Β΄ ΣΤΑΣΙΜΟ (827-864)
Πρώτος Κομμός
«Κομμὸς δὲ θρῆνος κοινὸς χοροῦ καὶ ἀπὸ σκηνῆς»
(Αριστ. Περὶ Ποιητικῆς 1452b) |
Τη θέση τον δεύτερου στάσιμου παίρνει ο κομμός, κατά τον οποίο το άσμα του χορού διακόπτεται από την παρέμβαση του ηθοποιού. Έτσι η στροφή (827-838) χωρίζεται από την αντιστροφή (843-854) με μια μεσωδό (839-842) που απαγγέλλει ο Νεοπτόλεμος. Ακολουθεί μια επωδός (855-864) με την οποία κλείνει το χορικό. Η στροφή και η αντιστροφή τραγουδιούνται χαμηλόφωνα από το πρώτο και το δεύτερο ημιχόριο αντίστοιχα. Η μεσωδός απαγγέλλεται μεγαλόφωνα από τον Νεοπτόλεμο, ενώ η επωδός πάλι χαμηλόφωνα από τον χορό, για να μην ξυπνήσει ο Φιλοκτήτης. Με το άσμα του ο χορός επικαλείται τον Ύπνο, για να αποκοιμίσει τον Φιλοκτήτη, και συμβουλεύει τον Νεοπτόλεμο να πάρουν το τόξο και να φύγουν. Αντίθετα ο Νεοπτόλεμος θεωρεί ντροπή να φύγουν χωρίς να πάρουν μαζί τους τον Φιλοκτήτη.
|
στροφή |
|
|
827-831 |
Ὕπν' ὀδύνας.... τανῦν (Ύπνε....να σκεπάσεις)· ο χορός επικαλείται τον Ύπνο να αποκοιμίσει τον Φιλοκτήτη. Η προσωποποίηση του ύπνου είναι γνωστή από τα ομηρικά έπη: ο Ύπνος είναι θεός και αδελφός του θανάτου (πρβλ.Ομ. Ιλ. Ξ 231 κ.ε.). |
833-835 |
ὦ τέκνον.... εὕδει (πρόσεχε.... κοιμάται)· ο χορός απευθύνεται τώρα προς τον Νεοπτόλεμο. Ο λόγος του είναι αινιγματικός από φόβο μήπως ο Φιλοκτήτης δεν κοιμάται και τον ακούει. |
836-838 |
πρὸς τί μένομεν.... ἄρνυται (γιατί να ξαργούμε.... ώρα)· ο χορός θεωρεί κατάλληλη τη στιγμή να φύγουν και να εγκαταλείψουν τον Φιλοκτήτη. Έτσι η ωδή, ενώ αρχίζει με το νανούρισμα του χορού, μεταπίπτει σε πρόταση φυγής, σύμφωνα με το σχέδιο του Οδυσσέα. Σωστά, λοιπόν, η ωδή χαρακτηρίστηκε ως προϊόν «συγκερασμού δόλου και οίκτου». Φαίνεται ότι το προσωπικό δράμα του Φιλοκτήτη δεν έχει την ίδια επίπτωση στον Νεοπτόλεμο και τον χορό. |
|
|
|
μεσωδός |
|
|
839-842 |
ἄλλ' ὅδε.... ὄνειδος (τίποτε δεν ακούει.... για όσα δεν γίνηκαν)· η μεσωδός διαδέχεται τη στροφή. Εκφωνείται μεγαλόφωνα από τον Νεοπτόλεμο, όπως φαίνεται από την επόμενη παραίνεση του χορού (845-846). Με την μεσωδό ο Νεοπτόλεμος απορρίπτει την υπονοούμενη πρόταση του χορού, η οποία συμπίπτει με αυτή του Οδυσσέα. Ο λόγος του Νεοπτόλεμου παρέχει το αληθινό νόημα του χρησμού· γι' αυτό και εκφωνείται με διαφορετικό μέτρο, διασώζοντας τον μεγαλοπρεπή τόνο του χρησμού.
|
|
|
|
αντιστροφή |
|
|
843-854 |
ἀλλά, τέκνον.... πάθη (γι' αυτά θα φροντίσει.... πάθη)· ο χορός απαγγέλλει την αντιστροφή χαμηλόφωνα και συμβουλεύει τον Νεοπτόλεμο να κάμει το ίδιο, γιατί ο κοιμώμενος άρρωστος έχει ευαίσθητη ακοή. Ο θεός, κατά τον χορό, θα αποφασίσει για την τύχη του Φιλοκτήτη. Ο Νεοπτόλεμος, ως συνετός, πρέπει να ακολουθήσει τη γνώμη του Οδυσσέα, τον οποίο ο χορός υπαινικτικά αναφέρει.
|
|
|
|
επωδός
|
|
|
855-864. |
οὖρός τοι.... κράτιστος (τώρα η στιγμή... ο πιο καλός)· ο βαθύς ύπνος του Φιλοκτήτη είναι, για τον χορό, ευκαιρία να πάρουν το τόξο, γι' αυτό και παροτρύνει τον Νεοπτόλεμο να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία. |
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (827-864)
- Ποια είναι η πρόταση του χορού προς τον Νεοπτόλεμο και πώς αυτός αντιδρά;
- Νομίζετε ότι η στάση του Νεοπτόλεμου στην πρόταση του χορού είναι ενδεικτική του ήθους του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
- Μπορείτε να επιβεβαιώσετε την παρατήρηση ότι η στροφή του στάσιμου αποτελεί προϊόν «συγκερασμού δόλου και οίκτου»;
- Νομίζετε ότι η στάση του Νεοπτόλεμου επιβάλλεται από τη γνώση της προφητείας του Έλενου (στ. 603-616) ή υπάρχουν και άλλα κίνητρα; Να δικαιολογήσετε τη θέση σας.
- Πώς θα διαγράφατε το ήθος του χορού ως δραματικού προσώπου;
|
|