Σοφοκλέους Τραγωδίαι (Β Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή
Πάροδος: στ. 100-161 Α΄ Επεισόδιο: Β΄ Σκηνή: στ. 223-331 Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
ΠΡΩΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (162-331)

 

«Μέρος ὅλον τῆς τραγωδίας τὸ μεταξὺ ὅλων χορικῶν μελῶν»
Αριστ. Περὶ ποιητικῆς 1452b

 

 

Α΄ Σκηνή: στ. 162-222. Πρόσωπα: Κρέων-Χορός.

 

    Στη σκηνή εμφανίζεται ο Κρέων από τη μεσαία πύλη των ανακτόρων. Φοράει βασιλική στολή και φέρει τα σύμβολα της εξουσίας, το σκήπτρο και το στέμμα. Συνοδεύεται από δύο δορυφόρους ή κήρυκες. Προχωράει με μεγαλοπρέπεια και απευθύνει στον χορό τις προγραμματικές του διακηρύξεις, στην ουσία όμως την απαγόρευση της ταφής του Πολυνείκη.

 

162-163.

τὰ μὲν δὴ πόλεως....πάλιν (Πολίτες.....μέγα σάλο)· η μεταφορά, που εικονίζει την πόλη ως πλοίο, είναι πολύ δημοφιλής στην αρχαία λογοτεχνία. Η σωτηρία της πόλης αποδίδεται στους θεούς.
163-166. ὑμᾶς δ' ἐγὼ.......ἱκέσθαι (εγώ με κήρυκες.....κάλεσα)· σαφής η προσπάθεια του Κρέοντα να κερδίσει την εύνοια των Θηβαίων.
166-169. εἰδὼς εὖ.....φρονήμασιν (ήξερα κατ' αρχήν....τα παιδιά του)· ο Κρέων αναφέρεται στην αφοσίωση του χορού προς τον Λάιο και τον Οιδίποδα, με σκοπό να κερδίσει ο ίδιος την εύνοιά του.
170-174.

ὅτ' οὖν ἐκεῖνοι....τῶν ὀλωλότων (όταν εκείνα......τους χαμένους)· τονίζεται η νομιμότητα της διαδοχής σύμφωνα με τον θεσμό της κληρονομικής βασιλείας. Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή του μύθου, ο Ετεοκλής είχε γιο τον Λαοδάμαντα και ο Πολυνείκης τον Θέσανδρο.
175-177.

ἀμήχανον.....φανῇ (αδύνατο......στο νόμο)· μετάβαση σε άλλο θέμα· μετά το εισαγωγικό τμήμα του λόγου του, ο Κρέων διακηρύσσει τις αρχές του. Φαίνεται ότι ο Σοφοκλής γνωρίζει την αντίστοιχη γνώμη, που αποδίδεται στον Βίαντα, ἀρχή ἄνδρα δείκνυσι.
      Αναφέρονται τα τρία βασικά στοιχεία του ηγέτη: η ψυχή αναφέρεται γενικά στην ηθική του υπόσταση, το φρόνημα στην ικανότητά του να χειριστεί με γενναιότητα τα προβλήματα του κράτους και η γνώμη στα διοικητικά του χαρίσματα και κυρίως στην πολιτική του κρίση. Στα τρία αυτά βασικά στοιχεία, που απαιτούνται για την άσκηση της εξουσίας, προστίθεται και η νομοθετική ικανότητα.
178-181. ἐμοὶ γὰρ ὅστις......δοκεῖ (για μένα και παντού)· η παρρησία, κατά τον Κρέοντα, κρίνει τον ηγέτη.
182-183.

καὶ μείζονα....λέγω (και όποιος.....μηδενικό)· η αγάπη προς την πατρίδα βρίσκεται πάνω από φίλους και συγγενείς. Σ' αυτούς ασφαλώς περιλαμβάνει τον Πολυνείκη. Διαχρονικό στη λογοτεχνία το θέμα της φιλοπατρίας (πρβλ. Πλάτ. Κρίτων, Θουκ. ΙΙ,60,2, Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα, κ.ά.).
184-193. ἐγὼ γάρ, ἴστω Ζεύς.....Οἰδίπου πέρι (εγώ - μάρτυρας......του Οιδίποδα)· ο Κρέων δεσμεύεται δημόσια με όρκο ότι θα ασκήσει την εξουσία σύμφωνα με τις αρχές που εξέθεσε. Η αναφορά στους φίλους προφανώς έχει σχέση με τον Πολυνείκη.
         Βαθμιαία ο ποιητής αποκαλύπτει το ήθος του Κρέοντα. Έτσι προετοιμάζεται ο χορός να ακούσει το κήρυγμα του βασιλιά.
194-206. Ἐτεοκλέα μέν......αἰκισθέν τ' ἰδεῖν (τov Ετεοκλή......και τα όρνια)· ο Κρέων επαναλαμβάνει το κήρυγμα, που είναι γνωστό στους θεατές από τον πρόλογο. Αποκτά όμως ιδιαίτερη βαρύτητα με την προσωπική διακήρυξη του βασιλιά. Τονίζονται στην αρχή οι νεκρικές τιμές προς τον Ετεοκλή, ενώ αφαιρούνται οι ίδιες τιμές από τον Πολυνείκη. Το μέγεθος της προδοσίας δικαιολογεί την αποτρόπαιη ποινή. Αποκαλύπτει μάλιστα το κήρυγμα, και ιδιαίτερα ο φορτισμένος λόγος του Κρέοντα μια άλλη πλευρά της προσωπικότητάς του, τη μονομέρεια του χαρακτήρα του, την τυφλή αφοσίωσή του στο κράτος, στη φιλοπατρία, στην πειθαρχία.
207-210.

τοιόνδ' ἐμόν....τιμήσεται (αυτή 'ναι η θέληση μου.......τα νερά πηγαίνει)·η ανακεφαλαίωση των αρχών του Κρέοντα κλείνει με ρητορική υπερβολή. Ολόκληρος ο λόγος του Κρέοντα (Κρέοντος ῥῆσις) φέρει όλα τα γνωρίσματα της δημηγορίας, του λόγου δηλαδή εκείνου που αποβλέπει στην πειθώ. Έτσι το δράμα συνδέεται με την πνευματική και πολιτική πραγματικότητα της εποχής που γράφτηκε.
211-214. σοὶ ταῦτ' ἀρέσκει....ζῶμεν πέρι (ό,τι σου αρέσει.....τους ζωντανούς)· ψυχρή η υποδοχή του κηρύγματος από τον χορό.
215-222. ὡς ἂν σκοποί.......διώλεσεν (εγγυητές....ελπίδες κέρδους)· στιχομυθία. Ο Κρέων εκφράζει έντονα τη θέλησή του να εφαρμοστεί η απόφασή του. Ο χορός διατηρεί την επιφυλακτικότητά του και εμμέσως αρνείται να λάβει μέρος στα σχέδια του βασιλιά.
      Αποκαλυπτική του ήθους του Κρέοντα είναι η αναζήτηση των πιθανών δραστών στο κέρδος. Οι θεατές γνωρίζουν σαφώς ότι άλλο είναι το κίνητρο (τραγική ειρωνεία).

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

 

  1. Στη σκηνή κυριαρχεί ο Κρέων. Πώς διαγράφεται το ήθος του και ποια θεατρική σκοπιμότητα εξυπηρετείται;
     
  2. Ποιες βασικές αρχές διακηρύσσει ο Κρέων, σύμφωνα με τις οποίες θα ασκήσει την εξουσία, και πώς εφαρμόζονται αυτές οι αρχές στην περίπτωση του Πολυνείκη;
     
  3. Ποια είναι η διάρθρωση του λόγου του Κρέοντα και ποια σκοπιμότητα εξυπηρετεί;
     
  4. Να κρίνετε τη στάση του χορού και να τη συγκρίνετε με αυτή της παρόδου.
     
  5. Να παρουσιάσετε τα συναισθήματα των θεατών.
     
  6. Γιατί ο ποιητής επαναλαμβάνει το κήρυγμα του Κρέοντα, που είναι γνωστό από τον πρόλογο;
     
  7. Να σημειώσετε Χ στο σωστό ή λάθος, αν θεωρείτε ότι η αντίστοιχη απάντηση είναι σωστή ή λανθασμένη:
  Σωστό Λάθος
α.Ο Κρέων εισέρχεται από την αριστερή πάροδο  □ □
β.Ο Κρέων εισέρχεται με τους δορυφόρους στη σκηνή  □ □
γ.Ο Κρέων διαλέγεται με τον κορυφαίο του χορού  □ □