Ρητορικά Κείμενα (Β Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή
§§ 15-16 §§ 20-23 Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος

 

 

ΚείμενοΕικόνα

 

  

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΩΝ ΑΙΡΕΘΕΝΤΩΝ ΜΕΤΑ ΔΙΟΤΙΜΟΥ

 

  
    [17] Οὗτος τοίνυν οὐχ ὅπως ὠφελήσει τὴν πόλιν ἐν τοιούτῳ καιρῷ καὶ τοιαύτῃ καταστάσει διενοήθη, ἀλλ᾽ ὅπως τι κερδανεῖ ἀπὸ τῶν ὑμετέρων συμφορῶν παρεσκευάσατο· ὁρμώμενος γὰρ ἐξ Ὠρωποῦ, τοτὲ μὲν αὐτὸς μόνος, τοτὲ δ᾽ ἑτέροις ἡγούμενος οἷς τὰ ὑμέτερα δυστυχήματα εὐτυχήματα ἐγεγόνει, [18] περιιὼν κατὰ τοὺς ἀγροὺς καὶ ἐντυγχάνων τῶν πολιτῶν τοῖς πρεσβυτάτοις, οἳ κατέμειναν ἐν τοῖς δήμοις ὀλίγα μὲν τῶν ἐπιτηδείων ἔχοντες, ἀναγκαῖα δέ, εὖνοι μὲν ὄντες τῷ πλήθει, ἀδύνατοι δὲ ὑπὸ τῆς ἡλικίας βοηθεῖν, τούτους ἀφῃρεῖτο τὰ ὑπάρχοντα, περὶ πλείονος ποιούμενος αὐτὸς μικρὰ κερδαίνειν ἢ ἐκείνους μηδὲν ἀδικεῖν· οἳ νῦν αὐτὸν δι᾽ αὐτὸ τοῦτο οὐχ οἷοί τέ εἰσιν ἐπεξελθεῖν ἅπαντες, δι᾽ ὅπερ καὶ τότε ἀδύνατοι τῇ πόλει βοηθεῖν ἦσαν. [19] οὐ μέντοι τοῦτόν γε χρὴ διὰ τὴν ἐκείνων ἀδυναμίαν δὶς ὠφεληθῆναι, τότε τ᾽ ἀφελόμενον ἃ εἶχον, νῦν τε δοκιμασθέντα ὑφ᾽ ὑμῶν· ἀλλὰ κἂν ὁστισοῦν παραγένηται τῶν ἀδικηθέντων, μέγα αὐτὸ ἡγήσασθε εἶναι, καὶ τοῦτον ὑπερμισήσατε, ὅστις ἐτόλμησεν, οἷς ἕτεροι διδόναι παρ᾽ ἑαυτῶν τι προῃροῦντο διὰ τὴν ἀπορίαν οἰκτίραντες αὐτούς, τούτων ἀφαιρεῖσθαι τὰ ὑπάρχοντα. Κάλει μοι τοὺς μάρτυρας.
Η αρπαγή της περιουσίας των πτωχών γερόντων αγροτών από τον Φίλωνα
 

 

 

 

γλωσσικά σχόλιαΕικόνα

17 καιρός περίσταση, κρίσιμη στιγμή
  κερδαίνω κερδίζω, ωφελούμαι
  ὁρμάομαι, -ῶμαι ξεκινώ, αναχωρώ, εφορμώ
  τοτὲ μέν... τοτὲ δέ άλλοτε μεν... άλλοτε δε
  ἡγοῦμαί τινι οδηγώ κάποιον, προπορεύομαι κάποιου
  ἐν τοιούτῳ καιρῷ καὶ τοιαύτῃ καταστάσει εμπρόθετοι προσδ. της κατάστασης
  ἀπὸ τῶν... συμφορῶν εμπρόθετος προσδ. της προέλευσης
  οἷς... ἐγεγόνει αναφορική προσδιοριστική στο ἑτέροις
18 περίειμι κατ' ἀγρούς περιφέρομαι στους αγρούς
  ἐντυγχάνω τινί συναντώ κάποιον
  καταμένω μένω διαρκώς σε κάποιο τόπο
  ὁ, ἡ εὔνους, τὸ εὔνουν φιλικός, ευνοϊκός, ευμενής, ευνοϊκά διακείμενος
  τὸ πλῆθος ο δήμος, ο λαός
  περὶ πλείονος ποιοῦμαι προτιμώ
  ἐπεξέρχομαι έρχομαι εναντίον· (ως δικανικός όρος) κατηγορώ, καταγγέλλω
  περιιών χρονική μτχ.
  ἔχοντες τροπική μτχ.
  ὑπὸ τῆς ἡλικίας εμπρόθ. προσδ. του αιτίου
  μικρά σύστοιχο αντικείμενο του απρμφ.
  ἐκείνους αντικείμενο του ἀδικεῖν
  ἐπεξελθεῖν τελ. απρμφ. αντικείμενο του οἷοί τέ εἰσιν
  δι' αὐτὸ τοῦτο εμπρόθ. προσδ. της αιτίας
  δι᾽ ὅπερ... ἦσαν αναφορική προσδιοριστική στο δι' αὐτὸ τοῦτο
19 παραγίγνομαι παρουσιάζομαι, παρευρίσκομαι
  ὁστισοῦν οποιοσδήποτε
  ἀφελόμενον χρονική μτχ.
  ἃ εἶχον αναφορική ονοματική πρότ. αντικείμενο της μτχ. ἀφελόμενον
  τῶν ἀδικηθέντων γενική διαιρετική στο ὁστισοῦν
  ἀφαιρεῖσθαι τελικό απρμφ. αντικείμενο του ρ. ἐτόλμησεν
  οἷς... αὐτούς αναφορική προσδιοριστική στο τούτων
  οἷς αντικείμενο του διδόναι
  οἰκτίραντες αιτιολογική μτχ.

 

 

ερμηνευτικά σχόλιαΕικόνα

 

17 Οὗτος τοίνυν οὐχ... διενοήθη, ἀλλ' ...παρεσκευάσατο το συμπέρασμα από την κατάθεση των μαρτύρων είναι ότι ο Φίλων δεν συμπεριφέρθηκε ως Αθηναίος πολίτης αλλά ως άτομο, θέτοντας το ατομικό συμφέρον πάνω από το συμφέρον της πόλεως.
  οἷς τὰ ὑμέτερα δυστυχήματα εὐτυχήματα ἐγεγόνει καταλυτική η αντίθεση για τον Φίλωνα και τους ομοίους του στη συνείδηση των Βουλευτών ιδίως με την εύστοχη χρήση του επιθετικού προσδιορισμού «τὰ ὑμέτερα». Η φράση φέρνει στη μνήμη την ανάλογη σημερινή έκφραση «ο θάνατός σου η ζωή μου» αλλά και τον Σεφερικό στίχο «ή ακόμα ιδιοτέλεια να καρπωθείς το αίμα των άλλων» (Τελευταίος Σταθμός, στ. 45).
18 ἐν τοῖς δήμοις ο Κλεισθένης το 510 π.Χ. διαίρεσε την Αττική σε 100 δήμους. Κάθε 10 δήμοι αποτελούσαν και μια φυλή. Αργότερα ο αριθμός των δήμων αυξήθηκε σε 174. Από αυτούς οι 10 ανήκαν στο άστυ και οι 164 στην αγροτική περιοχή, ἐν τοῖς ἀγροῖς. Κάθε πολίτης αρχικά ανήκε στον δήμο, όπου είχε ιδιοκτησίες, μπορούσε όμως να έχει κτήματα και σε άλλους δήμους. Αυτό λεγόταν έγκτησις.
τούτους ἀφῃρεῖτο τὰ ὑπάρχοντα η κλοπή των υπαρχόντων γίνεται ακόμη πιο απεχθής και επιβαρυντική για τον κατηγορούμενο, αν ληφθεί υπόψη η ηλικία των θυμάτων, η ασήμαντη περιουσία τους και τα δημοκρατικά τους φρονήματα.
περὶ πλείονος ποιούμενος... ἀδικεῖν η αγάπη του κέρδους, έστω και μικρού, αποτελεί το αίτιον της μεγάλης αδικίας του Φίλωνα προς τους γέροντες συμπολίτες του.
οἳ νῦν αὐτὸν δι᾽ αὐτὸ τοῦτο... ἐπεξελθεῖν ἅπαντες η μεγάλη ηλικία εμπόδιζε πολλούς αδικηθέντες από τον Φίλωνα να εμφανιστούν στο δικαστήριο ως κατήγοροι ή ως μάρτυρες κατηγορίας. Έτσι ούτε την πόλη μπορούσαν να βοηθήσουν ούτε τον εαυτό τους.
19 οὐ μέντοι... δὶς ὠφεληθῆναι ενδόμυχος φόβος του κατηγόρου μήπως η απουσία των αδικηθέντων ως μαρτύρων από αδυναμία λόγω γήρατος οδηγήσει τους Βουλευτές σε εσφαλμένη υπέρ του κατηγορουμένου απόφαση, δηλ. την έγκριση της εκλογής του στο βουλευτικό αξίωμα. Έτσι ο Φίλων θα έχει αυτό που σήμερα λέγεται «καί την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο».
  ἀλλὰ κἂν ὁστισοῦν παραγένηται... μέγα αὐτὸ ἡγήσασθε εἶναι ο κατήγορος προτρέπει τους Βουλευτές να θεωρήσουν την παρουσία στη Βουλή έστω και ενός αδικημένου σημαντική απόδειξη της ενοχής του Φίλωνα.
  τοῦτον ὑπερμισήσατε, ὅστις ἐτόλμησεν... ἀφαιρεῖσθαι τὰ ὑπάρχοντα η συγκινησιακή φόρτιση που προσπαθεί να δημιουργήσει ο κατήγορος αντισταθμίζει την ανεπάρκεια μαρτύρων κατηγορίας. Όπου ελλείπουν ικανές αποδείξεις, ο ρήτορας με επιδέξιο τρόπο φορτίζει συναισθηματικά την ατμόσφαιρα.

 

 

ΑσκήσειςΕικόνα

  1. Ποιο είναι το βασικό θέμα της ενότητας και πώς αισθητοποιείται;
  2. Ποια η αιτία και η σκοπιμότητα των προστακτικών ἡγήσασθε και ὑπερμισήσατε και ποιο γνώρισμα της τεχνικής του Λυσία και της ρητορικής γενικότερα αναγνωρίζετε σ' αυτές;
  3. ὅστις ἐτόλμησεν: Να χαρακτηρισθεί η πρόταση και να αντικατασταθεί με άλλη ισοδύναμή της.
  4. Να χαρακτηρισθούν συντακτικά οι δοτικές του κειμένου.
  5. διενοήθη, ἡγούμενος, ἐντυγχάνων: Να γραφούν τα ομόρριζά τους στη ν.ε.
  6. ὀλίγα, εὖνοι, μικρά: Να γραφούν τα παραθετικά των αντιθέτων τους.

 

 

Αργυρό Νόμισμα
Αργυρό νόμισμα (τετράδραχμο) Αθηνών
(α' όψη)