Το πρώτο στάσιμο παρεμβάλλεται ανάμεσα στην είσοδο του Φιλοκτήτη και του Νεοπτόλεμου στη σπηλιά, και στην έξοδό τους. Αποτελείται από δύο στροφικά συστήματα και είναι το μοναδικό κανονικό στάσιμο της τραγωδίας. Στο πρώτο σύστημα και στη δεύτερη στροφή παρακολουθούμε την ιστορία του ανθρώπου, ο οποίος υπομένει καρτερικά τη δυστυχία του. Η δεύτερη αντιστροφή όμως μιλάει για ευχάριστο τέλος και για χαρούμενο γυρισμό στην πατρίδα.
| |
Α΄ Σύστημα |
| |
στροφή α΄ |
| |
|
| |
|
| 676-679. |
λόγῳ μὲν ἐξήκουσ'.... Κρόνου παῖς (δεν τό 'δα.... παντοδύναμος γιος)· ο χορός υπερβάλλοντας συγκρίνει τα βάσανα του Φιλοκτήτη με την τιμωρία του Ιξίονα: Ο Ιξίων σκότωσε τον πεθερό του, τον Δηιονέα, αλλά ο Ζευς τον εξάγνισε. Αγνώμονας όμως ο Ιξίων επιτέθηκε με ανήθικους σκοπούς στην Ήρα. Τότε ο Ζευς τον τιμώρησε. Αφού τον έδεσε σ' έναν τροχό που φλεγόταν, τον καταδίκασε να περιστρέφεται αιώνια δεμένος στον τροχό.
|
| 683-685. |
ὃς οὔτ' ἔρξας.... ἀναξίως (και δίχως κακό.... χάνεται)· τονίζεται η διαφορετική περίπτωση του Φιλοκτήτη, ο οποίος ούτε σκότωσε ούτε αδίκησε κανένα και όμως πάσχει. Είναι η περίπτωση του «πάσχοντος δικαίου» (πρβλ. Ομ. Ὀδ. α 454 κ.ε.) |
| |
|
| |
αντιστροφή α΄
|
| |
|
| 691-695. |
ἵν' αὐτός.... αἱματηρὸν (όπου μ' άρρωστο.... πληγή του)· οι στίχοι υποδηλώνουν τη μεγάλη δυσκολία του Φιλοκτήτη στις μετακινήσεις, αλλά και την απόλυτη μοναξιά του. |
| 698. |
ἐνθήρου ποδός (του ποδιού του πληγές)· οι περισσότεροι ερμηνευτές αποδίδουν τη φράση με μια εικόνα: το πληγωμένο πόδι είναι η κατοικία του άγριου ζώου, δηλ. του φιδιού που τον δάγκωσε. |
| 701-706. |
εἷρπε δ' ἄλλοτ'.... ἄτα (κι όπως..... την αγλύκαντη)· η εικόνα των στίχων αυτών συνδέεται με τα προηγούμενα: επειδή δεν υπήρχε κανένας γείτονας, για να φέρει στον ήρωα καταπραϋντικά βότανα, ο ίδιος σερνόταν —οσάκις του το επέτρεπε η αρρώστια— και τα μάζευε μόνος του. |
| |
|
| |
Β΄ Σύστημα |
| |
στροφή β΄ |
| |
|
| 707-711 |
οὐ φορβάν.... φορβὰν (κι ούτε έχοντας..... χόρταινε)· ο χορός αναφέρεται τώρα στην έλλειψη τροφής και ποτού. Με τη φράση του πρωτοτύπου οὐκ ἄλλων εννοεί ο ποιητής τις προερχόμενες από καλλιέργεια τροφές σε αντίθεση προς τις φυσικές. Εξάλλου η αναφορά στο τόξο και τα βέλη υπογραμμίζει την αναγκαιότητά τους για την επιβίωση του Φιλοκτήτη. |
| 712. |
ὦ μελέα ψυχὰ (ω! δύστυχη ψυχή του ανθρώπου)· η λέξη ψυχή έχει την έννοια ολόκληρης της προσωπικότητας του ανθρώπου. |
| 716. |
στατὸν εἰς ὕδωρ (όπου έβρισκε νερό στεκούμενο)· η φράση αυτή δεν έρχεται σε αντίθεση προς ό,τι λέγεται στον στ. 21, γιατί υποτίθεται ότι ο χορός δε γνωρίζει τον τόπο, αλλά τον περιγράφει όπως τον φαντάζεται. |
| |
|
| |
αντιστροφή β΄
|
| |
|
| 719-729. |
νῦν δ' ἀνδρῶν.... ὑπὲρ ὄχθων (τώρα που τόνε βρήκε....τις κορφές)· η ατμόσφαιρα τώρα αλλάζει. Ο χορός, βλέποντας τους δύο άντρες να βγαίνουν από τη σπηλιά, θυμίζει χαρούμενος στον Φιλοκτήτη την πρόθεση του Νεοπτόλεμου να τον μεταφέρει στην πατρίδα του. |
| 721-722. |
πλήθει πολλῶν μηνῶν (μετά από τόσα χρόνια)· εννοεί: ύστερα από δέκα χρόνια. Ο Σοφοκλής συνήθως μετράει τον χρόνο σε μήνες (πρβλ. Ἀντιγ., 608, Αἴας, 602, Τραχίν., 648).
|
| 725-727. |
Μαλιάδων νυμφᾶν.... ὄχθας (οι Μαλιάδες κατοικούν στου Σπερχειού τις όχθες)· όπως λέει ο αρχαίος Σχολιαστής περὶ τὴν Τραχίνα οἱ Μηλιεῖς. Στην περιοχή της Τραχίνας και στις όχθες του Σπερχειού περιφέρονταν οι ναϊάδες και ορειάδες νύμφες. |
| 727. |
ὁ χάλκασπις ἀνὴρ (ο ασπιδοφόρος ήρωας)· πρόκειται για τον Ηρακλή, ο οποίος στην αρχαία ελληνική τέχνη και την ποίηση παρασταίνεται ως τοξότης και ως οπλίτης. Σε παραστάσεις του 5ου αι. π.Χ., που παρουσιάζουν την αποθέωση του Ηρακλή διακρίνονται πάνω στην πυρά ασπίδα, περικνημίδες και θώρακες.
![Η πυρά όπου κάηκε ο Ηρακλής και η αποθέωσή του (εικόνα 9) [πηγή: Δ. Μήττα, Όψεις του προσωπείου – Κόμβος για την Ελληνική Γλώσσα]](extras/images/link_ext.png "Η πυρά όπου κάηκε ο Ηρακλής και η αποθέωσή του (εικόνα 9) [πηγή: Δ. Μήττα, Όψεις του προσωπείου – Κόμβος για την Ελληνική Γλώσσα]")
|
