A. TA ENEPΓHTIKA ΡΗΜΑΤA

§ 57

Ενεργητικά ρήματα ή ρήματα ενεργητικής διάθεσης ονομάζονται όσα δηλώνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί. Διακρίνονται σε:

1. α) Μεταβατικά· σημαίνουν ενέργεια του υποκειμένου η οποία μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, που αποτελεί το αντικείμενο του ρήματος (βλ. § 68):
   Ἀγησίλαος τοὺς συμμάχους συνεκάλεσε.
   Οἱ Θηβαῖοι ἔπεμψαν κήρυκας.
   N.E.: Πλένω το αυτοκίνητο.
2. β) Αμετάβατα· σημαίνουν ενέργεια του υποκειμένου η οποία δε μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Τα αμετάβατα ρήματα δεν έχουν αντικείμενο:
   Οὔτε γελᾷ οὔτε δακρύει.
   Οἱ πολέμιοι ἔφευγον.
   N.E.: Το παιδί παίζει.

§ 58

Πολλά ενεργητικά ρήματα, ανάλογα με τα συμφραζόμενα και τη σημασία τους, χρησιμοποιούνται, όπως και στη Ν.Ε., άλλοτε ως μεταβατικά και άλλοτε ως αμετάβατα:

1. α) Ρήματα που αρχικά ήταν μεταβατικά, αλλά χρησιμοποιούνται και ως αμετάβατα:
   

   Ρήμα	Ως μεταβατικό	Ως αμετάβατο
   ἄγω	ἄγω τὴν στρατιὰν (οδηγώ)	ἄγω ἐπὶ τοὺς πολεμίους (βαδίζω εναντίον των εχθρών)
   ἀπαγορεύω	ἀπηγόρευσεν αὐτῷ (απαγόρευσε σ' αυτόν)	ἀπηγόρευσεν ὑπὸ τοῦ δρόμου (κουράστηκε από τον δρόμο)
   βάλλω	ἔβαλλον λίθους (έριχναν πέτρες)	βάλλ' ἐς κόρακας (άντε χάσου!)
   ἔχω	ἔχω χρήματα	εὖ ἔχω (είμαι καλά)
   καταλύω	κατέλυσε τὴν δημοκρατίαν	οὐδαμοῦ κατέλυσε (πουθενά δε στάθμευσε)
   πράττω	πράττω τὰ πολιτικὰ (ασχολούμαι με την πολιτική)	εὖ πράττω (ευτυχώ) – κακῶς πράττω (δυστυχώ)
   τελευτῶ κ.ά.	εὖ ἐτελεύτα τάδε (τα έφερε σε πέρας)	οὕτως ἐτελεύτα (έτσι πέθανε) – ὁ χειμὼν ἐτελεύτα (ο χειμώνας τελείωνε)

   N.E.: • δεν άλλαξα γνώμη – αλλάξανε τα πράγματα
           • το δόντι με πέθανε – πέθανε ξαφνικά
2. β) Ρήματα που αρχικά ήταν αμετάβατα, αλλά χρησιμοποιούνται και ως μεταβατικά:
   

   Ρήμα	Ως αμετάβατο	Ως μεταβατικό
   ἀποδιδράσκω	οὗτοι ἀπέδρασαν (δραπέτευσαν)	ἀπέδρασαν ἡμᾶς (μας ξέφυγαν)
   γελῶ	οὐδεὶς ἐγέλασε	μὴ γελάσῃς μοῖραν (μην περιγελάσεις τη μοίρα)
   μένω	ἐνταῦθα ἔμενον	τὸν ἐλεύθερον μένει (περιμένει)
   πλέω	ἔπλεον ἐπὶ τὴν Κέρκυραν	ἔπλεον τὸν Ἀράβιον κόλπον
   χωρῶ κ.ά.	ἄνω ἐχώρουν (προχωρούσαν προς τα πάνω)	ἐχώρουν τὴν ὁδὸν (βάδιζαν τον δρόμο)

   N.E.: • η πόρτα τρίζει – τρίζει τα δόντια
           • το νερό έβρασε – βράζει τα μακαρόνια

➤ Mερικά ενεργητικά ρήματα μεταβάλλονται από μεταβατικά σε αμετάβατα, και αντίστροφα, όταν συντίθενται με πρόθεση:
βάλλω: ἔβαλλον τοὺς Ἀθηναίους – εἰσέβαλον εἰς τὴν χώραν
βαίνω: μετὰ ῥυθμοῦ βαίνουσι (προχωρούν) – διέβαινον τὸν ποταμὸν
ἵσταμαι: ἐνταῦθα ἵσταντο οἱ πολέμιοι (στέκονταν) – ὑφίστανται τὸν πόνον
N.E.: στέκεται στην πόρτα – μου παραστέκεται