19. Η χριστιανική κοινότητα μέσα σ' έναν πλουραλιστικό κόσμο

Είναι αυτονόητο ότι οι χριστιανοί στελεχώνουν κάθε κοινωνική ομάδα, συμμετέχουν στη δόμηση των θεσμών και υπηρετούν κάθε ιδιωτικό ή κρατικό-διακρατικό και διεθνή θεσμό. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν οι χριστιανοί λειτουργούν με το όραμα μιας ανοιχτής και εξελισσόμενης κοινωνίας ή μιας κλειστής και στατικής. Η αποστολή της Εκκλησίας ήταν και είναι πάντα σωτηριολογική, γι' αυτό και στο σύγχρονο κόσμο, που χαρακτηρίζεται ως πλουραλιστικός, κύριο μέλημά της είναι να λειτουργεί ως κοινωνία προσώπων ενωτικά.

α) Πλουραλισμός στο σύγχρονο κόσμο
Ο πλουραλισμός (από τη λατινική λέξη pluralis=πληθυντικός) είναι σύγχρονος κοινωνιολογικός όρος που εκφράζει μια συγκεκριμένη θέση. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή η ευρύτερη κοινωνία αποτελείται από διάφορες ομάδες με ιδιαίτερες ιδεολογικές αποχρώσεις και ποικίλους στόχους. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας πλουραλιστικής κοινωνίας είναι η ειρηνική συνύπαρξη και η αμοιβαία ανοχή των ποικίλων ομάδων. Στα πλαίσια της έννοιας αυτής τα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά συστήματα θεωρούνται ότι έχουν συγκροτηθεί από μια πολλαπλότητα αυτόνομων, αλλά αλληλένδετων ομάδων. Είναι ευνόητο ότι καθεμία από τις κοινωνικές ομάδες μπορεί να διατηρεί τη δική της ιδεολογία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείονται κάποιες διαφοροποιήσεις ή και αντιθέσεις μεταξύ τους. Κοινός στόχος τους πάντως είναι η εξασφάλιση της οικονομικής, ηθικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της κοινωνίας.
Πού οφείλεται όμως το φαινόμενο του πλουραλισμού; Είναι βέβαιο ότι η αλματώδης ανάπτυξη του τεχνολογικού πολιτισμού έχει επηρεάσει έντονα όλες

τις πτυχές και εκφάνσεις της ατομικής και κοινωνικής ζωής. Η καταπληκτική πρόοδος στον τομέα της πληροφορικής έχει δημιουργήσει εντελώς νέες και απροσδόκητες δυνατότητες επικοινωνίας και πληροφόρησης. Η διεθνοποίηση των μέσων επικοινωνίας και συγκοινωνίας, σε συνδυασμό με τη διεύρυνση των πολιτικών, οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων μεταξύ των λαών, έχει δημιουργήσει μια «νέα τάξη πραγμάτων» σε οικουμενική κλίμακα.
Σημαντικό ρόλο στην επικράτηση του πλουραλισμού διαδραματίζουν και οι μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί, οι οποίοι αποσκοπούν στη διασφάλιση της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, στη δημιουργία ευνοϊκών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών όρων και συνθηκών και στην πρόληψη ή επίλυση προβλημάτων που ανακύπτουν μεταξύ των κρατών. Αναφέρουμε μερικούς από αυτούς τους διεθνείς οργανισμούς: Διεθνής Ερυθρός Σταυρός (1893), Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε. 1945), με πολλά επιμέρους τμήματα, Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (1945), Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (1945), Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών (1948), Βορειοατλαντική Συμμαχία (NATO, 1949), Διεθνής Αμνηστία (1961), Κίνηση των Αδεσμεύτων (1961), Αραβικός Σύνδεσμος, Ερυθρά Ημισέληνος, Ευρωπαϊκή Ένωση (αρχικά ως Ε.Ο.Κ, 1958) κ.ά. Η προσφορά τους είναι μεγάλη και αξιόλογη. Αν και το έργο τους είναι σημαντικό, οι διεθνείς οργανισμοί παρουσιάζουν κάποιες ατέλειες και αδυναμίες που οφείλονται κυρίως στην επιδίωξη επιβολής της θέλησης των ισχυρών κρατών στα ασθενέστερα.

β) Ο πλουραλισμός στο Ευαγγέλιο
Σε μια ευαγγελική περικοπή παρουσιάζεται ένας διάλογος του Χριστού με το μαθητή Του Ιωάννη, που μπορεί να μας βοηθήσει να καθορίσουμε τη στάση μας απέναντι στο σύγχρονο πλουραλιστικό κόσμο. Σε κάποια στιγμή ο Ιωάννης απευθύνεται στο Χριστό λέγοντας: «Διδάσκαλε, είδαμε κάποιον που δεν είναι δικός μας να βγάζει δαιμόνια επικαλούμενος το όνομά σον και τον εμποδίσαμε, γιατί δεν είναι δικός μας. Και ο Ιησούς του απάντησε• μην τον εμποδίζετε, γιατί δεν μπορεί κανείς, αφού χρησιμοποιήσει το όνομά μου για να κάνει θαύμα, αμέσως μετά να μιλήσει άσχημα για μένα. Όποιος, λοιπόν, δεν είναι εναντίον μας, είναι με το μέρος

μας» (Μάρκ. 9, 38-40). Η απάντηση του Χριστού αποτελεί σαφή προτροπή στους μαθητές Του να ανέχονται και να θεωρούν συνεργάτες τους ακόμη και όσους δεν ανήκουν εξολοκλήρου στον κύκλο τους οι λόγοι, όμως, και τα έργα τους δείχνουν ότι δεν είναι αντίθετοι στο λυτρωτικό έργο του Χριστού. Οι χριστιανοί έχουν χρέος να απευθύνουν προς όλους τους ανθρώπους την κλήση για προσωπική γνωριμία και σχέση με το Χριστό, σύμφωνα με την πρόσκληση

6). Κάθε άνθρωπος, όμως, ως μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα επιθυμεί και αναζητεί την αλήθεια στα πλαίσια των υποκειμενικών δυνατοτήτων και των αντικειμενικών συνθηκών. Αυτό σημαίνει, ότι διάφορα εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια ανακόπτουν αυτήν την προσπάθεια με συνέπεια την πολυμορφία της αλήθειας, η οποία δεν ταυτίζεται με κανένα ιδεολογικό σύστημα. Επομένως, η μονόπλευρη προσέγγιση και σύλληψη της αλήθειας, καθώς και η προσπάθεια επιβολής της στους άλλους με τη βία, είναι μια απαράδεκτη ενέργεια. Οι χριστιανοί γνωρίζουν και αναγνωρίζουν την «εν Χριστώ» αποκαλυφθείσα αλήθεια, αποφεύγουν, όμως, να την επιβάλουν με τη βία. Δέχονται και εκτιμούν την πολλαπλότητα των ενεργειών και των προσπαθειών για την επισήμανση του καλού και της αλήθειας από άτομα ή συστήματα. Γνωρίζουν ακόμη ότι η ορθή σχέση με το Χριστό αποκτάται μόνο μέσα στην Εκκλησία, αλλά βλέπουν με συμπάθεια όσους τηρούν θετική στάση απέναντι Του, έστω κι αν δεν κατορθώνουν πάντοτε να φτάσουν στην ορθή πίστη.

γ) Η στάση της Εκκλησίας στο σύγχρονο πλουραλιστικό κόσμο
Από τα προηγούμενα συνάγεται ότι η Εκκλησία είναι πραγματικά πολυσυλλεκτική κοινότητα, στην οποία καλούνται όλοι να συμμετάσχουν στην αναγκαία προσπάθεια της ανακαίνισης του κόσμου. Γι' αυτό το λόγο η στάση της Εκκλησίας στο σύγχρονο πλουραλιστικό κόσμο είναι διαλεκτική και κριτική. Αυτό σημαίνει ότι δε βρίσκεται στο περιθώριο των κοινωνικών εξελίξεων δεν τηρεί αρνητική στάση απέναντι στα ιδεολογικά, κοινωνικοπολιτικά και φιλοσοφικά συστήματα, αλλά ούτε και ταυτίζεται με αυτά. Κι αυτό, γιατί η Εκκλησία, ως θεανθρώπινη κοινωνία, δεν είναι ιδεολογία με στόχο την αναγκαστική επιβολή των άρθρων της πίστης της. Συνεργάζεται με κοινωνικά συστήματα, τα οποία σέβονται την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Σε περιπτώσεις, όμως, που κάποια συστήματα τηρούν εχθρική στάση απέναντι στην Εκκλησία και την αποστολή της, τότε είναι υποχρεωμένη να αναλάβει το έργο της υπεράσπισης των αληθειών και του έργου της. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιεί τον μετά πειθούς λόγο, την έμπρακτη αγάπη, την προσευχή, το μαρτύριο. Δέχεται κάθε καλοπροαίρετη πρόσκληση για συνεργασία με

διάφορες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες έχουν ως στόχο τη βελτίωση των όρων της προσωπικής και κοινωνικής ζωής. 0 χριστιανός συμμετέχει στις αγωνιστικές προσπάθειες που αποβλέπουν στην άρση της κοινωνικής ανισότητας και στην επικράτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Τη συμπεριφορά του και τις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του ρυθμίζει

τόσο από σοφούς και τεχνοκράτες, αλλά από αγίους, δηλαδή αληθινούς χριστιανούς. Η πρόσκληση αυτή απευθύνεται προς όλους μας.

ΚΕΙΜΕΝΑ

(Επιστολή προς Διόγνητον, 5-9, ΒΕΠΕΣ 2,253-254).

Γιατί οι χριστιανοί δε διαφέρουν από τους άλλους ανθρώπους ούτε ως προς τον τόπο που κατοικούν, ούτε ως προς τη φωνή, ούτε ως προς τον τρόπο ζωής. Γιατί δεν κατοικούν σε ξεχωριστές πόλεις, ούτε χρησιμοποιούν κάποια παραλλαγμένη διάλεκτο. Φέρουν σάρκα, αλλά δε ζουν κατά τις επιθυμίες της σάρκας. Στη γη μένουν, αλλά είναι πολιτογραφημένοι στον ουρανό. Υπακούουν στους καθορισμένους νόμους και με τον ιδικό τους τρόπο ζωής υπερβαίνουν τους νόμους. Όλους τους αγαπούν, αλλά από όλους διώκονται... Ενώ ευεργετούν, τιμωρούνται σαν να είναι κακοί άνθρωποι• τιμωρούμενοι, όμως, χαίρουν επειδή αναζωογονούνται... με λίγα λόγια, ό,τι είναι η ψυχή για το σώμα, αυτό είναι και οι χριστιανοί για τον κόσμο.

(Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 38, 6, P.G. 35, 992Β).

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Ποια είναι η έννοια και το περιεχόμενο του πλουραλισμού;
2. Πώς αιτιολογείται ο πλουραλισμός από χριστιανική άποψη;
3. Ποια είναι η στάση της Εκκλησίας στο σύγχρονο πλουραλιστικό κόσμο;
4. Ποια είναι η δική μας στάση στο ζήτημα αυτό;