συγκεκριμένη θεωρία.

Πάμπλο Πικάσο, «Αυτός που παίζει μαντολίνο»