Ο Πρόλογος αποτελεί θεμελιακό στοιχείο στην τραγωδία και περιέχει τη μελλοντική εξέλιξη της δραματικής πράξης. Ol θεατές κατατοπίζονται για όσα θα ακολουθήσουν.

1. Αθηνά (στιχ. 1) Θεά της σοφίας, κόρη του Δία. Διαρκής προστάτισσα του Οδυσσέα, όπως γνωρίζουμε από τα έπη. Εμφανίζεται στο θεολογείο, τη στιγμή που εκείνος κινείται προσεκτικά προς τη σκηνή του Αίαντα. Η χρήση θεάς στον Πρόλογο είναι μοναδική στα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή, και ταυτόχρονα πολύ τεχνική, γιατί συνιστά τον κινητήριο μοχλό της εξέλιξης της τραγωδίας.

2. Γιε του Λαέρτη (στιχ. 1) Η προσφώνηση είναι τιμητική. Στον Όμηρο αναφέρονται και στο πατρώνυμο, όταν απευθύνονται σε κάποιον ήρωα. Παράλληλα πληροφορείται το κοινό ποιο είναι το πρόσωπο στο οποίο μιλάει η θεά.

3. την έσχατη... παράταξη (στιχ. 5-6) Ο Αίας και ο Αχιλλεύς, οι ανδρειότεροι των Ελλήνων, κατείχαν τα άκρα του στρατοπέδου, τα οποία κινδύνευαν περισσότερο από εχθρικές προσβολές (πρβλ. Λ7-8).

4. λαγωνικού της Σπάρτης (στιχ. 11) Τα κυνηγόσκυλα της Σπάρτης, ιδιαίτερα τα θηλυκά, ήταν φημιστά για τις κυνηγετικές τους ικανότητες. Σε όλη τη Λακωνία υπήρχαν σκυλιά ειδικευμένα για λαγούς, αλεπούδες, κάστορες κλπ.

5. φονικά (στιχ. 14) Ο Αίας έχει σκοτώσει την προηγούμενη νύχτα πλήθος αιγοπρόβατα και γελάδια. Τα χέρια του λοιπόν είναι φονικά. Εμφανής η χλευαστική διάθεση της θεάς. Τραγική ειρωνεία.

6. τον κόπο τούτο (στιχ. 16-17) Η Αθηνά, ως θεά, γνώριζε τι θα της πει ο Οδυσσεύς, αλλά πρέπει να πληροφορηθούν και οι θεατές για όσα συνέβησαν πριν από την έναρξη του δράματος.

7. κι όταν... είσαι (στιχ. 20) Η Αθηνά είναι αόρατη στον Οδυσσέα, είτε γιατί αυτή το θέλει, είτε γιατί την κρύβει από αυτόν η σκηνή του Αίαντα.

8. τυρρηνικής (στιχ. 23) Οι Τυρρηνοί ή Ετρούσκοι, λαός της Ιταλίας, κατασκεύαζαν σάλπιγγες που έβγαζαν οξύφωνο ήχο.

9. τρανή ασπίδα (στιχ. 26) Ο Αίας είχε τη μεγαλύτερη και ανθεκτικότερη ασπίδα από όλους τους Έλληνες και τους Τρώες.

10. για τα... Αχιλλέα (στιχ. 52) Εννοεί την «κρίση των όπλων». Όταν σκοτώθηκε ο Αχιλλεύς, η μητέρα του Θέτις είπε να δοθούν τα όπλα του σ’ εκείνον από τους Έλληνες που έσωσε το πτώμα του γιου της από τη μάχη. Παρουσιάζονται δύο διεκδικητές, ο Αίας και ο Οδυσσεύς. Ο πρώτος έσυρε τον νεκρό και διέσωσε το σώμα του, ο δεύτερος απέκρουσε τους Τρώες που επετίθεντο λυσσαλέα στον Αίαντα. Διαθέτουν και οι δύο εξίσου σημαντικά επιχειρήματα. Το πρόβλημα περιπλέκεται όταν μεταπίπτει στο ερώτημα: ποιος εκ των δύο έβλαψε περισσότερο τους Τρώες. Επειδή και εδώ οι γνώμες διχάζονταν, ερωτήθηκαν αιχμάλωτοι Τρωαδίτες ποιος τους είχε βλάψει περισσότερο, ο Αίας ή ο Οδυσσεύς. Όταν εκείνοι απάντησαν ότι ο Οδυσσεύς τούς είχε προκαλέσει τις μεγαλύτερες φθορές, τα όπλα δόθηκαν στον Οδυσσέα.

11. στων δυο αρχηγών (στιχ. 60) Εννοεί τους δύο Ατρείδες, Μενέλαο και Αγαμέμνονα.

12. Δε θα... ήταν (στιχ. 100) Ο Οδυσσεύς δεν είναι δειλός αλλά συνετός. Ο επικίνδυνος εχθρός γίνεται διπλά επικίνδυνος, όταν κυριαρχείται από τρέλα.

13. Αίαντας (στιχ. 109) Ο Αίας βγαίνει από τη σκηνή του. Είναι ματωμένος και ατημέλητος, με όψη τρελού, κρατάει μαστίγιο, γι’ αυτό και η τραγωδία ονομάζεται και «Αίας μαστιγοφόρος».

14. δολερή αλεπού (στιχ. 121) Έτσι αποκαλεί περιφρονητικά τον Οδυσσέα. Η έκφραση δηλώνει, παρά την τρέλα του, το μεγάλο του μίσος.

15. ωραία δεμένος (στιχ. 123) Με τα λόγια αυτά ο Αίας ξεσπάει σ' ένα βροντερό, τρελό γέλιο. Είναι ο περίφημος «Αιάντειος γέλως».

16. να μου... πάντα (στιχ. 138) Ο διάλογος Αθηνάς και Αίαντα (στιχ. 106-138) έχει διπλό σκοπό. Πρώτον την κατατόπιση του κοινού και δεύτερον να προξενήσει τον οίκτο, τον «έλεον» για τον πάσχοντα ήρωα, που δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμη τις πράξεις του. Με τη χρήση της «τραγικής ειρωνείας» όλα γίνονται εναργέστερα. Ο Αίας, μέσα στην παράκρουσή του, νιώθει ευτυχισμένος, ενώ αντικειμενικά βρίσκεται σε μεγάλη συμφορά. Ευχαριστεί μάλιστα τη θεά που τον έχει βυθίσει στη δυστυχία.

17. κούφιες... αγέρας (στιχ. 150) Στους οχτώ τελευταίους στίχους του ο Οδυσσεύς ηθογραφείται θετικά.

18. και τους... μισούνε (στιχ. 158) Με τα τελευταία λόγια της η Αθηνά προσδιορίζει τη συμπεριφορά των θεών τονίζοντας τη δύναμή τους. Αγαπούν και βοηθούν τους γνωστικούς και όσους ακολουθούν το μέτρο, αλλά μισούν και καταστρέφουν εκείνους που το ξεπερνούν. Μετά χάνεται από το θεολογείο. Αμέσως αποχωρεί και ο Οδυσσεύς, συλλογιζόμενος το εύθραστο της ανθρώπινης ύπαρξης και ευτυχίας.

19. Χορός (στιχ. 159) Ο Χορός εισέρχεται ανήσυχος στην ορχήστρα από τη δεξιά πάροδο. Τον αποτελούν Σαλαμίνιοι ναύτες του Αίαντα. Ο ρυθμός εισόδου του είναι αναπαιστικός. Το στοιχείο αυτό θεωρείται αισχυλική επίδραση.

20. Δαναούς (στιχ. 165) Αλλη ονομασία για τους Έλληνες ή Αχαιούς.

21. Ταυροπόλα (στιχ. 204) Επίθετο της Άρτεμης, επειδή λατρευόταν στη χώρα των Ταύρων της Σκυθίας και φανερώνει τη σχέση της θεάς με τους ταύρους (πρβλ. Ευρ. Ιφιγ. Ταυρ. στιχ. 100 κ.ε.).

22. Σισύφου η γέννα (στιχ. 226) Υβριστικά εδώ εννοείται ο Οδυσσεύς ως νόθος γιος του διαβόητου για τη δολιότητά του Σίσυφου, βασιλιά της Εφύρας (Κορίνθου), ο οποίος είχε, κατά μία μυθολογική εκδοχή, ερωτικές σχέσεις με την Αντίκλεια πριν αυτή παντρευτεί τον Λαέρτη. Για την τιμωρία του Σίσυφου στον Αδη βλ. λ 593 κ.ε.

23. Τέκμησσα (στιχ. 242) Βγαίνει από τη σκηνή του Αίαντα. Είναι κόρη του Φρύγιου Τελεύταντα. Αιχμαλωτίστηκε από τον ήρωα σε μια επιδρομή του. Του δόθηκε σαν λάφυρο (Α 138) και απέκτησε μαζί της τον Ευρυσάκη.

24. Ερεχθέα (στιχ. 243) Οι Σαλαμίνιοι, ως ανήκοντες στο κράτος των Αθηνών, θεωρούσαν γενάρχη τους τον Ερεχθέα, γιο του Ηφαίστου και της Γαίας, ιδρυτή της Αθήνας (πρβλ. Β 547). Ο Παυσανίας αναφέρει τεκμήρια της λατρείας του ήρωα: ἔστι δὲ (ἐν Σαλαμῖνι) ἀγορᾶς τε ἔτι ἐρείπια καὶ ναὸς Αἴαντος ἄγαλμα δὲ ἐξ ἐβένου ξύλου· διαμένουσι δὲ καὶ ἐς τόδε τῷ Αἴαντι παρὰ Ἀθηναίοις τιμαὶ αὐτῷ τε καί Εὐρυσάκεις καὶ γὰρ Εὐρυσάκους βωμός ἐστιν ἐν Ἀθήναις (I, 35, 3). Ο Κλεισθένης δημιουργεί φυλή με το όνομα Αἰαντίς, αθηναϊκό πλοίο έφερε το όνομα του ήρωα Αἰαντία, τα δε Αἰάντεια είναι αθηναϊκή γιορτή προς τιμή του· το άγαλμα του Αίαντα, ως επώνυμου ήρωα, είχε στηθεί μπροστά στο Βουλευτήριο.

25. Τελαμώνα (245) Ο Τελαμών είναι πατέρας του Αίαντα, βασιλιάς της Σαλαμίνας, γιος του Αιακού, αδελφός του Πηλέα και του Φώκου. Το θρόνο της Σαλαμίνας κληρονόμησε από τον βασιλιά Κυγχρέα, στον οποίο κατέφυγε μετά την αδελφοκτονία (πρβλ. 283 κ.ε., λ 553, Απολλ. Γ 158).

26. των... βασιλιάδες (στιχ. 268) Εννοεί τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο.

27. με... χτυπημένος (στιχ. 296) Στους μυθικούς χρόνους ο θάνατος με λιθοβολισμό (λιθόλευστος) ήταν συνηθισμένη τιμωρία.

28. ίσκιο (στιχ. 362) Η Τέκμησσα νομίζει την προηγούμενη συνομιλία του Αίαντα με την Αθηνά σαν παραλήρημα της τρέλας του.

29. Ευρυσάκη (στιχ. 408) Ο Ευρυσάκης είναι γιος του Αίαντα και της Τέκμησσας.

30. Τεύκρο (στιχ. 410) Ο Τεύκρος είναι ετεροθαλής αδελφός του Αίαντα από τον Τελαμώνα και την Ησιόνη. Είχε τη φήμη μεγάλου τοξότη (Ζ 31, Ν 170). Στην πρώτη άλωση της Τροίας από τον Ηρακλή, ο Τελαμών έλαβε ως λάφυρο πολέμου την Ησιόνη, αδελφή του Πριάμου και κόρη του βασιλιά Λαομέδοντα. Θεωρείται ιδρυτής της Σαλαμίνας της Κύπρου, όπου κατέφυγε, μετά την άλωση της Τροίας, γιατί δεν έγινε δεκτός από τον πατέρα του, Τελαμώνα, εξαιτίας του θανάτου του Αίαντα.

31. ανοίγω (στιχ. 415) Η Τέκμησσα ανοίγει τα παραπετάσματα της σκηνής και φαίνεται καθισμένος επάνω στα σφαγμένα ζώα ο Αίας καταματωμένος.

32. Λόγο... μεγάλο (στιχ. 459) Ο Χορός τονίζει στον Αίαντα ότι τα μεγάλα λόγια, οι αλαζονείες, προκαλούν την οργή των θεών.

33. Ω! Δία... πατέρα (στιχ. 461) Επικαλείται τον Δία, γιατί, σύμφωνα με το μύθο, ήταν από τον παππού του Αιακό, γιο του Δία, δισέγγονός του.

34. μαυρίλα... μένα (στιχ. 471) Η συναίσθηση της ατίμωσης, του εξευτελισμού και του γενικού χλευασμού ξεπερνούν τα όρια της αντοχής του. Γι’ αυτόν το σκοτάδι (ἔρεβος) του Άδη είναι το δικό του φως, ο θάνατος προτιμότερος από τη ζωή.

35. παντοδύναμη θεά (στιχ. 477) Εννοεί την Αθηνά. Δε δηλώνεται πώς ο ήρωας γνωρίζει ότι αυτή είναι η αιτία της καταστροφής του. Το εικάζει, επειδή η θεά προστατεύει το θανάσιμο εχθρό του Οδυσσέα ή θυμάται αμυδρά το διάλογο που είχε μαζί της κατά την παράκρουσή του.

36. μα τώρα... φρόνιμος (στιχ. 495-6) Μέσα στην απελπισία του ο Αίας φανερώνει τη βαθύτερη απόφασή του να αυτοκτονήσει, αλλά ο Χορός δεν την αντιλαμβάνεται ή τη θεωρεί υπερβολή, λόγω της συναισθηματικής φόρτισης του ήρωα.

37. Σκάμαντρου (στιχ. 498) Ο Σκάμανδρος, όπως τον ονόμαζαν οι θνητοί, ή Ξάνθος, όπως τον έλεγαν οι θεοί (Υ 74) από το ερυθρωπό χρώμα των υδάτων του, ήταν ποταμός της Τροίας. Ο Έκτωρ ονόμαζε το γιο του Αστυάνακτα Σκαμάνδριο (Ζ 402).

38. Αι, αι (στιχ. 509) Το επιφώνημα (αἰ αἰ) εκφράζει μεγάλη θλίψη και ο Σοφοκλής παρετυμολογεί το όνομα Αίας από αυτό.

39. Ίδης (στιχ. 514) Εννοεί την Τροία από το βουνό Ίδη που βρισκόταν στην τρωική γη.

40. Βραβεία (στιχ. 516) Υπαινίσσεται την Ησιόνη (βλ. σχόλιο 30).

41. Βραβεία παλικαριάς (στιχ. 552) Εννοεί τα όπλα του Αχιλλέα, που οι Ατρείδες του στέρησαν με την άδικη κρίση τους.

42. Πρέπει... πεθαίνει (στιχ. 570-2) Ο Αίας υποδηλώνει εδώ την απόφασή του να αυτοκτονήσει. Επειδή όμως μιλάει γενικά, γνωμολογικά, ο Χορός δεν αντιλαμβάνεται το βαθύτερο νόημα των λόγων του.

43. Φρύγες (στιχ. 582) Εννοεί γενικά τους Τρώες.

44. Εφέστιου (στιχ. 586) Ο Ζευς, ως προστάτης της εστίας του σπιτιού και γενικότερα του οίκου, ονομάζεται Εφέστιος.

45. (στίχ. 598) Ιδέστε του Αίαντα την ομόκλινη... Μας φέρνει στο νου την αντίστοιχη ιλιαδική σκηνή (Ζ459-462) με τα λόγια του Έκτορα στην Ανδρομάχη, «Δείτε, είναι του Έκτορα η γυναίκα αυτή, που πάντα αρίστευε ανάμεσα στους Τρώες, ...». Ο Σοφοκλής θα επαναλάβει το ίδιο θέμα στην Ἠλέκτρα, 975 κ.ε Το ξαναβρίσκουμε στην Ἑκάβη 349 κ.ε. του Ευριπίδη.

46. ξένη (στιχ. 620) Οι γονείς της Τέκμησσας δε σκοτώθηκαν από τον Αίαντα, αλλά από άλλους επιδρομείς.

47. βρίσκεις (στιχ. 631) Τα λόγια του Χορού συμβουλεύουν με τη φωνή της λογικής. Τυπικό χαρακτηριστικό της λειτουργίας της στο αρχαίο δράμα είναι η μετριοπάθεια και η συνδιαλλαγή.

48. αυτός (στιχ. 688) Εννοεί τον Οδυσσέα.

50. σπαθί (στιχ. 781) Πρόκειται για το δώρο του Έκτορα (ξίφος ἀργυρόκλον) που του χάρισε μετά την ισόπαλη μονομαχία τους (Η 27, 9 κ.ε.). Δώρο από εχθρό είναι μισητό (πρβλ. Ευρ. Μήδεια, 668: Κακοῦ γὰρ ἀνδρὸς δῶρον ὄνησιν οὐκ ἔχει). Εδώ ο Αίας ψεύδεται συνειδητά. Με τη δικαιολογία ότι θα θάψει το ξίφος, κρύβει από τον αφελή Χορό τους πραγματικούς σκοπούς του.

51. σωθεί (στιχ. 822) Τραγική ειρωνεία. Ο Αίας εννοεί ότι θα αυτοκτονήσει.

52. Πάνα (στιχ. 826) Ο Παν είναι κερασφόρος και τραγοπόδαρος θεός, γιος του Ερμή και μιας νύμφης. Γεννήθηκε στην Κυλλήνη και λατρευόταν κυρίως στην Αρκαδία. Προξενεί στους ανθρώπους ορισμένες φορές ασυγκράτητο φόβο, τον πανικό όπως έκανε με τους Πέρσες, στο Μαραθώνα (Ηροδ. VI, 105, 3). Ως ανταμοιβή οι Αθηναίοι ίδρυσαν προς τιμή του ιερό σ’ ένα σπήλαιο κάτω από την Ακρόπολη. Στον Πάνα απέδιδαν και προφητικές ιδιότητες (Ομηρ. Υμν. 18, Παυσ. I, 28, 4). Ο Αισχύλος τον ονομάζει «φιλόχορον» (Πέρσαι 448 κ.ε.). Βλ. ... Αποσπ. 143, Πλάτ. Φαῖδρος 249 Β (προσευχή στον Πάνα) και Δύσκολο του Μενάνδρου «Πρόλογο του Πανός» στιχ. 1-49.

53. χορούς (στιχ. 832) Αναφέρεται σε βακχικούς αυτοσχέδιους χορούς που χόρευαν στη Νύσσα της Εύβοιας και την Κνωσό της Κρήτης. Η Νύσσα ήταν φανταστικό βουνό της Ασίας, όπου κατά το μύθο ανατράφηκε ο Διόνυσος. Έπειτα πολλά βουνά και πόλεις στη Βοιωτία, Εύβοια, Θεσσαλία, Μακεδονία και Θράκη πήραν αυτό το όνομα.

54. Δήλου (στιχ. 834) Ο Απόλλων είχε μεγάλο ιερό στη Δήλο (Δήλιος) (Πινδ. Πυθ. IX. 10 Παιάν., V, 1 κ.ε.), τόπο της γέννησής του. Αυτός όπως και η αδελφή του Άρτεμη γεννήθηκαν στη Δήλο από τη Λητώ. Βλ. Υμν. Ομηρ. Απόλλωνα, Καλλιμ. Ύμνος, 4. Από τότε n Δήλος έγινε ιερός τόπος για τον ελληνικό κόσμο. Η γέννηση και ο θάνατος θεωρούντο μίασμα για το νησί, γι’ αυτό φρόντιζαν να απομακρύνουν κάθε τέτοια περίπτωση (πρβλ. Θουκ. III, 104, Κάθαρσις της Δήλου).

55. παρατώντας (στιχ. 851) Ο Χορός πιστεύει ότι ο Αίας έχει μεταμεληθεί.

56. Μυσίας (στιχ. 854) Η Μυσία είναι ορεινή περιοχή στη βορειοδυτική Μ. Ασία γεμάτη φηγούς (είδος βαλανιδιάς). Η φηγός στη λυδική γλώσσα λέγεται μυσός.

57. Ανόητα... Κάλχας (στιχ. 881-2) Τα λόγια του αγγελιοφόρου τονίζουν την αφέλεια του Χορού ως προς τις πραγματικές προθέσεις του Αίαντα. Ο Κάλχας είναι ο περίφημος μάντης των Ελλήνων στον τρωικό πόλεμο, γιος του Θέστορα (Α 69-72). Απόγονος του Απόλλωνα από τον οποίο πήρε τη μαντική δύναμη, γνώριζε τα περασμένα, τα παρόντα και τα μέλλοντα (Β 300, Ν 45).

58. Αθηνάς... θυμός (στιχ. 896) Η οργή της Αθηνάς εναντίον του ήρωα είναι παλαιά (η παράδοση αναφέρει ότι είχε εξαλείψει ακόμα και από την ασπίδα του τη μορφή της θεάς) και θα τελειώσει αυτή τη μέρα. Στο λόγο αυτό υποκρύπτεται ένα είδος τραγικής ειρωνείας, γιατί το κοινό γνωρίζει ότι ο Αίας βγήκε έξω για να αυτοκτονήσει. Ο αγγελιοφόρος δεν ήρθε έγκαιρα.

59. Πατέρα... κερδίσω (στιχ. 908-912). Η πρώτη απόδειξη ανόητης υπεροψίας, να αρνείται τη βοήθεια των θεών.

60. Βασίλισσα... λυγίσει (στιχ. 912-21) H περιφρονητική αυτή απάντηση στην Αθηνά –δεύτερη απόδειξη ανόητης υπεροψίας– προκαλεί το θανάσιμο εις βάρος του θυμό της.

61. γρήγορο... φέρνουν (στιχ. 967) Μετά το στίχο αυτόν η σκηνή αδειάζει από Χορό και υποκριτές, φαινόμενο σπάνιο στην τραγωδία. Ο Χορός εγκαταλείπει τη σκηνή στις Εὐμενίδες του Αισχύλου, καθώς και στην Ἄλκηστη και Ἑλένη του Ευριπίδη. Το ίδιο συμβαίνει και στον Ρήσο. Το σκηνικό μεταποιείται με τη βοήθεια των περιάκτων σε έρημο, θαμνώδη τόπο. Ο Αίας στέκεται κάπως μακριά από τους θεατές. Έχει στήσει το σπαθί του όρθιο πίσω από ένα θάμνο.

62. Ερμή (στιχ. 990) Ο ψυχοπομπός ή χθόνιος Ερμής οδηγούσε τις ψυχές των νεκρών στον Άδη, ω 1 κ.ε., κρατώντας στο χέρι του χρυσή ράβδο (κηρύκειον).

63. Ερινύες (στιχ. 998) Οι Ερινύες (Αληκτώ, Μέγαιρα και Τισιφόνη) ήταν σκοτεινές θεότητες του Άδη, απαίσιες στην όψη. Καταδίωκαν διαρκώς και τιμωρούσαν τους ενόχους φόνου. Ονομάζονται και Σεμνές κατ’ ευφημισμόν ή Ευμενίδες. Ως χθόνιες θεότητες προστατεύουν τη γονιμότητα, τη βλάστηση και την καρποφορία της γης.

64. φέγγος... Ήλιε (στιχ. 1021-2) Αποχαιρετάει τον Ήλιο και το φως, τη μοναδική πηγή ζωής.

65. Αθήνα (στιχ. 1027) Επικαλείται την Αθήνα που τη θεωρεί πατρίδα του. Σκόπιμος αναχρονισμός του Σοφοκλή προς κολακεία του αθηναϊκού κοινού.

66. πεθαμένους (στιχ. 1032) Μετά τη λέξη αυτή ο Αίας πέφτει στο ξίφος και αυτοκτονεί. Παρόμοιο συμβαίνει και στις Τραχίνιες, όπου η Δηιάνειρα αυτοκτονεί, και η ίδια πολύ πριν τελειώσει το δράμα, το οποίο εξελίσσεται χωρίς αυτή. Αμέσως, ο Χορός εισέρχεται στην ορχήστρα.

68. τυλίξω (στιχ. 1086) Η Τέκμησσα σκεπάζει τον νεκρό Αίαντα, ακολουθώντας τον απαράβατο θεατρικό κανόνα που απαγορεύει να φαίνονται ενώπιον του κοινού πτώματα. Ταυτόχρονα, δίνει την ευκαιρία στον υποκριτή που τον υποδυόταν να φύγει αφανής, για να παρουσιαστεί σε λίγο ως Τεύκρος.

69. Ε συ (στιχ. 1255) Με την άφιξη του Μενέλαου αρχίζει ένας αγώνας λόγων με τον Τεύκρο, ο οποίος προσπαθεί να διασώσει την τιμή του αδελφού του ενταφιάζοντάς τον.

70. άρχοντές του (στιχ. 1286) Εκτός από την αλαζονεία του, ο Μενέλαος μιλάει και ως Σπαρτιάτης για την τυφλή υπακοή στην εξουσία.

71. βουλιάξει (στιχ. 1299) Συνηθισμένη στον Σοφοκλή παρομοίωση της πολιτείας με καράβι (πρβλ. Αντιγ. 163-4 και 715 κ.ε.).

72. δίκιο (στιχ. 1337) Ο Τεύκρος αμφισβητεί την εξουσία των Ατρειδών και δηλώνει ότι θα ακολουθήσει το ηθικό δίκαιο που ορίζει την ταφή των νεκρών. Με τα λόγια αυτά ο Σοφοκλής προαναγγέλλει, κατά κάποιον τρόπο, το βασικό πυρήνα της τραγωδίας του «Αντιγόνη» που θα γράψει αργότερα.

73. όρκους (στιχ. 1342) Οι μνηστήρες της Ελένης –ανάμεσά τους και ο Αίας– είχαν ορκιστεί ότι με κάθε τρόπο θα βοηθούσαν το σύζυγό της, αν κινδύνευε η τιμή του. Ησιόδ. Αποσπ. 204, 79 κ.ε.

74. Πώς... ασπίδα (στιχ. 1354) Ο Τεύκρος ήταν εξαιρετικός τοξότης, καλύτερος απ’ όλους τους Αχαιούς και γι’ αυτό συμπεριλήφθηκε ανάμεσα στσυς ήρωες που κλείσθηκαν στο Δούρειο Ίππο. Ο Σοφοκλής είχε γράψει τραγωδία με τίτλο Τεῦκρος. Στα ομηρικά χρόνια η τοξευτική δεινότης εθαυμάζετο. Γενναίοι όμως θεωρούντο όσοι πολεμούσαν στήθος με στήθος με κοντάρι και ασπίδα. Η περιφρονητική άποψη για τους τοξότες είναι σπαρτιατική.

75. ψήφους (στιχ. 1367) Κατηγορεί τον Μενέλαο ότι μαζί με τον αδελφό του νόθευσε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας εις βάρος του Αίαντα στην κρίση των όπλων του Αχιλλέα.

76. ικέτης (στιχ. 1411) Ο μικρός Ευρυσάκης αγγίζοντας το πτώμα του πατέρα του, καθίσταται απαραβίαστος και ιερός. Με αυτόν τον τρόπο ο Τεύκρος εξασφαλίζει, έστω και προσωρινά, τη ζωή του παιδιού. Στη θέση αυτή παραμένει ως το τέλος του έργου, σαν εγγύηση, ότι μέσα του επιζεί ο νεκρός.

77. πλεξούδα ετούτη (στιχ. 1419) Το κούρεμα των μαλλιών και η αφιέρωσή τους στον νεκρό, ήταν συνηθισμένη ένδειξη πένθους στους αρχαίους.

78. στεφάνια γιορτινά (στιχ. 1442) Στα συμπόσια οι αρχαίοι φορούσαν στεφάνια λουλουδιών

79. στου Σούνιου από κάτω (στίχ. 1460). Πρβλ. Οδύσ. γ 268: Σούνιον ἱερόν ἄκρον Ἀθηνῶν. Αυτή η επίκληση χρησιμοποιείται από τον ποιητή για να δείξει τόσο την ιερότητα του χώρου όσο και τη νοσταλγία των πολεμιστών για την Αθήνα, που μπορούσαν να δουν, παρακάμπτοντας το Σούνιο, την αιχμή του δόρατος της θεάς Αθηνάς στην Ακρόπολη.

80. Αθήνα... ιερή (στιχ. 1462) Ιερή ως πατρίδα τους (βλ. σχόλ. 65).

81. Εσύ (στιχ. 1466) Με την άφιξη του Αγαμέμνονα αρχίζει ο δεύτερος αγώνας λόγων, που πραγματοποιείται με κλιμακούμενη σφοδρότητα.

82. σκλάβας (στιχ. 1469) Εννοεί την Τρωαδίτισσα μητέρα του Τεύκρου Ησιόνη, κόρη του βασιλιά Λαομέδοντα, που ήταν σκλάβα πολέμου (Απολλόδ. Β 104).

83. Ο Έκτορας με φόρα τα χαντάκια (στιχ. 1530). Μνήμες ιλιαδικές (Μ-Π). Ο ποιητής δεν ενδιαφέρεται να αφηγηθεί επακριβώς τις διάφορες φάσεις του πολέμου, όπως μας τις περιγράφει ο Όμηρος. Συγκεντρώνει σ’ ένα μόνο στίχο την εξιστόρηση πολλών επεισοδίων της επικής διήγησης. Πιο κάτω, απ’ το όμορφο το κράνος (στίχ. 1541) κάνει υπαινιγμό στη μονομαχία Αίαντα και Έκτορα στη ραψωδία Η της Ιλιάδας.

84. χώμα (στιχ. 1539) Αναφέρεται στο δόλο του Ηρακλείδη Κρεσφόντη, γιου του Αριστόμαχου, που με απάτη στην κλήρωση με τους δύο αδελφούς του για τη διανομή εδαφών της Πελοποννήσου, κέρδισε την πλούσια Μεσσηνία, ρίχνοντας σβόλο χώματος, ο οποίος διαλύθηκε αμέσως. Ο Σοφοκλής δανείσθηκε από άλλον επικό κύκλο την ιδέα του σβόλου χώματος –αντί του χαλικιού– μέσα στο δοχείο με νερό. Το γεγονός συνέβη κατά την κάθοδο των Ηρακλειδών (Απολλ. Β 178, Παυσ. Ε, 3. 6). Πρβλ. τραγωδία Ευριπίδη: Κρεσφόντης.   

85. βάρβαρος... Πέλοπας (στιχ. 1546-47) Ο Πέλοψ, γιος του Τάνταλου, κατάγεται από τη Φρυγία, απ’ όπου καταγόταν και n Ησιόνη.

86. αδερφό (στιχ. 1550) Εννοεί τον αδελφό του Ατρέα Θυέστη, πατέρα του Αίγισθου, και τα γνωστά θυέστεια δείπνα.

87. Κρητικιά μητέρα (στιχ. 1552) Εννοεί την Αερόπη από την Κρήτη, σύζυγο του Ατρέα, μητέρα του Αγαμέμνονα και του Μενέλαου. Αυτή συνδέθηκε ερωτικά με τον αδελφό του Θυέστη, βοηθώντας τον να αρπάξει το χρυσόμαλλο αρνί, δώρο του Ερμή και σύμβολο της εξουσίας των Μυκηνών. Ο Ατρεύς, κυριευμένος από σφοδρά οργή, την τιμώρησε γκρεμίζοντάς την στη θάλασσα. Η λέξη «Κρητικιά» λέγεται περιφρονητικά, γιατί οι Κρητικοί θεωρούντο ψεύτες. Ο Ευριπίδης είχε γράψει τραγωδία με τίτλο Κρῆτες, που διδάχθηκε το 438 π.Χ.

88. Οδυσσέας (οτιχ. 1583) Με την έλευση του Οδυσσέα αρχίζει ένας τρίτος αγώνας λόγων, τώρα μεταξύ Αγαμέμνονα και Οδυσσέα. Σε αυτόν το ήθος του βασιλιά της Ιθάκης αποδεικνύεται ανώτερο. Ο Σοφοκλής τον παρουσιάζει πολύ διαφορετικό απ’ όσο στον «Φιλοκτήτη». Εδώ ο Οδυσσεύς λειτουργεί ως καταλύτης και εναρμονίζει τις αντιθέσεις. Έτσι, επέρχεται η κάθαρση του δράματος, αφού, ομολογώντας ότι ο Αίας ήταν ο γενναιότερος του στρατού, αποκαθιστά την τιμή του. Η ταφή του ήρωα είναι η έμπρακτη αναγνώριση της αξίας του.

89. και σε... Αχιλλέα (στιχ. 1604-7) Τα λόγια αυτά αποκαθιστούν ηθικά τον Αίαντα, αφού η υπεροχή του ομολογείται δημόσια από το μεγαλύτερο εχθρό του. Ταυτόχρονα, πλουτίζουν θετικά το ήθος του Οδυσσέα. Η αποκατάσταση της τιμής του ήρωα χρησιμεύει ως κάθαρση στους θεατές.

90. νόμους (στιχ. 1614) Πρόκειται για τους άγραφους νόμους των θεών που επιβάλλουν την ταφή των νεκρών.

91. Δίκη (στιχ. 1667) Η Δίκη, μία από τις τρεις Ώρες (Ευνομία – Ειρήνη), ήταν κόρη του Δία και της Θέμιδας. Προσωποποιούσε τη δικαιοσύνη.

92. πεθαμένο (στιχ. 1674) Κατά την αντίληψη των αρχαίων, ο νεκρός δεν αποδέχεται από εχθρό του προσφορά.