|
§ 81
Τα παθητικά ρήματα προέρχονται κυρίως από ενεργητικά μεταβατικά ρήματα, μονόπτωτα ή δίπτωτα. Κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική γίνονται οι ακόλουθες μεταβολές:
-
α) Όταν το ρήμα είναι μονόπτωτο:
- το ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό·
- το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο·
- το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού:
-
β) Όταν το ρήμα είναι δίπτωτο:
- το ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό·
- το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο·
- το άμεσο αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού·
- το έμμεσο αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος παραμένει αμετάβλητο ως αντικείμενο του παθητικού:
 Παρατηρήσεις
- α) Όταν το ρήμα έχει τη σημασία του αἰτῶ (ζητώ), υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται το έμμεσο αντικείμενο:
Ὁ Ἡριππίδας αἰτεῖ τὸν Ἀγησίλαον ὁπλίτας. ➝ Ὁπλῖται αἰτοῦνται τὸν Ἀγησίλαον ὑπὸ τοῦ Ἡριππίδου.
- β) Στην περίπτωση των ρημάτων ἀποκόπτω τινός τι, ἀποτέμνω τινός τι, ἐκκόπτω τινός τι, ἐπιτάσσω τινί τι και ἐπιτρέπω τινί τι, υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται το αντικείμενο σε γενική ή δοτική (έμμεσο):
Ἐπέτρεψαν τοῖς ἐννέα ἄρχουσι τὴν φυλακήν. ➝ Oἱ ἐννέα ἄρχοντες ἐπιτετραμμένοι ἦσαν τὴν φυλακήν.
- γ) Όταν το ενεργητικό ρήμα συντάσσεται με δύο αιτιατικές, από τις οποίες η μία είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου, τότε:
- το ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό·
- το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο·
- το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού·
- το κατηγορούμενο του αντικειμένου γίνεται κατηγορούμενο του υποκειμένου:
-
γ) Όταν το ρήμα συντάσσεται με σύστοιχο αντικείμενο:
- Το σύστοιχο αντικείμενο μονόπτωτου ρήματος τρέπεται σε σύστοιχο υποκείμενο:
Τὸν πόλεμον οὕτως ἐπολεμήσαμεν. ➝ Ὁ πόλεμος οὕτως ἐπολεμήθη ὑφ' ἡμῶν.
- Το σύστοιχο αντικείμενο δίπτωτου ρήματος παραμένει αμετάβλητο:
Στην ενεργητική σύνταξη τονίζεται το υποκείμενο που δρα, ενώ στην παθητική σύνταξη τονίζεται η δράση που προέρχεται από το ποιητικό αίτιο.
§ 82
Μερικά ενεργητικά ρήματα έχουν ως παθητικό ένα άλλο ρήμα ενεργητικής ή μέσης φωνής ή μια περίφραση που αποτελείται από τα ρήματα ἔχω, γίγνομαι, λαμβάνω κ.ά. και ένα όνομα ομόρριζο ή συνώνυμο του ενεργητικού ρήματος:
αἱρῶ τι/τινα (συλλαμβάνω, κυριεύω)
[αλλά και:] αἱροῦμαί τινα (εκλέγω) |
ἁλίσκομαι ὑπό τινος (συλλαμβάνομαι, κυριεύομαι)
αἱροῦμαι ὑπό τινος (εκλέγομαι) |
|
ἀποκτείνω τινὰ (σκοτώνω) |
ἀποθνῄσκω ὑπό τινος (σκοτώνομαι) |
|
δίκην λαμβάνω παρά τινος (τιμωρώ) |
δίκην δίδωμί τινι (τιμωρούμαι) |
|
διώκω τινὰ (κατηγορώ, εξορίζω κάποιον) |
φεύγω ὑπό τινος (κατηγορούμαι, εξορίζομαι) |
|
ἐκβάλλω τινὰ (εξορίζω) |
ἐκπίπτω ὑπό τινος (εξορίζομαι) |
|
εὖ ποιῶ/δρῶ τινα (ευεργετώ) |
εὖ πάσχω ὑπό τινος (ευεργετούμαι) |
|
ζημιῶ τινα (ζημιώνω, τιμωρώ) |
ζημιοῦμαι / ζημίαν λαμβάνω παρά τινος
(ζημιώνομαι, τιμωρούμαι) |
|
κακῶς λέγω τινὰ (κακολογώ) |
κακῶς ἀκούω ὑπό τινος (κακολογούμαι) |
|
μισῶ τινα (μισώ) |
μισοῦμαι / μισητὸς γίγνομαι / μῖσος ἔχω πρός τινος
(μισούμαι) κ.ά. |
➤ Περιφραστικά σχηματίζουν συνήθως τον παθητικό τους τύπο τα αποθετικά ρήματα, αυτά δηλαδή που έχουν μόνο μέση φωνή:
|
αἰδοῦμαί τινα (σέβομαι, ντρέπομαι κάποιον) |
αἰδοῦς τυγχάνω ὑπό τινος (με σέβεται, με ντρέπεται κάποιος) |
|
αἰτιῶμαί τινα (κατηγορώ κάποιον) |
αἰτίαν ἔχω / αἰτίαν λαμβάνω / ἐν αἰτίᾳ εἰμὶ ὑπό τινος
(κατηγορούμαι) |
|
ἐπιμελοῦμαί τινος (φροντίζω κάποιον) |
ἐπιμελείας τυγχάνω ὑπό τινος (με φροντίζει κάποιος) |
|
