Σοφοκλέους Τραγωδίαι (Β Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Β΄ Επεισόδιο: στ. 730-826 Γ΄ Επεισόδιο: Α΄ Σκηνή: στ. 865-962 Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
Β΄ ΣΤΑΣΙΜΟ (827-864)

 

Πρώτος Κομμός

«Κομμὸς δὲ θρῆνος κοινὸς χοροῦ καὶ ἀπὸ σκηνῆς»
(Αριστ. Περὶ Ποιητικῆς 1452b)

 

 

      Τη θέση τον δεύτερου στάσιμου παίρνει ο κομμός, κατά τον οποίο το άσμα του χορού διακόπτεται από την παρέμβαση του ηθοποιού. Έτσι η στροφή (827-838) χωρίζεται από την αντιστροφή (843-854) με μια μεσωδό (839-842) που απαγγέλλει ο Νεοπτόλεμος. Ακολουθεί μια επωδός (855-864) με την οποία κλείνει το χορικό. Η στροφή και η αντιστροφή τραγουδιούνται χαμηλόφωνα από το πρώτο και το δεύτερο ημιχόριο αντίστοιχα. Η μεσωδός απαγγέλλεται μεγαλόφωνα από τον Νεοπτόλεμο, ενώ η επωδός πάλι χαμηλόφωνα από τον χορό, για να μην ξυπνήσει ο Φιλοκτήτης. Με το άσμα του ο χορός επικαλείται τον Ύπνο, για να αποκοιμίσει τον Φιλοκτήτη, και συμβουλεύει τον Νεοπτόλεμο να πάρουν το τόξο και να φύγουν. Αντίθετα ο Νεοπτόλεμος θεωρεί ντροπή να φύγουν χωρίς να πάρουν μαζί τους τον Φιλοκτήτη.

 

  στροφή
   
827-831 Ὕπν' ὀδύνας.... τανῦν (Ύπνε....να σκεπάσεις)· ο χορός επικαλείται τον Ύπνο να αποκοιμίσει τον Φιλοκτήτη. Η προσωποποίηση του ύπνου είναι γνωστή από τα ομηρικά έπη: ο Ύπνος είναι θεός και αδελφός του θανάτου (πρβλ.Ομ. Ιλ. Ξ 231 κ.ε.).
833-835 ὦ τέκνον.... εὕδει (πρόσεχε.... κοιμάται)· ο χορός απευθύνεται τώρα προς τον Νεοπτόλεμο. Ο λόγος του είναι αινιγματικός από φόβο μήπως ο Φιλοκτήτης δεν κοιμάται και τον ακούει.
836-838 πρὸς τί μένομεν.... ἄρνυται (γιατί να ξαργούμε.... ώρα)· ο χορός θεωρεί κατάλληλη τη στιγμή να φύγουν και να εγκαταλείψουν τον Φιλοκτήτη. Έτσι η ωδή, ενώ αρχίζει με το νανούρισμα του χορού, μεταπίπτει σε πρόταση φυγής, σύμφωνα με το σχέδιο του Οδυσσέα. Σωστά, λοιπόν, η ωδή χαρακτηρίστηκε ως προϊόν «συγκερασμού δόλου και οίκτου». Φαίνεται ότι το προσωπικό δράμα του Φιλοκτήτη δεν έχει την ίδια επίπτωση στον Νεοπτόλεμο και τον χορό.
   
  μεσωδός
   
839-842 ἄλλ' ὅδε.... ὄνειδος (τίποτε δεν ακούει.... για όσα δεν γίνηκαν)· η μεσωδός διαδέχεται τη στροφή. Εκφωνείται μεγαλόφωνα από τον Νεοπτόλεμο, όπως φαίνεται από την επόμενη παραίνεση του χορού (845-846). Με την μεσωδό ο Νεοπτόλεμος απορρίπτει την υπονοούμενη πρόταση του χορού, η οποία συμπίπτει με αυτή του Οδυσσέα. Ο λόγος του Νεοπτόλεμου παρέχει το αληθινό νόημα του χρησμού· γι' αυτό και εκφωνείται με διαφορετικό μέτρο, διασώζοντας τον μεγαλοπρεπή τόνο του χρησμού.
Η δομή του χορικού
   
  αντιστροφή
   
843-854 ἀλλά, τέκνον.... πάθη (γι' αυτά θα φροντίσει.... πάθη)· ο χορός απαγγέλλει την αντιστροφή χαμηλόφωνα και συμβουλεύει τον Νεοπτόλεμο να κάμει το ίδιο, γιατί ο κοιμώμενος άρρωστος έχει ευαίσθητη ακοή. Ο θεός, κατά τον χορό, θα αποφασίσει για την τύχη του Φιλοκτήτη. Ο Νεοπτόλεμος, ως συνετός, πρέπει να ακολουθήσει τη γνώμη του Οδυσσέα, τον οποίο ο χορός υπαινικτικά αναφέρει.
   
  επωδός
   
855-864. οὖρός τοι.... κράτιστος (τώρα η στιγμή... ο πιο καλός)· ο βαθύς ύπνος του Φιλοκτήτη είναι, για τον χορό, ευκαιρία να πάρουν το τόξο, γι' αυτό και παροτρύνει τον Νεοπτόλεμο να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία.

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ (827-864)

 

  1. Ποια είναι η πρόταση του χορού προς τον Νεοπτόλεμο και πώς αυτός αντιδρά;
     
  2. Νομίζετε ότι η στάση του Νεοπτόλεμου στην πρόταση του χορού είναι ενδεικτική του ήθους του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
     
  3. Μπορείτε να επιβεβαιώσετε την παρατήρηση ότι η στροφή του στάσιμου αποτελεί προϊόν «συγκερασμού δόλου και οίκτου»;
    Χρήση οίκτου από τον Σοφοκλή
     
  4. Νομίζετε ότι η στάση του Νεοπτόλεμου επιβάλλεται από τη γνώση της προφητείας του Έλενου (στ. 603-616) ή υπάρχουν και άλλα κίνητρα; Να δικαιολογήσετε τη θέση σας.
     
  5. Πώς θα διαγράφατε το ήθος του χορού ως δραματικού προσώπου;