Ρητορικά Κείμενα (Β Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή
§§ 11-13 §§ 16-18 Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
 

 

ΚείμενοΕικόνα

 

  
β2) §§14-15
Αμετάβλητη η εξωτερική πολιτική της Αθήνας

 
    [14] Θαυμάζω τοίνυν καὶ τῶν λεγόντων τοῦτον τὸν λόγον, ὡς εἰ συμμάχους ποιησόμεθ᾽ Ἀρκάδας καὶ ταῦτα πράξομεν, μεταβάλλεσθαι δόξει καὶ οὐδὲν ἔχειν πιστὸν ἡ πόλις. ἐμοὶ μὲν γὰρ δοκεῖ τοὐναντίον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι. διὰ τί; ὅτι τῶν πάντων οὐδέν᾽ ἂν ἀντειπεῖν οἴομαι ὡς οὐ καὶ Λακεδαιμονίους καὶ πρότερον Θηβαίους καὶ τὸ τελευταῖον Εὐβοέας ἔσωσεν ἡ πόλις, καὶ μετὰ ταῦτα συμμάχους ἐποιήσατο, ἕν τι καὶ ταὔτ᾽ ἀεὶ βουλομένη πράττειν. [15] ἔστι δὲ τοῦτο τί; τοὺς ἀδικουμένους σῴζειν. εἰ τοίνυν ταῦθ᾽ οὕτως ἔχει, οὐκέτ᾽ ἂν ἡμεῖς εἴημεν οἱ μεταβαλλόμενοι, ἀλλ᾽ οἱ μὴ ᾽θέλοντες τοῖς δικαίοις ἐμμένειν, καὶ φανήσεται τὰ πράγματ᾽ ἀεὶ διὰ τοὺς πλεονεκτεῖν βουλομένους μεταβαλλόμενα, οὐχ ἡ πόλις ἡμῶν.  
 

 

 

γλωσσικά σχόλιαΕικόνα

§14 θαυμάζω απορώ, παραξενεύομαι, εκπλήσσομαι
λόγος ισχυρισμός, γνώμη, επιχείρημα
  δόξει (προσωπικό, Υ ἡ πόλις), θα φανεί (η πόλη)
  καὶ ταῦτα πράξομεν και θα εφαρμόσουμε αυτή την πολιτική (ενν. ἃ ἐγὼ κελεύω = όσα προτείνω, αυτά που θέλω να γίνουν)
  μεταβάλλομαι αλλάζω (πολιτική, πολιτικό προσανατολισμό)
  οὐδὲν ἔχειν πιστὸν ότι δεν εμπνέει καμιά εμπιστοσύνη, ότι είναι τελείως αναξιόπιστη
  γὰρ (αιτιολογεί το θαυμάζω της προηγούμενης περιόδου)
  τῶν πάντων (ενν. ἀνθρώπων: γεν. διαιρ.): επιθ. προσδ. από το σύνολο (των ανθρώπων)
  διὰ τί; ὅτι... οἴομαι (ρητορικό σχήμα υποφοράς και ανθυποφοράς - Ο ρήτορας ερωτά και ακολούθως απαντά ο ίδιος)
  ἂν ἀντειπεῖν (δυνητ. απρμφ. = ἀντείποι ἄν, ενν. εἴ τις τοῦτο φαίη)
ταὔτ(ο) (<τὸ αὐτό = το ίδιο: κράση και έκθλιψη) (ταυτότητα)
§15 ἐμμένω (<ἐν + μένω) (παρα)μένω σταθερός (πρβλ. ἐμμονή, έμμονη ιδέα)
διὰ τοὺς βουλομένους (αιτία) πλεονεκτεῖν εξ αιτίας αυτών που θέλουν (επιδιώκουν) να πλεονεκτούν, που απαιτούν περισσότερα απ' όσα δικαιούνται
  πλεονεκτῶ (<πλεονέκτης <πλεονεξία <πλέον + ἔχω) είμαι πλεονέκτης, έχω πλεονεκτικές διαθέσεις, θέλω να έχω την κυριαρχία.
  οὐχ ἡ πόλις ἡμῶν (ενν. φανήσεται μεταβαλλομένη)

 

 

ερμηνευτικά σχόλιαΕικόνα

§§14-15 «Είναι ν' απορεί κανείς με τον ισχυρισμό των αντιπάλων μου ότι η πόλη μας φαίνεται να μην ακολουθεί σταθερή εξωτερική πολιτική (θαυμάζω... καὶ τῶν λεγόντων... μεταβάλλεσθαι δόξει) και συνεπώς είναι αναξιόπιστη (οὐδὲν ἔχειν πιστόν)». Η γνώμη του Δημοσθένη είναι εντελώς αντίθετη και στηρίζεται σε ιστορικά παραδείγματα (αντικειμενικότητα) αναμφισβήτητα (ἐμοὶ... δοκεῖ τοὐναντίον..., οὐδέν' ἂν ἀντειπεῖν οἴομαι). Η Αθήνα με πολλή γενναιοδωρία έσωσε στο παρελθόν τους Θηβαίους, τους Λακεδαιμονίους και τους Ευβοείς και τους έκαμε συμμάχους έπειτα (Λακεδαιμονίους... Θηβαίους... Εὐβοέας ἔσωσεν ἡ πόλις...). Κριτήριο και κίνητρο των ενεργειών της τότε ήταν η σωτηρία των αδικούμενων (δίκαιον) (τοὺς ἀδικουμένους σῴζειν). Και τώρα πρέπει να μείνει σταθερή στην ίδια αρχή, δηλ. να βοηθήσει τους αδικούμενους Μεγαλοπολίτες. Ποιος λοιπόν αλλάζει πολιτική στάση; Η πόλη μας που μένει σταθερή στις αρχές του δικαίου και της ισότητας των κρατών (διεθνές δίκαιο) (εξυπηρετώντας παράλληλα και το δικό της συμφέρον) ή όσοι παραβιάζουν το δίκαιο (= οι Λακεδαιμόνιοι) από πλεονεξία και ηγεμονική διάθεση;
§14 Λακεδαιμονίους (ἔσωσεν ἡ πόλις) Πρέπει να αναφέρεται ο Δημοσθένης στην περίπτωση του Ιφικράτη (βλ. το σχόλιο §12: ἐλθόντων πάντων Πελοποννησίων), κυρίως όμως στη βοήθεια των Αθηναίων κατά τη μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.).
  πρότερον Θηβαίους Εννοεί τη βοήθεια των Αθηναίων (379 π.Χ.) για την απελευθέρωση της Θήβας από τους Σπαρτιάτες, που είχαν καταλάβει την Καδμεία, την ακρόπολη των Θηβών το 382 π.Χ. (βλ. Εισαγωγή, «Το Ιστορικό πλαίσιο του λόγου»)
  Εὐβοέας Το 358 π.Χ. οι Αθηναίοι έστειλαν στην Εύβοια στρατιωτική δύναμη με διοικητή τον στρατηγό Τιμόθεο, γιο του Kόνωνα, ο οποίος ανάγκασε τους Θηβαίους να εκκενώσουν το νησί, το οποίο εντάσσεται στη Δεύτερη Αθηναϊκή συμμαχία. Στο ίδιο γεγονός αναφέρεται ο Δημοσθένης στους λόγους του Περὶ τῶν ἐν Χερρονήσῳ §74 «ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ' ὅτι Τιμόθεός ποτ' ἐκεῖνος ἐν ὑμῖν ἐδημηγόρησεν ὡς δεῖ βοηθεῖν καὶ τοὺς Εὐβοέας σῴζειν, ὅτε Θηβαῖοι κατεδουλοῦντ' αὐτούς» και στον Κατ' Ἀνδροτίωνος §14 «ἴσθ' ὅτι πρώην Εὐβοεῦσιν ἡμερῶν τριῶν ἐβοηθήσατε καὶ Θηβαίους ὑποσπόνδους (= προστατευόμενους από συμφωνία) ἀπεπέμψατε».
§15 τοὺς ἀδικουμένους σῴζειν Ο Δημοσθένης αναφέρεται συχνά σ' αυτήν την ιδέα παρουσιάζοντάς την ως ένα χαρακτηριστικό της αθηναϊκής πολιτικής. Αλλού τη συνδέει ρητά με το συμφέρον και την εδαφική ακεραιότητα της πόλης.
  §§14-15 Με λόγο σύντομο, περιεκτικό, σαφή και με λογική ακολουθία διαρθρωμένο, ο Δημοσθένης θεμελιώνει την άποψή του ότι η αθηναϊκή εξωτερική πολιτική είναι σταθερή και εμπνέεται από την ιδέα της σωτηρίας όσων αδικούνται. Κυρίαρχο ρόλο σ' αυτό έχουν κυρίως οι ρηματικοί τύποι (στην παρεμφατική, απαρεμφατική και μετοχική τους μορφή) με άξονα τα: μεταβάλλεσθαι δόξει, (οὐκέτ'... ἡμεῖς) οἱ μεταβαλλόμενοι, ἀλλ' (εἶεν ἂν οἱ μεταβαλλόμενοι), (φανήσεται τὰ πράγματα) μεταβαλλόμενα, ἔσωσεν (ἡ πόλις), (τοὺς ἀδικουμένους) σῴζειν (ἡ πόλις), ...καὶ... συμμάχους ἐποιήσατο (ἡ πόλις). Δηλ. η Αθήνα δεν αλλάζει εξωτερική πολιτική, αλλά μένει σταθερή σ' αυτήν. Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής σώζει όσους αδικούνται και έπειτα τους κάνει συμμάχους της.

 

 

ΑσκήσειςΕικόνα

  1. Να καταγραφούν τα τριτόκλιτα ουσιαστικά και οι επιμεριστικές αντωνυμίες του κειμένου (§§14-15) και να γραφεί η γενική και δοτική στον ενικό και πληθυντικό αριθμό (για όσα έχουν και πληθυντικό αριθμό).
  2. Να εντοπίσετε στο κείμενο περιπτώσεις «αττικής σύνταξης». Να κλίνετε τα αντίστοιχα ρήματα στην ευκτική αορ. β' στη φωνή που βρίσκεται το καθένα στο κείμενο.
  3. εἰ ποιησόμεθα... ἡ πόλις: (§14) Να μετασχηματιστεί ο υποθετικός λόγος στα υπόλοιπα είδη.
  4. ὅτι τῶν πάντων... οἴομαι... ἡ πόλις: (§14) Να μετατραπεί ο πλάγιος λόγος σε ευθύ.
  5. δόξει καὶ οὐδὲν... ἡ πόλις: (§14) Να μετατραπεί η σύνταξη σε απρόσωπη. Ποια η διαφορά στη σημασία από την προσωπική;
  6. Ο Δημοσθένης διαφωνεί με τον ισχυρισμό μερικών ότι βοήθεια προς τους Αρκάδες σημαίνει αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής της Αθήνας. Πώς θεμελιώνει τη διαφωνία του;

 

 

Νόμισμα της Μεσσήνης. Στη μια όψη φέρει την Κεφαλή της Δήμητρας και στην άλλη τον Δία με τον Κεραυνό. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο. (Εκδ. Αθηνών).

Νόμισμα Μεσσήνης