Η διοίκηση του κράτους ασκείται άλλοτε απ' ευθείας από τα όργανα του Κράτους (π.χ. Yπουργεία, Δημόσιες Yπηρεσίας) και άλλοτε από τα όργανα διαφόρων αυτοδιοικούμενων Οργανισμών (π.χ. Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Πανεπιστήμια) τα οποία ασκούν εξουσία που τους παραχώρησε το κράτος. Στην πρώτη περίπτωση γίνεται λόγος για κρατική διοίκηση και στη δεύτερη για αυτοδιοίκηση.

Α. Κρατική Διοίκηση: Σύμφωνα με το Σύνταγμα η διοίκηση στη χώρα μας ασκείται με το αποκεντρωτικό σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι η άσκηση της δημόσιας διοίκησης δε γίνεται μόνο από τα κεντρικά κρατικά όργανα αλλά και από τα περιφερειακά. Συγκεκριμένα:

Κεντρικά κρατικά όργανα είναι τα Yπουργεία, επικεφαλής των οποίων είναι οι Yπουργοί και οι Yφυπουργοί.

Ο κάθε Yπουργός μαζί με τον Πρωθυπουργό διορίζουν το Γενικό Γραμματέα του Yπουργείου που προΐσταται όλων των υπαλλήλων. Οι Yπηρεσίες των Yπουργείων οργανώνονται σε Γενικές Διευθύνσεις. Κάθε γενική διεύθυνση αποτελείται από επιμέρους διευθύνσεις και κάθε διεύθυνση χωρίζεται σε περισσότερα τμήματα, π.χ. στο Yπουργείο Παιδείας ανήκει η Γενική Διεύθυνση Σπουδών Α′ Βάθμιας και Β′ Βάθμιας Εκπαίδευσης. Μια από τις επιμέρους Διευθύνσεις της είναι η Διεύθυνση Ειδικής Αγωγής στην οποία, ανήκει το τμήμα Διδακτικών Βιβλίων, Μέσων Διδασκαλίας και εξοπλισμού Ειδικής Αγωγής.

• Περιφερειακά όργανα σήμερα είναι οι Περιφέρειες. Η χώρα διαιρείται σε 13 Περιφέρειες, επικεφαλής κάθε Περιφέρειας είναι ο Περιφερειάρχης, ο οποίος διορίζεται από την Κυβέρνηση.

Η Περιφέρεια έχει αρμοδιότητα για το σχεδιασμό, προγραμματισμό, συντονισμό και εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής για την ανάπτυξη της συγκεκριμένης περιοχής, π.χ. η εκτέλεση δημοσίων έργων, όπως λιμάνια, αεροδρόμια στο νομό Έβρου, ανήκουν στην περιφέρεια Θράκης γιατί αφορούν την ανάπτυξή της. Τα περιφερειακά όργανα εποπτεύονται και ελέγχονται από τα Κεντρικά Κρατικά Όργανα (Yπουργεία).

Β. Αυτοδιοίκηση: Το Σύνταγμά μας προβλέπει τη δημιουργία νομικών προσώπων^∗ τα οποία ασκούν δημόσια εξουσία (Δήμοι, Κοινότητες, Πανεπιστήμια). Αυτός ο τρόπος οργάνωσης ονομάζεται αυτοδιοίκηση.

Το κράτος δημιουργεί αυτά τα νομικά πρόσωπα και τους παρέχει εξουσία, επειδή κυριαρχεί η αντίληψη ότι με αυτό τον τρόπο μπορεί να μειωθεί το χάσμα ανάμεσα στον πολίτη και την εξουσία, να δημιουργηθούν ευκαιρίες ενεργητικής συμμετοχής του πολίτη στα κοινά και να ενδυναμωθεί το αίσθημα της ευθύνης και του καθήκοντος απέναντι στην κοινωνία.

Το Σύνταγμά μας προβλέπει το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δήμοι Κοινότητες Νομαρχίες) και το θεσμό της Αυτοδιοίκησης που αφορά το Άγιο Όρος και τα Πανεπιστήμια (ΑΕΙ).

^∗Νομικά Πρόσωπα: ενώσεις προσώπων που εξυπηρετούν ένα ορισμένο σκοπό και αναγνωρίζονται από το νόμο ως πρόσωπα, με δικαιώματα και υποχρεώσεις.

11.2 Τοπική Αυτοδιοίκηση

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση θεωρείται δημοκρατικός θεσμός και βασική προΰπόθεση για την πραγμάτωση της λαϊκής κυριαρχίας. Η Δημοκρατία πρέπει να θεμελιώνεται από κάτω προς τα πάνω (από το λαό προς την εξουσία) και αυτό επιτυγχάνεται με την τοπική αυτοδιοίκηση. Το Σύνταγμα στο άρθρο 102 κατοχυρώνει την ύπαρξη Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ).

Όλες οι υποθέσεις τοπικής σημασίας (π.χ. η κατασκευή ή η φροντίδα των σχολικών κτηρίων, η διαμόρφωση και η επισκευή των πεζοδρομίων, οι χώροι αναψυχής και πρασίνου, η καθαριότητα) ανήκουν αποκλειστικά στην αρμοδιότητα των ΟΤΑ. Οι ΟΤΑ δεν έχουν μόνο αρμοδιότητες, αλλά και δικαιώματα και υποχρεώσεις, έχουν δικούς τους υπαλλήλους, δικά τους έσοδα και περιουσία και δικό τους προΰπολογισμό. Η βασική τους όμως χρηματοδότηση γίνεται από τον κρατικό προΰπολογισμό μέσω της Περιφέρειας.

11.2.1 Α′ Βαθμός: Δήμοι και Κοινότητες

Ο νόμος προβλέπει δύο ειδών Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α′ βαθμού. Όσες πόλεις έχουν πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους ή είναι πρωτεύουσες νομών ανεξάρτητα πληθυσμού, αποτελούν δήμους. Yπάρχουν όμως περιπτώσεις που έχουν χαρακτηριστεί ως Δήμοι κωμοπόλεις με μικρότερο πληθυσμό (Λουτροπόλεις ή κωμοπόλεις με ιστορική σημασία).Κάθε αυτοτελής συνοικισμός που έχει πληθυσμό τουλάχιστον 1500 κατοίκους και οικονομική ικανότητα ώστε να παραμείνει βιώσιμος μπορεί να αποτελέσει κοινότητα.

Με το Ν. 2539/1977 «Περί συγκροτήσεως της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» (Σχέδιο Καποδίστρια), η χώρα μας έχει 900 Δήμους και 133 Κοινότητες. Επικεφαλής των Δήμων και των Κοινοτήτων, είναι οι Δήμαρχοι , οι Κοινοτάρχες και τα Δημοτικά και Κοινοτικά Συμβούλια, που εκλέγονται κάθε 4 χρόνια με άμεση και καθολική ψηφοφορία.

Δήμοι με πληθυσμό πάνω από 150.000 κατοίκους διαιρούνται σε δημοτικά διαμερίσματα. Επίσης, ο Δήμος ή η Κοινότητα μπορεί να διαιρέσει την περιοχή σε συνοικίες και να δημιουργήσει συνοικιακά συμβούλια με σκοπό την προώθηση της συμμετοχής του λαού στις τοπικές υποθέσεις.

Οι Δήμοι και Κοινότητες μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες στους κατοίκους τους, όπως:

• Περιβαλλοντικές: κατασκευή υπονόμων και αποχέτευσης, καθαρισμός δρόμων και συλλογή απορριμμάτων, κατασκευή δρόμων, πλατειών, κοιμητηρίων.
• Προσωπικές: κατασκευή και συντήρηση σχολικών κτηρίων, ίδρυση Κέντρων Ανοιχτής Περίθαλψης, ψυχαγωγίας υπερηλίκων, κέντρων νεότητας, παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών.
• Πολιτιστικές: δημιουργία κήπων, χώρων αναψυχής, αθλητικών κέντρων, βιβλιοθηκών, πινακοθηκών, θεάτρων.

• Προστασίας: κατασκευή έργων προστασίας από πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές και
• Παραγωγικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες: εκμετάλλευση τοπικών φυσικών πόρων και ήπιων μορφών ενέργειας, κατασκευή κατοικιών για τους δημότες.

11.2.2 Β′ Βαθμός: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

Η έκταση και η ονομασία κάθε νομαρχιακής αυτοδιοίκησης συμπίπτει συνήθως με αυτήν του νομού και η έδρα της είναι η πρωτεύουσά του. Το Νομαρχιακό Συμβούλιο και ο Νομάρχης εκλέγονται άμεσα από το λαό κάθε τέσσερα χρόνια, ταυτόχρονα με τα όργανα της Ά Βάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Οι Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις δεν ασκούν εποπτεία στους Δήμους και τις Κοινότητες και δεν υπάρχει μεταξύ τους ιεραρχική σχέση. Όμως στην πράξη, υπάρχει στενή συνεργασία μεταξύ τους, επειδή τις πιστώσεις για τα τοπικά έργα διαχειρίζεται η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Οι Νομάρχες μαζί με τους Δήμους συντάσσουν προγράμματα δραστηριοτήτων, η απόφαση όμως για την εφαρμογή τους και η χρηματοδότησή τους γίνεται από την Περιφέρεια.

Ο νόμος προβλέπει τη μεταφορά αρμοδιοτήτων της κρατικής διοίκησης στις Νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, καθώς και τη διάθεση σε αυτές των αναγκαίων πόρων για την πραγμάτωση του έργου τους. Οι Νομαρχίες έχουν εξουσία σε τοπικά θέματα που δεν είναι αποκλειστικά αρμοδιότητα των Δήμων και Κοινοτήτων (π.χ. κατασκευή ενός δρόμου που συνδέει δύο ή τρεις δήμους).