|
ΕΞΟΔΟΣ (1218-1471)
«Ἔξοδος δὲ μέρος ὅλον τραγωδίας, μεθ' ὃ οὔκ ἐστι χοροῦ μέλος»
(Αριστ. Περὶ Ποιητικῆς 1452b) |
Α΄ Σκηνή: στ. 1218-1258. Πρόσωπα: Οδυσσεύς-Νεοπτόλεμος
Ενώ ο Φιλοκτήτης βρίσκεται στη σπηλιά και ο Χορός ετοιμάζεται να αναχωρήσει για το πλοίο, αναγγέλλεται η επάνοδος του Οδυσσέα και του Νεοπτόλεμου. Πρώτος μπαίνει στη σκηνή ο Νεοπτόλεμος, σχεδόν τρέχοντας, και πίσω του ακολουθεί ο Οδυσσεύς.
| 1218-1221. |
ἐγὼ μέν.... ἐλεύσσομεν· ο Φιλοκτήτης έχει επιστρέψει στη σπηλιά, όταν ο κορυφαίος προαναγγέλλει την άφιξη του Οδυσσέα και του Νεοπτόλεμου. |
| 1222. |
οὐκ ἂν φράσειας· εκείνο που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον σ' αυτή τη σκηνή και όχι τόσο συνηθισμένο στο αρχαίο δράμα είναι το γεγονός ότι εισέρχονται στη σκηνή δύο υποκριτές (ἐντεῦθεν διπλοῦν ἐστι τὸ ἐπεισόδιον Σχολ.). Η στιχομυθία αρχίζει με την αντίδραση του Οδυσσέα στην ξαφνική απόφαση του Νεοπτόλεμου να γυρίσει πίσω στον Φιλοκτήτη. Η ερώτηση που διατυπώνει ο Οδυσσεύς με δυνητική ευκτική αποτελεί έκφραση ευγένειας. |
| 1224. |
λύσων ὅσ' ἐξήμαρτον· ο Νεοπτόλεμος είναι αποφασισμένος να επανορθώσει, γιατί διέπραξε ανόσιο έργο υπακούοντας στους αρχηγούς των Ελλήνων και μάλιστα στον Οδυσσέα (στ. 1228). Στο σημείο αυτό του δράματος προκύπτει η δραματική μεταστροφή. |
| 1224-1253. |
λύσων ὅσ'.... ἀλλὰ σοὶ μαχούμεθα· η στιχομυθία κορυφώνει τη δραματική σύγκρουση μεταξύ των δύο προσώπων. Ο Νεοπτόλεμος είναι ισχυρός σ' αυτή την αντιπαράθεση, γιατί στηρίζεται αφενός στο ήθος του (ηθικά επιχειρήματα) και αφετέρου στο γεγονός ότι κατέχει τα όπλα του Ηρακλή. |
| 1227. |
ἔπραξας.... πρέπον· ο Οδυσσεύς δε φαίνεται να αντιμετωπίζει καμία εσωτερική σύγκρουση, κανένα δίλημμα, διατηρεί ενιαία στάση και αναπτύσσει το ήθος του σύμφωνα με τις ανάγκες της υπόθεσης (κατὰ τὸ εἰκὸς καὶ ἀναγκαῖον) και γι' αυτό δεν κατανοεί την αντίδραση του Νεοπτόλεμου. |
| 1228. |
ἀπάταισι.... δόλοις ἑλών· ο Νεοπτόλεμος προσδιορίζει το σφάλμα του εξηγώντας το ἐξήμαρτον, που πιο πάνω είπε (στ. 1224) και απαντά συγχρόνως στο ερώτημα του Οδυσσέα ἔργον ποῖον..... οὐ πρέπον;
|
| 1229. |
τὸν ποῖον.... νέον· ο Οδυσσεύς φοβάται, όταν ακούει τις προθέσεις του Νεοπτόλεμου, όπως δηλώνεται με τις ερωτήσεις και τις επαναλαμβανόμενες αόριστες αντωνυμίες: τί (στ. 1229), τίς (στ. 1231), οὔ τί που (στ. 1233). |
| 1241-1243. |
ἔστιν τις.... δρᾶν - ξύμπας.... ἐγώ· ο Οδυσσεύς δεν πρόκειται να επιτρέψει στον Νεοπτόλεμο να πραγματοποιήσει όσα σχεδιάζει και να επιστρέψει τα όπλα στον Φιλοκτήτη· θα τον εμποδίσει ο ίδιος και μαζί όλος ο στρατός των Αχαιών. Στο σημείο αυτό επανέρχεται η ιδέα που αποτελεί ένα από τα κεντρικά νοήματα αυτής της τραγωδίας: η σύγκρουση του ατομικού συμφέροντος προς το συμφέρον της πόλης, του κοινωνικού συνόλου. |
| 1246. |
ἀλλ' εἰ.... τάδε· ο Νεοπτόλεμος τονίζει την ισχύ των δικαίων επιχειρημάτων έναντι των σοφών, διατηρώντας το ήθος του, που διακρίνεται από περιφρόνηση στη βία και την απάτη και σεβασμό στο δίκαιο και την ηθική. |
| 1248. |
τὴν ἁμαρτίαν..... πειράσομαι· ο ποιητής με την αντιλαβή επιτυγχάνει να κάνει εντονότερο το ύφος και να τονίσει πόσο αποφασισμένος είναι ο Νεοπτόλεμος να μη μετακινηθεί από την απόφασή του. |
| 1257. |
καίτοι σ' ἐάσω· ο Οδυσσεύς συγκρατεί την οργή του και αποχωρεί, απειλώντας τον Νεοπτόλεμο. Η συμπεριφορά αυτή του Οδυσσέα παραπέμπει σε δύο προηγούμενα σημεία του δράματος και αποδεικνύει τη σταθερότητα του ήθους του. Συγκεκριμένα αυτός ήταν αληθινός στον αυτοχαρακτηρισμό του (στ. 97), όταν δήλωνε ότι προτιμά να χρησιμοποιεί την ευγλωττία του παρά να καταφεύγει σε έργα, προκειμένου να επιτύχει τον σκοπό του. Και ο ίδιος ο Νεοπτόλεμος αναγνωρίζει (στ. 377) ότι ο Οδυσσεύς ξέρει να συγκρατεί την οργή του. Ο Οδυσσεύς στην πραγματικότητα δεν απομακρύνεται από τον χώρο, αλλά παραμένει κάτω από τη σπηλιά, για να δει τι θα συμβεί και να επέμβει, αν χρειαστεί (στ. 1293: ανάλογη σκηνική παρέμβαση). |
|
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (1218-1258)
- Ποια στοιχεία συνθέτουν τη δραματικότητα αυτής της σκηνής;
- Να ηθογραφήσετε τον Οδυσσέα από τη στιχομυθία.
- Ο Οδυσσεύς, για να μεταπείσει τον Νεοπτόλεμο, τον απειλεί λέγοντάς του ότι θα βρει αντιμέτωπο όλο τον στρατό. Να κρίνετε αυτό το επιχείρημα του Οδυσσέα.
- Ποια συναισθήματα προκαλεί στους θεατές η μεταστροφή του Νεοπτόλεμου;
- Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της Α στήλης με αυτά της Β, ώστε να προκύπτουν σωστές γραμματικές αναγνωρίσεις (δύο στοιχεία της β΄ στήλης περισσεύουν).
| |
Α
|
|
Β
|
| α. ἥντινα (στ. 1222) |
1. οριστ. μέλλοντα |
| β. πιθόμενος (στ. 1226) |
2. ουσιαστικό γ΄ κλ. |
| γ. βούλῃ (στ. 1238) |
3. προσωπική αντωνυμία |
| δ. σε (στ. 1241) |
4. αναφορική αντωνυμία |
| ε. ἐξαυδᾷς(στ. 1244) |
5. μετοχή αορ. β΄ |
| στ. μαχούμεθα (στ. 1253) |
6. οριστ. ενεστ. μέσης φωνής |
| ζ. χεῖρα (στ. 1254) |
7. οριστ. ενεστ. ενεργητ. φωνής |
| |
8. δεικτική αντωνυμία |
| |
9. ουσιαστικό α΄ κλ. |
- Να γραφούν τα παραθετικά των επιθέτων στον τύπο που βρίσκονται: ταχύς (στ. 1223), αἰσχραῖς (στ. 1228), ἀληθῆ (στ. 1236), κρείσσω (στ. 1246).
- Να γίνει συντακτική αναγνώριση των μετοχών στους στίχους 1240-1245.
- Να γίνει συντακτική αναγνώριση των απαρεμφάτων δοῦναι (στ. 1233), κλύειν (στ. 1239), μεθεῖναι (στ. 1248).
|
|
