|
ΣΤΟΙΧΕΙA ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ
Αμαλία Καραμήτρου
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ
ΑΙΟΛΙΚΗ - ΛΕΣΒΙΑΚΗ |
| 1. |
ψίλωση: |
η παντελής απουσία δασειών στην αρχή λέξεων |
| |
|
ὐπακούει |
αντί |
ὑπακούει, |
| |
|
ἄρματα |
αντί |
ἅρματα |
| |
| 2. |
βαρυτονία: |
ανέβασμα του τόνου όσο είναι δυνατό στα
περισσότερα μέρη του λόγου. |
| |
|
παῖδος |
αντί |
παιδός, |
| |
|
εὔμαρες |
αντί |
εὐμαρές |
| |
| |
φωνήεντα: |
|
| 3. |
|
οι |
αντί |
ου |
| |
|
πλέοισα |
αντί |
πλέουσα, |
| |
|
καλλίποισ' |
αντί |
καταλιποῦσα |
| |
| 4. |
|
αι |
αντί |
α |
| |
|
παῖσαν |
αντί |
πᾶσαν, |
| |
|
ζεύξαισα |
αντί |
ζεύξασα |
| |
| 5. |
|
ο (ιδίως μετά από - ρ-) |
αντί |
α |
| |
|
στρότον |
αντί |
στρατόν, |
| |
|
βρόχε’ |
αντί |
βραχέα |
| |
| 6. |
|
α (μακρό) |
αντί |
η |
| |
|
βάμα |
αντί |
βῆμα, |
| |
|
πλάσιον |
αντί |
πλησίον |
| |
| 7. |
|
υ (βραχύ) |
αντί |
ο |
| |
|
ὔμοι |
αντί |
ὁμοῦ, |
| |
|
ὔμως |
αντί |
ὁμῶς |
| |
| 8. |
|
ω |
αντί |
ου |
| |
|
ὤρανος |
αντί |
οὐρανός, |
| |
|
προσώπω
|
αντί |
προσώπου
|
| |
| 9. |
|
α |
αντί |
ε |
| |
|
ὄτα
|
αντί |
ὅτε,
|
| |
|
ἀτέρωτα
|
αντί |
ἑτέρωτε
|
| |
| 10. |
|
η |
αντί |
ει |
| |
|
ἔχην |
αντί |
ἔχειν, |
| |
|
ἴδην |
αντί |
ἰδεῖν |
| |
| 11. |
|
To αρχικό - α διατηρείται |
| |
|
γᾶς μελαίνας |
αντί |
γῆς μελαίνης |
| |
| |
σύμφωνα: |
|
| 12. |
|
σ δ |
αντί |
ζ |
| |
|
(παντού εκτός από την αρχή λέξης) |
| |
|
ἰσδάνει |
αντί |
ἰζάνε, |
| |
|
πέσδων |
αντί |
πεζῶν |
| |
| 13. |
|
π |
αντί |
τ |
| |
|
πήλοι |
αντί |
τηλοῦ |
| |
| 14. |
|
νν |
αντί |
σν |
| |
|
σελάννα |
αντί |
σελάσνα = σελήνη |
| |
| |
κλίση ρημάτων: |
|
| |
| 15. |
Απαρέμφατο ενεστώτα: ἔμ(μ)εναι ή ἔμ(μ)εν αντί εἶναι. |
| 16. |
Το απαρέμφατο παρακειμένου σε -κα λήγει σε -ην: τεθνάκην αντί τεθνακέναι. |
| 17. |
Οι μετοχές παρακειμένου μοιάζουν με μετοχές ενεστώτα:
παρεστάκοισαν αντί παρεστηκυῖαν. |
| 18. |
Ο ενεστώτας και ο παρατατικός ρημάτων που συναιρούνται στα αττικά τιμάω, φιλέω, δηλόω, αποδίδονται στα λεσβιακά από τη συζυγία σε -μι: (τίμωμι, φίλημι, δήλωμι). Απαρέμφατα: τίμαν, φίλην. Μετοχές ενεργητικής φωνής:
τίμαις -αντος, τίμαισα -αίσας, φίλεις -εντος, φίλεισα - είσας (πβ. φωνείσας αντί φωνούσης, γελαίσας αντί γελώσης). |
| 19. |
H συλλαβική αύξηση δεν παραλείπεται ποτέ στη Σαπφώ. Αντιθέτως συναντούμε συχνά τον τύπο γέννατο αντί ἐγείνατο στον Αλκαίο. |
| |
| |
κλίση ονομάτων: |
|
| |
| 20. |
η αιτιατική πληθυντικού της α' και β' κλίσης λήγει σε -αις και -οις: κόραις αντί κόρας, ἴπποις αντί ἵππους. |
| 21. |
η δοτική του πληθυντικού λήγει σε -αισι, -οισι. |
| 22. |
η δοτική του πληθυντικού της γ' κλίσης λήγει σε -εσσι: (ἄνδρεσσι, πολίεσσι). |
| |
| |
προθέσεις: |
|
| |
| 23. |
ὐπά = ὑπό, ἀπύ = ἀπό, κάτ = κατά, πάρ = παρά. |
| |
| |
αντωνυμίες: |
|
| |
| 24. |
ὔμμες = ὑμεῖς, ἄμμες = ἡμεῖς, ἄμμι = ἡμῖν, ἄμμες = ἡμᾶς. |
| 25. |
κεν = ἄν. |
| |
ΙΩΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ |
| 1. |
ψίλωση: |
ἰρός |
αντί |
ἱερός, |
| |
|
κάτημαι |
αντί |
κάθημαι |
| |
| |
φωνήεντα: |
|
| |
| 2. |
|
ει |
αντί |
ε |
| |
|
ξεῖνος |
αντί |
ξένος, |
| |
|
εἵνεκα |
αντί |
ἕνεκα |
| |
|
αλλά στα συγκριτικά: μέζων αντί μείζων |
| |
| 3. |
|
ου |
αντί |
ο |
| |
|
κούρη |
αντί |
κόρη, |
| |
|
πουλύς |
αντί |
πολύς |
| |
| 4. |
|
ηε |
αντί |
η |
| |
|
ἠέλιος |
αντί |
ἥλιος |
| |
| 5. |
|
ασυναίρετοι τύποι αντί συνηρημένων |
| |
|
ἔρχεο
|
αντί |
ἔρχου, |
| |
|
Ποσειδάων |
αντί |
Ποσειδῶν |
| |
| |
σύμφωνα: |
|
| |
| 6. |
|
κ |
αντί |
π |
| |
|
ὁκοῖος |
αντί |
ὁποῖος, |
| |
|
ὅκως |
αντί |
ὅπως |
| |
| |
κλίση ονομάτων: |
|
| |
| 7. |
H πατρωνυμική κατάληξη σε - ίδης : Πηλεΐδης
|
| |
| 8. |
H κατάληξη των θηλυκών σε - η και εκεί όπου η αττική διάλεκτος έχει - α: |
| |
ὥρη αντί ὥρα,
|
|
ἡμέρη αντί ἡμέρα
|
| |
| 9. |
Τα αρσενικά της α κλίσης σχηματίζουν τη γενική ενικού σε -εω αντί - ου: |
| |
Πηληϊάδεω αντί Πηληϊάδου,
|
| |
δεσπότεω αντί δεσπότου
|
| |
| 10. |
Τα θηλυκά της α' κλίσης σχηματίζουν τη δοτική πληθυντικού σε - ῃσι: |
| |
πύλῃσι αντί πύλαις
|
| |
ΔΩΡΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ |
| |
φωνήεντα: |
|
| |
| 1. |
|
α |
αντί |
ε, η |
| |
|
ἱαρός |
αντί |
ἱερός, |
| |
|
σελάνα |
αντί |
σελήνη |
| |
| 2. |
|
αι |
αντί |
ει |
| |
|
αἴ τις |
αντί |
εἴ τις |
| |
| 3. |
|
η |
αντί |
ει |
| |
|
κήνα |
αντί |
ἐκείνη, |
| |
|
γλυκῆ
|
αντί |
γλυκεῖα |
| |
| 4. |
|
ι |
αντί |
ε (μπροστά από φωνήεν) |
| |
|
σιός |
αντί |
θεός, |
| |
|
ἀργύριον |
αντί |
ἀργύρεον |
| |
| 5. |
|
ω |
αντί |
ου |
| |
|
ὕπνω
|
αντί |
ὕπνου, |
| |
|
Μῶσα |
αντί |
Μοῦσα |
| |
| |
σύμφωνα: |
|
| |
| 6. |
|
σ |
αντί |
θ (με κάποιες εξαιρέσεις) |
| |
|
παρσένος |
αντί |
παρθένος, |
| |
|
σιώ |
αντί |
θεώ |
| |
| 7. |
|
σ δ |
αντί |
ζ |
| |
|
παῖσδες |
αντί |
παῖδες |
| |
| 8. |
|
νθ |
αντί |
λθ |
| |
|
ἐνθοῖσα |
αντί |
ἐλθοῦσα |
| |
| 9. |
|
γλ |
αντί |
βλ |
| |
|
ἰανογλεφάρων |
αντί |
ἰανοβλεφάρων |
| |
| 10. |
|
σ |
αντί |
ν (στο α' πληθ. και γ' ενικ. πρόσωπο). |
| |
|
λέγομες
|
αντί |
λέγομεν, |
| |
|
ἦς
|
αντί |
ἦν
|
| |
| |
κλίση ρημάτων: |
|
| |
| 11. |
H κατάληξη του γ' πληθυντικού προσώπου του ενεργητικού ενεστώτα είναι - οντι: ἔχοντι αντί ἔχουσι. |
| 12. |
Αοριστικοί τύποι με -ξ- ρημάτων σε - ζ -: ὥριξα αντί ὥρισα. |
| |
| |
κλίση ονομάτων: |
|
| |
| 13. |
H γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους λήγει σε -ᾶν: |
| |
ὑψηλᾶν ἀρετᾶν αντί ὑψηλῶν ἀρετῶν. |
| |
| |
ιδιοτυπίες: |
|
| |
| 14. |
H γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους λήγει σε -ᾶν: |
| |
ποτί = πρός, ὥτε = ὥστε, αἴκα = ἐάν. |
ΧΑΡΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ
|
