Κείμενο
|
|
|
| [17] Ἢν μὲν οὖν ἐνταῦθα καταλίπω τὸν λόγον, οἶδ᾽ ὅτι δόξω τὴν πόλιν ἐλαττοῦν, εἰ Θηβαῖοι μὲν ἕξουσι Θεσπιὰς καὶ Πλαταιὰς καὶ τὰς ἄλλας πόλεις ἃς παρὰ τοὺς ὅρκους κατειλήφασιν, ἡμεῖς δ᾽ ἔξιμεν μηδεμιᾶς ἀνάγκης οὔσης ἐξ ὧν τυγχάνομεν ἔχοντες· ἢν δὲ διὰ τέλους ἀκούσητέ μου προσέχοντες τὸν νοῦν, οἶμαι πάντας ὑμᾶς καταγνώσεσθαι πολλὴν ἄνοιαν καὶ μανίαν τῶν τὴν ἀδικίαν πλεονεξίαν εἶναι νομιζόντων καὶ τῶν τὰς ἀλλοτρίας πόλεις βίᾳ κατεχόντων καὶ μὴ λογιζομένων τὰς συμφορὰς τὰς ἐκ τῶν τοιούτων ἔργων γιγνομένας. |
|
[18] Ταῦτα μὲν οὖν διὰ παντὸς τοῦ λόγου πειρασόμεθα διδάσκειν ὑμᾶς, περὶ δὲ τῆς εἰρήνης πρῶτον διαλεχθῶμεν καὶ σκεψώμεθα τί ἂν ἐν τῷ παρόντι γενέσθαι βουληθεῖμεν ἡμῖν. ἤν γὰρ ταῦτα καλῶς ὁρισώμεθα καὶ νοῦν ἐχόντως, πρὸς ταύτην τὴν ὑπόθεσιν ἀποβλέποντες ἄμεινον βουλευσόμεθα καὶ περὶ τῶν ἄλλων. [19] ἆρ᾽ οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν, εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν; ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν. ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκεν· καὶ γὰρ πενεστέρους πεποίηκε, καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασε καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκε καὶ [20] πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς. ἢν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα καὶ τοιούτους ἡμᾶς αὐτοὺς παράσχωμεν οἵους αἱ κοιναὶ συνθῆκαι προστάττουσιν, μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν, ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς εἰς ἣν νῦν πρὸς ἀλλήλους καθέσταμεν, καθ᾽ ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν, ἀναπεπαυμένοι μὲν τῶν εἰσφορῶν καὶ τῶν τριηραρχιῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν περὶ τὸν πόλεμον λειτουργιῶν, ἀδεῶς δὲ γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν. [21] ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν, μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων, ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν.
Τὸ δὲ μέγιστον, συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους, οὐ βεβιασμένους, ἀλλὰ πεπεισμένους, οὐδ᾽ ἐν ταῖς μὲν ἀσφαλείαις διὰ τὴν δύναμιν ἡμᾶς ὑποδεχομένους, ἐν δὲ τοῖς κινδύνοις ἀποστησομένους, ἀλλ᾽ οὕτω διακειμένους ὥσπερ χρὴ τοὺς ὡς ἀληθῶς συμμάχους καὶ φίλους ὄντας. |
|
| |
| |
| |
| [22] Πρὸς δὲ τούτοις ἃ νῦν ἀπολαβεῖν οὐ δυνάμεθα διὰ πολέμου καὶ πολλῆς δαπάνης, ταῦτα διὰ πρεσβείας ῥᾳδίως κομιούμεθα. μὴ γὰρ οἴεσθε μήτε Κερσοβλέπτην ὑπὲρ Χερρονήσου μήτε Φίλιππον ὑπὲρ Ἀμφιπόλεως πολεμήσειν, ὅταν ἴδωσιν ἡμᾶς μηδενὸς τῶν ἀλλοτρίων ἐφιεμένους. νῦν μὲν γὰρ εἰκότως φοβοῦνται γείτονα ποιήσασθαι τὴν πόλιν ταῖς αὑτῶν δυναστείαις· [23] ὁρῶσι γὰρ ἡμᾶς οὐ στέργοντας ἐφ᾽ οἷς ἂν ἔχωμεν, ἀλλ᾽ ἀεὶ τοῦ πλείονος ὀρεγομένους· ἢν δὲ μεταβαλώμεθα τὸν τρόπον καὶ δόξαν βελτίω λάβωμεν, οὐ μόνον ἀποστήσονται τῆς ἡμετέρας, ἀλλὰ καὶ τῆς αὑτῶν προσδώσουσι· λυσιτελεῖ γὰρ αὐτοῖς θεραπεύουσιν τὴν δύναμιν τὴν τῆς πόλεως ἀσφαλῶς ἔχειν τὰς ἑαυτῶν βασιλείας. |
|
| |
| [24] Καὶ μὲν δὴ καὶ τῆς Θρᾴκης ἡμῖν ἐξέσται τοσαύτην ἀποτεμέσθαι χώραν ὥστε μὴ μόνον αὐτοὺς ἄφθονον ἔχειν, ἀλλὰ καὶ τοῖς δεομένοις τῶν Ἑλλήνων καὶ δι᾽ ἀπορίαν πλανωμένοις ἱκανὸν δύνασθαι βίον παρασχεῖν. ὅπου γὰρ Ἀθηνόδωρος καὶ Καλλίστρατος, ὁ μὲν ἰδιώτης ὢν, ὁ δὲ φυγὰς, οἰκίσαι πόλεις οἷοί τε γεγόνασιν, ἦ που βουληθέντες ἡμεῖς πολλοὺς ἂν τόπους τοιούτους κατασχεῖν δυνηθεῖμεν. χρὴ δὲ τοὺς πρωτεύειν ἐν τοῖς Ἕλλησιν ἀξιοῦντας τοιούτων ἔργων ἡγεμόνας γίγνεσθαι πολὺ μᾶλλον ἢ πολέμου καὶ στρατοπέδων ξενικῶν, ὧν νῦν ἐπιθυμοῦντες ἡμεῖς τυγχάνομεν. |
|
[25] Περὶ μὲν οὖν ὧν οἱ πρέσβεις ἐπαγγέλλονται, καὶ ταῦθ᾽ ἱκανά καὶ πολλὰ ἂν ἴσως τις προσθείη τούτοις· ἡγοῦμαι δὲ δεῖν ἡμᾶς οὐ μόνον ψηφισαμένους τὴν εἰρήνην ἐκ τῆς ἐκκλησίας ἀπελθεῖν, ἀλλὰ καὶ βουλευσαμένους ὅπως ἄξομεν αὐτὴν, καὶ μὴ ποιήσομεν ὅπερ εἰώθαμεν, ὀλίγον χρόνον διαλιπόντες πάλιν εἰς τὰς αὐτὰς καταστησόμεθα ταραχὰς, μηδ᾽ ἀναβολὴν, ἀλλ᾽ ἀπαλλαγὴν εὑρήσομέν τινα τῶν κακῶν τῶν παρόντων. [26] οὐδὲν δὲ τούτων οἷόν τ᾽ ἐστὶ γενέσθαι πρότερον, πρὶν ἂν πεισθῆτε τὴν μὲν ἡσυχίαν ὠφελιμωτέραν καὶ κερδαλεωτέραν εἶναι τῆς πολυπραγμοσύνης, τὴν δὲ δικαιοσύνην τῆς ἀδικίας, τὴν δὲ τῶν ἰδίων ἐπιμέλειαν τῆς τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμίας.
Περὶ ὧν οὐδεὶς πώποτε τῶν ῥητόρων εἰπεῖν ἐν ὑμῖν ἐτόλμησεν· ἐγὼ δὲ περὶ αὐτῶν τούτων τοὺς πλείστους τῶν λόγων μέλλω ποιεῖσθαι πρὸς ὑμᾶς· ὁρῶ γὰρ τὴν εὐδαιμονίαν ἐν τούτοις ἐνοῦσαν, ἀλλ᾽ οὐκ ἐν οἷς νῦν τυγχάνομεν πράττοντες. [27] ἀνάγκη δὲ τὸν ἔξω τῶν εἰθισμένων ἐπιχειροῦντα δημηγορεῖν καὶ τὰς ὑμετέρας γνώμας μεταστῆσαι βουλόμενον πολλῶν πραγμάτων ἅψασθαι καὶ διὰ μακροτέρων τοὺς λόγους ποιήσασθαι, καὶ τὰ μὲν ἀναμνῆσαι, τῶν δὲ κατηγορῆσαι, τὰ δ᾽ ἐπαινέσαι, περὶ δὲ τῶν συμβουλεῦσαι· μόλις γὰρ ἄν τις ὑμᾶς ἐξ ἁπάντων τούτων ἐπὶ τὸ βέλτιον φρονῆσαι δυνηθείη προαγαγεῖν. |
|
| |
| Δίδραχμο του
Βοιωτικού Κοινού (Εκδ. Αθηνών Γ1) |
 |
|
|
 |
| Ομοίωμα της Πνύκας
στο Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς |
μετάφραση
§§17-27
|
|
| [17] Αν,
βέβαια, σταματήσω σ' αυτό το σημείο1 την ομιλία μου, ξέρω ότι θα δώσω την
εντύπωση πως μειώνω την πόλη μας, εάν οι Θηβαίοι θα εξακολουθήσουν να
κατέχουν τις Θεσπιές2, τις Πλαταιές και τις άλλες πόλεις που έχουν
καταλάβει παρά τις ένορκες συνθήκες, ενώ εμείς θα απομακρυνθούμε, χωρίς να υπάρχει καμιά
ανάγκη, από τις πόλεις που συμβαίνει να κατέχουμε. Αν όμως με ακούσετε προσεκτικά
μέχρι το τέλος, νομίζω πως όλοι σας θα καταλογίσετε μεγάλη απερισκεψία και
παραφροσύνη σ' εκείνους που θεωρούν πως η αδικία είναι πλεονέκτημα και σ'
εκείνους που κατέχουν με τη βία ξένες πόλεις και δεν συλλογίζονται τις
συμφορές που προέρχονται από τέτοιου είδους ενέργειες. |
Ανάγκη
ν' ακουστεί ο ρήτορας μέχρι τέλους |
| [18] Γι'
αυτά λοιπόν θα προσπαθήσω με όλο τον λόγο μου να σας διαφωτίσω, αλλά πρώτα ας
συζητήσουμε για την ειρήνη και ας σκεφθούμε τι θα θέλαμε να γίνει στην
παρούσα περίσταση. Διότι, αν αντιμετωπίσουμε αυτά σωστά και με σύνεση, με
αυτή τη βάση θα σκεφτούμε καλύτερα και για τ' άλλα θέματα. |
|
[19] Άραγε
μπορεί να μας είναι αρκετό, αν κατοικούμε στην πόλη μας με ασφάλεια και
γινόμαστε στη ζωή πιο εύποροι κι έχουμε ομόνοια μεταξύ μας κι έχουμε κερδίσει
ανάμεσα στους Έλληνες υπόληψη; Εγώ βέβαια φρονώ πως, αν γίνουν αυτά, η πόλη
θα είναι πλήρως ευτυχισμένη. Ο πόλεμος μας έχει στερήσει απ' όλα όσα
προηγουμένως ανέφερα· γιατί και πιο φτωχούς μας έκανε και πολλούς
κινδύνους μάς ανάγκασε να υπομένουμε και στους Έλληνες μας έχει διαβάλει και με κάθε τρόπο μας έχει ταλαιπωρήσει. [20] Αν όμως κάνουμε ειρήνη και συμπεριφερθούμε όπως ορίζουν οι
κοινές συνθήκες, θα κατοικούμε στην πόλη μας με μεγάλη ασφάλεια, αφού
απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοια στην οποία τώρα έχουμε
περιέλθει· αντίθετα κάθε μέρα θα γινόμαστε και πιο πλούσιοι απαλλαγμένοι από
τους φόρους και τις τριηραρχίες3 και τις άλλες εισφορές για τον
πόλεμο και ασχολούμενοι με την καλλιέργεια των χωραφιών και τη ναυτιλία και
τις άλλες εργασίες4 οι οποίες έχουν εκλείψει
εξαιτίας του πολέμου. [21] Ακόμη θα δούμε την πόλη μας να έχει διπλάσια έσοδα απ'
όσα έχει τώρα, να είναι γεμάτη από εμπόρους και ξένους και μετοίκους5,
απ' τους οποίους έχει ερημωθεί σήμερα.
Και το
σπουδαιότερο, θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους όχι με τη βία αλλά με
τη θέλησή τους, και δεν θα μας δέχονται όταν είμαστε ασφαλείς εξαιτίας της
δύναμής μας, κι όταν κινδυνεύουμε θα αποστατούν, αλλά θα συμπεριφέρονται
όπως αρμόζει (να συμπεριφέρονται) οι αληθινοί φίλοι και σύμμαχοι. |
Τα
οφέλη της ειρήνης |
| |
Η
διπλωματία οδηγεί σε πρόσθετα πλεονεκτήματα |
| [22] Επί
πλέον, όσα τώρα δεν μπορούμε να πάρουμε πίσω με πόλεμο και μεγάλες δαπάνες, θα τα κερδίσουμε
εύκολα με πρέσβεις (δια της διπλωματικής οδού). Γιατί μη νομίζετε πως ο
Κερσοβλέπτης6 θα πολεμήσει για τη Χερσόνησο και ο Φίλιππος για την
Αμφίπολη7, όταν δουν ότι δεν επιθυμούμε κάτι από εκείνα που
ανήκουν στους άλλους. Τώρα βέβαια δικαιολογημένα φοβούνται να κάνουν
γειτονική τής δικής τους
επικράτειας την πόλη μας. [23] Γιατί βλέπουν ότι δεν είμαστε ευχαριστημένοι με όσα
έχουμε, αλλά πάντοτε επιθυμούμε όλο και περισσότερα. Αν όμως αλλάξουμε τη συμπεριφορά
μας και αποκτήσουμε καλύτερη φήμη, όχι μόνο θα απομακρυνθούν από τις κτήσεις
μας αλλά θα μας παραχωρήσουν και μέρος από τις δικές τους8, γιατί
θα είναι συμφέρον τους, εξυπηρετώντας τη δύναμη της πόλης μας, να κατέχουν
με ασφάλεια το βασίλειό τους. |
|
| |
| [24] Και
βέβαια θα έχουμε τη δυνατότητα να χωρίσουμε από τη Θράκη τόση έκταση γης,
ώστε όχι μόνο εμείς οι ίδιοι να έχουμε άφθονη, αλλά να μπορούμε να
προσφέρουμε ικανοποιητικούς πόρους ζωής και σ' όσους Έλληνες έχουν ανάγκη
κι εξαιτίας της φτώχιας περιπλανιούνται εδώ κι εκεί. Διότι, αφού ο Αθηνόδωρος9 και ο Καλλίστρατος10, ο πρώτος ως απλός πολίτης και ο δεύτερος ως
εξόριστος, έχουν κατορθώσει να ιδρύσουν πόλεις, ασφαλώς εμείς, αν θελήσουμε,
θα μπορέσουμε να καταλάβουμε πολλούς τέτοιους τόπους. Και όσοι έχουν την
αξίωση να είναι πρώτοι ανάμεσα στους Έλληνες οφείλουν να πρωτοστατούν σε
τέτοια έργα περισσότερο, παρά να γίνονται αρχηγοί πολέμου και μισθοφορικών
στρατευμάτων, πράγματα τα οποία συμβαίνει εμείς τώρα να επιθυμούμε. |
|
[25] Για όσα
λοιπόν οι πρέσβεις11 υπόσχονται και αυτά είναι αρκετά και πολλά ίσως μπορεί κανείς να προσθέσει σ' αυτά· νομίζω
όμως ότι εμείς πρέπει ν' αποχωρήσουμε από την εκκλησία του δήμου όχι μόνο αφού
αποφασίσουμε την ειρήνη αλλά και αφού σκεφθούμε πώς θα διατηρήσουμε αυτήν
και δε θα κάνουμε αυτό που συνηθίζουμε, δηλ. ύστερα από μικρό χρονικό
διάστημα να περιπέσουμε σε ταραχές, αλλά πώς θα βρούμε όχι τρόπο αναβολής
αλλά έναν τρόπο απαλλαγής
από τις σημερινές δυσχέρειές μας. [26] Τίποτε όμως από αυτά δεν μπορεί να γίνει,
προτού πεισθήτε ότι η ησυχία είναι πιο ωφέλιμη και πιο επικερδής από την
πολυπραγμοσύνη12, και η δικαιοσύνη από την αδικία, και η φροντίδα
για τα δικά μας από την επιθυμία των ξένων πραγμάτων.
Γι'
αυτά όμως τα θέματα κανένας από τους ρήτορες δεν τόλμησε ποτέ ώς τώρα να μιλήσει ενώπιόν σας· εγώ αντίθετα σ' αυτά σκοπεύω ν'
αφιερώσω το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας μου προς εσάς· γιατί βλέπω ότι η
ευτυχία εξαρτάται από αυτά και όχι από εκείνα με τα οποία τώρα συμβαίνει ν' ασχολούμαστε. [27] Κατ' ανάγκη όμως, όποιος επιχειρεί να μιλήσει δημόσια για θέματα όχι
συνηθισμένα και θέλει να αλλάξει τη γνώμη σας, θα θίξει πολλά ζητήματα και
θα μιλήσει εκτενέστερα, άλλα υπενθυμίζοντας, άλλα κατακρίνοντας, άλλα
επαινώντας και γι' άλλα δίνοντας συμβουλές. Γιατί με όλα αυτά με δυσκολία θα
μπορέσει κανείς να σας κάνει να σκεφθήτε καλύτερα. |
Η
Εκκλησία του δήμου πρέπει ν' αποφασίσει και πώς θα διατηρηθεί
η ειρήνη |
| |
|
|
 |
Ενεπίγραφη στήλη με
κείμενο κατά της Τυραννίας. Στην ανάγλυφη παράσταση ο Δήμος στεφανώνεται από
τη Δημοκρατία. (Αρχαία Αγορά) |
ερμηνευτικά σχόλια
|
1
|
Ο
Ισοκράτης δηλώνει την πρόθεσή του να δώσει εξηγήσεις για την αλλαγή των
πολιτικών του θέσεων, διότι γνωρίζει ότι η πρόταση που μόλις πριν λίγο
υπέβαλε, θα προκαλέσει πολλές αντιδράσεις εναντίον του. |
|
2 |
Μετά τη
σύναψη της βραχύβιας ειρήνης, το φθινόπωρο του 375 π.Χ., και την αποχώρηση
των σπαρτιατικών φρουρών από τον Ορχομενό, τις Θεσπιές και τις Πλαταιές, οι
Θηβαίοι πίεζαν τους Πλαταιείς να προσχωρήσουν στο Βοιωτικό Κοινό, που είχαν αρχίσει ν'
ανασυγκροτούν. Οι Πλαταιείς όμως, προαιώνιοι εχθροί των Θηβαίων, δεν ήθελαν
με κανέναν τρόπο να συνδεθούν μαζί τους. Ζήτησαν λοιπόν τη βοήθεια των
Αθηναίων. Αλλά πριν απαντήσουν οι Αθηναίοι, δύναμη Θηβαίων και άλλων
Βοιωτών εισέβαλε αιφνιδιαστικά στις Πλαταιές, αιχμαλώτισε τους κατοίκους
που βρέθηκαν στην ύπαιθρο και πολιόρκησε την πόλη. Οι Πλαταιείς, για να μη
πάθουν χειρότερα, δέχθηκαν τελικά τους όρους που τους επέβαλαν οι Θηβαίοι:
αποχώρησαν στην Αττική με όσα πράγματα μπορούσαν να μεταφέρουν. Μετά την
αναχώρηση των Πλαταιέων οι Θηβαίοι κατέσκαψαν την πόλη. Μια ιδέα των
αντιθηβαϊκών αισθημάτων που δημιουργήθηκαν τότε στην Αθήνα παίρνουμε από τον Πλαταϊκόν του Ισοκράτους.
|
|
3 |
Λειτουργίες
ήταν δημόσιες υπηρεσίες των πιο πλούσιων Αθηναίων για την οργάνωση
δραματικών ή μουσικών αγώνων, δημόσιων γευμάτων, εξοπλισμού ενός πολεμικού
πλοίου (τριήρους) κ.λπ. Η προσφορά χρημάτων, στην οποία υποβάλλονταν υποχρεωτικά
οι ισχυρότεροι οικονομικά πολίτες της Αθήνας, ήταν μια άμεση και σημαντική
φορολόγηση αλλά ταυτόχρονα και πολύ τιμητική. Γι' αυτό άλλωστε ανελάμβαναν
με προθυμία να εκτελέσουν κάποια λειτουργία. Το
κράτος συχνότατα τιμούσε τους πλούσιους πολίτες που πρόσφεραν μεγάλα ποσά για
λειτουργίες. Π.χ. έδινε την άδεια να στήσουν αναμνηστικό μνημείο σε
περίπτωση νίκης της ομάδας τους σε δραματικούς ή γυμνικούς αγώνες. Η οδός
Τριπόδων της Αθήνας, κάτω από την Ακρόπολη, είχε μεγάλη σειρά τέτοιων
χορηγικών μνημείων. Αν ο
οριζόμενος από τον επώνυμο άρχοντα για την εκτέλεση κάποιας λειτουργίας
ισχυρίζονταν ότι υπήρχε κάποιος πλουσιότερος
πολίτης και έπρεπε εκείνος μάλλον παρά αυτός να είχε ορισθεί, εφαρμοζόταν η
διαδικασία της «ἀντιδόσεως» (ανταλλαγής περιουσιών). Το δικαστήριο έκρινε ποιος από τους δύο έπρεπε να
εκτελέσει τη λειτουργία, αν ο προτεινόμενος ως πλουσιότερος δεν δεχόταν ν'
αναλάβει την απαιτούμενη δαπάνη για τη λειτουργία. Ωστόσο φαίνεται ότι αυτό
δεν συνέβαινε συχνά. Οι
λειτουργίες ήταν τακτικές και έκτακτες· από τις τακτικές οι σπουδαιότερες
ήταν η χορηγία, η γυμνασιαρχία και η αρχιθεωρία· από τις έκτακτες η
τριηραρχία, που ήταν δαπανηρότατη, γιατί ο τριήραχος ήταν υποχρεωμένος να
εξοπλίσει για τον πόλεμο ένα πλοίο και ν' αναλάβει για ένα έτος τη συντήρησή του και τη μισθοδοσία του πληρώματος. Για την ορθότερη κατανομή των
τριηραρχιών οι εύποροι πολίτες οργανώθηκαν κατά τον 4ο αι. π.Χ. σε 20
«συμμορίες» με 60 μέλη η καθεμιά. Οι τριήραρχοι καλούνταν να πάρουν μέρος και
στις εκστρατείες, οπότε ήσαν υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουν τις εργασίες τους. Το
αθηναϊκό κράτος ανέθετε και στους μετοίκους μερικές λειτουργίες, εκτός από
την τριηραρχία. |
|
4 |
Εννοεί
τέχνες και βιομηχανίες, (ανδριαντοποιία, κεραμουργία, μεταλλουργία κ.λπ.) που
βρίσκονταν σε μεγάλη ακμή κατά τον 5ο και 4ο π.Χ. αι. |
|
5 |
Μέτοικοι
ονομάζονταν οι μόνιμα εγκατεστημένοι στην Αθήνα ξένοι. Δεν είχαν περισσότερα
πολιτικά δικαιώματα από τους άλλους ξένους, αλλά γίνονταν αποδεκτοί ως μέλη
της κοινότητας. Πλήρωναν έναν ειδικό φόρο των μετοίκων (το μετοίκιον), ο οποίος
ανερχόταν σε 12 δραχμές το χρόνο για τους άνδρες και 6 δραχμές για τη
γυναίκα. Αν κάποιος μέτοικος δεν πλήρωνε το μετοίκιον διέτρεχε τον κίνδυνο να γίνει δούλος.
Εάν
ένας ξένος επιθυμούσε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα, έπρεπε να υποβάλει
αίτηση για την εγγραφή του ως μετοίκου στα μητρώα κάποιου συγκεκριμένου
δήμου και να ορισθεί κάποιος Αθηναίος πολίτης ως «προστάτης» του, δηλ. εγγυητής. Στην περίπτωση
έλλειψης προστάτη ήταν δυνατόν να υποβληθεί μήνυση («γραφή ἀποστασίου») με
προβλεπόμενη ποινή τη μετατροπή του μέτοικου σε δούλο. Οι
μέτοικοι ήσαν πολυάριθμοι και ασχολούνταν με τις πιο αποδοτικές
επιχειρήσεις. Αποκλείονταν μόνο από την ιδιοκτησία ακινήτων και την
εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου. Ολοι οι άλλοι οικονομικοί κλάδοι ανοίγονταν
μπροστά τους χωρίς περιορισμούς: μπορούσαν να εργασθούν ως μισθωτοί, ως
κεφαλαιούχοι εργοδότες
και να πλουτίσουν ανεμπόδιστα. Οι περισσότεροι και πιο ονομαστοί τραπεζίτες
του 4ου αι. ήσαν μέτοικοι. Οι υποχρεώσεις τους προς το κράτος εκτός από την
καταβολή του «μετοικίου» ήσαν οι εξής: πλήρωναν την «εἰσφορά», όπως και οι
πλούσιοι Αθηναίοι πολίτες, και ενδεχομένως ένα τέλος αγοράς, όταν ήθελαν ν'
ασκήσουν το εμπόριο στην περιοχή της αγοράς. Εκτός από τις οικονομικές τους
υποχρεώσεις, υπηρετούσαν στον αθηναϊκό στρατό ή το ναυτικό. Αν ένας μέτοικος
προσπαθούσε ν' αποφύγει τη στράτευση πηγαίνοντας να ζήσει αλλού όταν
ξεσπούσε ο πόλεμος, δεν του επέτρεπαν ποτέ να επιστρέψει στην Αθήνα. Κατά
τον Συμμαχικό πόλεμο των ετών 357-355 π.Χ. πολλοί μέτοικοι έφυγαν από την
Αττική. Ο Ισοκράτης εκφράζει γι' αυτό το γεγονός τη λύπη του και ανάμεσα στ'
άλλα αγαθά που περιμένει από τη λήξη του πολέμου είναι η επιστροφή των μετοίκων
στην πόλη «ὧν νῦν
ἐρήμη καθέστηκε».
Και ο Ξενοφώντας, στο έργο του Πόροι, εξαίροντας την οικονομική αξία των μετοίκων
προτείνει τη λήψη μέτρων, για να προσελκυσθούν και πάλι στην Αττική. |
|
6 |
Ο
Κερσοβλέπτης ήταν ένας από τους τρεις γυιους (οι άλλοι δύο ήσαν ο Βηρισάδης
και ο Αμάδοκος) του Κότυος, βασιλιά των Οδρυσών της Θράκης. Κύριος της
Χερσονήσου, την οποία είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του, αντιστάθηκε στις
απαιτήσεις των Αθηναίων, αλλά αναγκάστηκε από τον στρατηγό Χάρη να
παραχωρήσει την περιοχή τελικά στους Αθηναίους. |
|
7 |
Η Αμφίπολη, κτισμένη στις εκβολές του
Στρυμόνα, ήταν αποικία των Αθηναίων από το 437 π.Χ. Για τη σημαντική στρατηγική
της θέση και την ευφορία της γύρω περιοχής υπήρξε «το μήλον της έριδος»
μεταξύ των Αθηναίων και Μακεδόνων. Ο Φίλιππος το 357 π.Χ. κατέλαβε την
Αμφίπολη που παρέμεινε στους Μακεδόνες ώς το 168 π.Χ., οπότε την κατέκτησαν
οι Ρωμαίοι. |
|
8 |
Φαίνεται
ότι ο Ισοκράτης δεν είχε καταλάβει πολύ καλά την πολιτική του Φιλίππου
εκείνη την εποχή. Το επιχείρημά του αποδείχθηκε εσφαλμένο, γιατί ο Φίλιππος
πράγματι πολέμησε για να κρατήσει την Αμφίπολη παρά τις υποχωρήσεις των
Αθηναίων. |
|
9 |
Ο
Αθηνόδωρος ανήκε σε οικογένεια Αθηναίων κληρούχων της Ίμβρου· υποστήριξε ως
αρχηγός μισθοφόρων τα δικαιώματα του Βηρισάδη
στον θρόνο του πατέρα του, βασιλιά της Θράκης, Κότυος, εναντίον των αδελφών
του Κερσοβλέπτου και Αμάδοκου. Έλαβε μέρος το 358 π.Χ. στην εκστρατεία
των Αθηναίων εναντίον του Κερσοβλέπτη με αρχηγό τον Αθηναίο στρατηγό Χάρη.
Μετά τον θάνατο του Βηρισάδη ήλθε στην Περσία κι εκεί τον βρήκε ο Μ.
Αλέξανδρος και τον συνέλαβε, τον απέλυσε όμως κατά παράκληση του Φωκίωνα. |
|
10 |
Ο
Καλλίστρατος ήταν Αθηναίος πολιτικός και δεινός ρήτορας. Έλαβε μέρος ενεργό
στην πολιτική του πολυτάραχου 4ου αι. π.Χ. Επειδή έπεισε τους Αθηναίους να
βοηθήσουν τους Σπαρτιάτες εναντίον των Θηβαίων και οι Σπαρτιάτες δεν
ανταπέδωσαν τη βοήθεια, όταν οι Θηβαίοι κατέλαβαν τον Ωρωπό, εξορίστηκε και
κατέφυγε στη Θράκη (364 ή 363 π.Χ.). Επέστρεψε όμως στην Αθήνα (361 π.Χ.)
χωρίς να πάρει την άδεια και γι' αυτό θανατώθηκε. Οι
περιπέτειες του Αθηνόδωρου και του Καλλίστρατου χαρακτηρίζουν τον
τυχοδιωκτισμό που επικρατούσε κατά τους χρόνους αυτούς της γενικής
κατάπτωσης. Ωστόσο δεν είναι γνωστό ποιες αποικίες ίδρυσαν. |
|
11 |
Είναι
άγνωστο (κατά τον Κοραή) αν βρίσκονταν στην Αθήνα πρέσβεις από τη Χίο, τη
Ρόδο και το Βυζάντιο ή Αθηναίοι πρέσβεις που επανήλθαν από εκεί· πιθανόν οι
πρέσβεις ήσαν από τους προηγούμενους συμμάχους με τους οποίους η Αθήνα ήταν
τώρα σε πόλεμο. |
|
12 |
Η
πολυπραγμοσύνη αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα των Αθηναίων και
αντιπαρατίθεται προς το ιδανικό του «ἀπραγμόνως ζῆν». Οι Κορίνθιοι
πρέσβεις, στο συνέδριο της Πελοποννησιακής συμμαχίας το 432 π.Χ., κατηγορούν
για αδράνεια τους Σπαρτιάτες και αντιπαραβάλλουν το ανήσυχο πνεύμα των Αθηναίων
καθώς και τη γεμάτη δράση ζωή τους (Θουκ. I, 70). Κι ο Περικλής στον
Επιτάφιό του υπερηφανεύεται για την πολυμέρεια, την ευστροφία και την
επιδεξιότητα των Αθηναίων· την ταυτόχρονη ενασχόληση με το επάγγελμα που ασκεί
ο καθένας και τη βαθύτερη γνώση των πολιτικών· την ενεργό συμμετοχή στα κύρια
όργανα (Βουλή και Εκκλησία του δήμου) της αθηναϊκής πολιτείας (Θουκ. II,
40). |
Ασκήσεις
-
Ποια πλεονεκτήματα
θα έχει η Αθήνα, αν επικρατήσει ειρήνη;
- Ποια κατηγορία φοβάται ο Ισοκράτης και γιατί;
- Ο ρήτορας δηλώνει
ότι ο λόγος του θα είναι εκτενής. Ποια εξήγηση δίνει και κατά πόσον την
θεωρείτε επαρκή; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας.
- Για ποιους λόγους
νομίζετε ότι ο ρήτορας δεν θεωρεί αρκετή την απόφαση για ειρήνη;
-
Ισχυρίζεται ο
ρήτορας πως η ησυχία είναι ωφελιμότερη κι επικερδέστερη από την πολυπραγμοσύνη.
Κατά πόσον ο ισχυρισμός αυτός είναι ορθός;
 |
| Το χορηγικό μνημείο
του Λυσικράτους |
|