Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος (B Λυκείου Γενικής Παιδείας) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
|
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Παράλληλα χωρία αρχαίων συγγραφέων
Οι νεότεροι μελετητές για τον Επιτάφιο του Περικλή
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΧΩΡΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ
1. Για το κεφάλαιο 37:
α) ... στους πανύψηλους
τους νόμους-νόμους γεννημένους μες στον αιθέρα τ' ουρανού κι έχουν τον Όλυμπο μόνο πατέρα, ουδέ η θνητή του ανθρώπου η φύση εγέννησε κι ουδέποτε η αλησμονιά θ' αποκοιμίσει. Θεός μεγάλος είναι μες σ' αυτούς, που γερατειά ποτέ δε θα γνωρίσει.
(Σοφοκλής, Οιδίπους Τύραννος, στ. 863-870
Μετάφραση I. Γρυπάρη) - Πρβλ. και Σοφοκλή, Αντιγόνη, στ. 450-457 β) Ελεύθερη είναι η πόλη μας, δεν είναι
στο χέρι ενός· ο λαός, κυρίαρχος, δίνει την αρχή σε πολίτες για ένα χρόνο· προνόμιο δεν υπάρχει για τον πλούσιο· δικαιώματα έχει τα ίδια κι ο φτωχός.
(Ευριπίδη, Ικέτιδες, στ. 404-408). γ) Εγκατέστησαν δηλαδή το είδος εκείνο της δημοκρατίας, όχι αυτό που δεν έχει καθορισμένη πολιτική και που θεωρεί ότι η ακολασία είναι ελευθερία και το δικαίωμα να κάνει ό,τι θέλει, ευτυχία, αλλά το πολίτευμα εκείνο που κατακρίνει αυτά τα πράγματα, και όπου κυβερνούν οι άριστοι.
(Ισοκράτης, Παναθηναϊκός) 2. Για το κεφάλαιο 38:
α. Ακόμα είναι γνωστό πως κάθε χώρα βέβαια δεν παρουσιάζει αυτάρκεια σε όλα τα προϊόντα... Κι αυτό όμως το πρόβλημα η πόλη μας το αντιμετώπισε με τρόπο αποφασιστικό: στη μέση της Ελλάδας έκαμε εμπορικό κέντρο τον Πειραιά, όπου συγκεντρώνονται τόσα προϊόντα, ώστε αυτά που είναι δύσκολο να τα προμηθευτείς καθένα κι από άλλον τόπο, εδώ εύκολα τα βρίσκεις όλα συγκεντρωμένα.
(Ισοκράτης, Πανηγυρικός, 42.
Μετάφραση Στ. Μπαζάκου). β) Εξαιτίας της εξουσίας της θάλασσας οι Αθηναίοι πρώτα ήβραν τρόπους ευωχιών αναμειγνυόμενοι σ' άλλους τόπους μ' άλλους ανθρώπους· όποιο ευχάριστο προϊόν παραγόταν στη Σικελία ή στην Ιταλία ή στην Κύπρο ή στην Αίγυπτο ή στη Λυδία ή στον Πόντο ή στην Πελοπόννησο ή κάπου αλλού, όλ' αυτά είχαν μαζευτεί σ' έναν τόπο, επειδή οι Αθηναίοι εξουσίαζαν τη θάλασσα.
((Ψευδο-)Ξενοφών, Αθηναίων Πολιτεία 2, 7).
γ) Εκεί (στην Αθήνα) μυστήρια ανείπωτα, ιερά
γιορτάζονται κάθε φορά κι ανοίγει τ' άδυτα ο ναός στους μύστες μόνο· εκεί ναοί κι αγάλματα των θεών. πομπές, θυσίες και γλέντια όλο το χρόνο· κι όταν ο κάμπος λουλουδίζει, βαστά πασίχαρ' η γιορτή του Βάκχου μέρες κι η χώρ' αστράφτει και βουίζει από χορούς, τραγούδια και φλογέρες.
(Αριστοφάνης, Νεφέλες 300-313.
Μετάφραση Κ. Βάρναλη) 3. Για το κεφάλαιο 39:
Σπαρτιάτες, οι πλέον μισητοί σ' όλο τον κόσμο,
που δολερά στοχάζεστε, πρώτοι στο ψέμα, μηχανορράφοι του κακού, που ο νους σας είναι πώς θα τυλίξετε τον άλλον με τεχνάσματα... και πάντα, άλλα σκεφτόσαστε κι άλλα το στόμα σας λέει. (Ευριπίδης, Ανδρομάχη 445-452. 4. Για το κεφάλαιο 40:
α) Από τους άλλους νόμους του Σόλωνα ιδιαίτερα χαρακτηριστικός και παράξενος είναι εκείνος που ορίζει ότι χάνει τα πολιτικά του δικαιώματα όποιος μένει ουδέτερος σε περίπτωση που θα ξεσπούσε εμφύλια διαμάχη στην πόλη. Ήθελε, όπως φαίνεται, ο Σόλων κανένας πολίτης να μη μένει αδιάφορος και ασυγκίνητος για τα δημόσια ζητήματα κοιτάζοντας μόνο πώς να εξασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα, ούτε να καυχιέται πως δεν πονά κι αυτός και δεν πάσχει με τα δεινά της πατρίδας του. Αντίθετα, έπρεπε ο πολίτης απ' την αρχή να παίρνει θέση πλάι σ' αυτούς που ενεργούν πιο σωστά και πιο δίκαια και να κινδυνεύει μαζί τους και να τους βοηθά, αντί να περιμένει ακίνδυνα να δει ποιος θα νικήσει.
(Πλούταρχος, Σόλων, κεφ. 20.
Μετάφραση Β. Τσακατίκα) β) Αυτή η χώρα πάντοτε στο δίκιο στηριγμένη
τον ανήμπορο θέλει να συντρέχει. Κι έτσι βάσταξε μόχτους και μόχτους για τους φίλους.
(Ευριπίδης, Ηρακλείδες, στ. 329-332)
5. Για το κεφάλαιο 41:
α) Τόσο πολύ ξεπέρασε η πόλη μας όλους τους άλλους στην πνευματική ανάπτυξη και στην τέχνη του λόγου, ώστε οι δικοί της μαθητές έγιναν δάσκαλοι στους άλλους· το όνομα πάλι Έλληνες το έκανε να μη συμβολίζει πια την καταγωγή, αλλά την καλλιέργεια του πνεύματος, και Έλληνες να ονομάζονται πιο πολύ όσοι δέχτηκαν τον τρόπο της δικιάς μας αγωγής και μόρφωσης παρά αυτοί που έχουν την ίδια με εμάς καταγωγή.
(Ισοκράτης, Πανηγυρικός, 50.
Μετ. Στ. Μπαζάκου) β) Ω λιόλαμπρη και μενεξεδοστεφανωμένη και χίλιοτραγουδημένη Αθήνα, κάστρο της Ελλάδας,
θεόπνευστη πολιτεία!
(Πίνδαρος, Διθυράμβων 5)
γ) Λακεδαιμόνιοι, δεν συλλογιστήκατε ποτέ ως τώρα ποιοι είναι αυτοί οι Αθηναίοι με τους οποίους θ' αναμετρηθείτε και πόσο από σας και σ' όλα διαφέρουν. Αυτοί είναι νεωτεριστές, ικανοί και γρήγορα να συλλάβουν ένα σχέδιο και γρήγορα να πραγματοποιήσουν αυτά που αποφάσισαν... αποτολμούν πάνω από τη δύναμή τους και διακινδυνεύουν αντίθετα απ' τις υπαγορεύσεις της λογικής και στις δυσκολίες είναι αισιόδοξοι... είναι αποφασιστικοί... και ταξιδευτές· γιατί νομίζουν πως με την αποδημία μπορεί ν' αποκτήσουν κάτι... Όταν νικούν τραβούν μπροστά όσο γίνεται περισσότερο, ενώ όταν νικιούνται υποχωρούν όσο γίνεται λιγότερο. Εκείνοι και τα σώματά τους, σαν να 'ταν ολότελα ξένα, τα θυσιάζουν για το καλό της πόλης, αλλά και το πνεύμα τους, που το θεωρούν εντελώς δικό τους, το βάζουν στην υπηρεσία της. Κι αν, όσα συλλάβουνε με το νου τους, δεν τα πραγματοποιήσουν, νομίζουν ότι έχασαν δικά τους, αν όμως όσα επιδίωξαν τ' αποχτήσουν, θαρρούνε ότι πέτυχαν λίγα σε σύγκριση μ' όσα πρόκειται να κάμουν αν, τέλος, αποπειραθούνε κάτι κι αποτύχουν, με καινούργιες ελπίδες αναπληρώνουν την έλλειψη· γιατί σ' αυτούς μονάχα συμβαίνει η ελπίδα της απόχτησης εκείνων που έχουν βάλει στο νου τους κι η απόχτηση να είναι ίδια, επειδή επιχειρούν γρήγορα τα όσα αποφασίσουν.
(Θουκυδίδης Βιβλίο I. 70.
Μετάφραση Δ. Γεωργοπαπαδάκου) 6. Για το κεφάλαιο 42:
Τη στιγμή που (οι νεκροί μας) παράβλεψαν την έμφυτη σ' όλους τους ανθρώπους αγάπη για τη ζωή και προτίμησαν να πεθάνουν ένδοξα παρά ζωντανοί να δουν δυστυχισμένη την Ελλάδα, πώς η αρετή τους δεν έχει παραμείνει αξεπέραστη απ' οποιοδήποτε (ρητορικό) λόγο;
(Δημοσθένης Επιτάφιος, 1)
7. Για το κεφάλαιο 43:
α) Εκείνων που σκοτώθηκαν στις Θερμοπύλες
ένδοξη η τύχη, ωραίος ο θάνατός τους, κι ο τάφος τους βωμός· ανάμνηση τους πρέπει και όχι γόοι κι εγκώμιο είναι γι' αυτούς το μοιρολόι· Τέτοιος εντάφιος στολισμός ποτέ τη λάμψη δε θα χάσει απ' τον καιρό τον παντοδαμαστή κι ούτε σκουριά ποτέ θα τον σκεπάσει. Στο μνήμα το;ν αντρείων ετούτο το ιερό η δόξα της Ελλάδας έχει θρονιαστεί· το μαρτυρά κι ο βασιλιάς της Σπάρτης, ο Λεωνίδας που αφήνει στολίδι πίσω του αρετής τρανό κι ένα όνομα που αμάραντο θα μείνει.
(Σιμωνίδης ο Κείος, Θρηνων στ'.
Μετάφραση Θ. Σταύρου) β) Τα έργα υψώνονταν περήφανα σε μέγεθος και ανυπέρβλητα σε ομορφιά και σε χάρη και οι τεχνίτες συναγωνίζονταν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον στην καλλιτεχνική εργασία... Για τούτο ακριβώς θαυμάζονται τα έργα του Περικλή, γιατί έγιναν σε λίγο χρόνο, αλλά για μεγάλη διάρκεια. Γιατί το καθένα είχε από τότε που έγινε την ομορφιά του αρχαίου, αλλά κρατάει ως τώρα τη δροσερότητα ενός πρόσφατου και νέου έργου. Τόσο πολύ πάνω σ' αυτά τα έργα ανθίζει μια νεότητα που διατηρεί παντοτινά ανέγγιχτη από το χρόνο τη μορφή τους, σα να είχαν μέσα τους μια πνοή αμάραντη και μιαν αγέραστη ψυχή!
(Πλούταρχος, Περικλής 13, που είδε τα έργα
του Περικλή 500 χρόνια μετά τη δημιουργία τους. Μετάφραση Μ. Οικονόμου) 8. Για το κεφάλαιο 45:
H πιο μεγάλη αρετή της γυναίκας είναι να σιωπά και να 'χει φρονιμάδα και χωρίς φασαρίες να μένει μες στο σπίτι.
(Ευριπίδης, Ηρακλείδες 475-76) |