Άρπυιες

Οι Άρπυιες (οι αρπακτικές) είναι φτερωτά πνεύματα, κόρες του Θαύμαντα και της Ηλέκτρας, μιας Ωκεανίδας. Ανήκουν στην προ-ολύμπια θεϊκή γενιά. Συνήθως είναι δύο· η Αελλώ, που ονομάζεται επίσης Νικοθόη, και η Ωκυπέτη· αλλά γνωρίζουμε επίσης και μια τρίτη, την Κελαινώ. Τα ονόματά τους αποκαλύπτουν τη φύση τους. Σημαίνουν αντίστοιχα «θύελλα», «γρήγορο πέταγμα» και «σκοτεινή» (όπως ο ουρανός που τον διασχίζει ένα μεγάλο σύννεφο καταιγίδας). Τις παρασταίνουν σαν γυναίκες εφοδιασμένες με φτερά ή ακόμη σαν πουλιά με γυναικείο κεφάλι. Έχουν νύχια γαμψά. Θεωρούνταν πως κατοικούσαν στα νησιά Στροφάδες, στο Αιγαίο πέλαγος. Αργότερα ο Βιργίλιος τις τοποθετεί στην είσοδο του Κάτω Κόσμου μαζί με τα άλλα τέρατα.

Οι Άρπυιες «αρπάζουν» παιδιά και ψυχές. Μερικές φορές τις εικόνιζαν επάνω στους τάφους και τις παράσταιναν να μεταφέρουν την ψυχή του νεκρού μέσα στα νύχια τους. Ο μύθος στον οποίο παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο είναι του βασιλιά Φινέα, που τον είχε χτυπήσει μια κατάρα· ό,τι έβαζε μπροστά του, οι Άρπυιες του το άρπαζαν, κυρίως την τροφή· ό,τι δεν μπορούσαν να το αρπάξουν, το μόλυναν με τα περιττώματά τους. Όταν πέρασαν από εκεί οι Αργοναύτες, ο Φινέας τους ζήτησε να τον απαλλάξουν από τις Άρπυιες. Τότε ο Ζήτης και ο Κάλαης, οι Βορεάδες, καταδίωξαν αυτούς τους δαίμονες και τους ανάγκασαν να πετάξουν μακριά. Η Μοίρα όμως όριζε πως οι Άρπυιες δε θα πέθαιναν, παρά μόνο αν τις έπιαναν οι γιοι του Βορέα. Αντίστοιχα θα έπρεπε να πεθάνουν και αυτοί, αν δεν κατάφερναν να τις φτάσουν. Η πρώτη Άρπυια, κατά τη διάρκεια της καταδίωξης, έπεσε μέσα σ' ένα ποτάμι της Πελοποννήσου, που ύστερα από αυτό το γεγονός πήρε το όνομα Άρπυια. Η άλλη έφτασε ως τα νησιά Εχινάδες, που ονομάστηκαν κατόπιν Στροφάδες ή Νησιά της επιστροφής. Αλλά η Ίριδα (ή ο Ερμής) στάθηκε τότε μπροστά στον Κάλαη και τον Ζήτη, εμποδίζοντάς τους να σκοτώσουν τις Άρπυιες, που ήταν οι «υπηρέτριες» του Δία. Ως αντάλλαγμα για τη σωτηρία τους υποσχέθηκαν να αφήσουν στο εξής ήσυχο τον Φινέα και κρύφτηκαν μέσα σε μια σπηλιά της Κρήτης. Μία αποκλίνουσα παράδοση αναφέρει πως οι δύο γιοι του Βορέα σκοτώθηκαν καθώς καταδίωκαν τις Άρπυιες, αλλά αυτή η παράδοση είναι μεμονωμένη.

Οι Άρπυιες έπαιζαν κάποιο ρόλο στο μύθο του Πανδάρεου.

Έλεγαν πως οι Άρπυιες είχαν ενωθεί με το θεό-άνεμο Ζέφυρο, από τον οποίο γέννησαν άλογα, τον Ξάνθο και τον Βαλίο, τα δύο θεϊκά άλογα του Αχιλλέα, που ήταν τόσο γρήγορα όσο και ο άνεμος, τον Φλογέο και τον Άρπαγο, τα άλογα των Διοσκούρων.

[πηγή: P. Grimal, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας, επιμ. ελλ. έκδ. Β. Άτσαλος, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1991]