Σοφοκλέους Τραγωδίαι (Β Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Α΄ Επεισόδιο: Α΄ Σκηνή: στ. 319-390 Α΄ Επεισόδιο: Β΄ Σκηνή: στ. 542-627 Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
ΧΟ. Ὀρεστέρα παμβῶτι Γᾶ, στρ.
μᾶτερ αὐτοῦ Διός,
ἃ τὸν μέγαν Πακτωλὸν εὔχρυσον νέμεις,
σὲ κἀκεῖ, μᾶτερ πότνι', ἐπηυδώμαν,
ὅτ' ἐς τόνδ' Ἀτρειδᾶν
ὕβρις πᾶσ' ἐχώρει,
ὅτε τὰ πάτρια τεύχεα παρεδίδοσαν,
395
ἰὼ μάκαιρα ταυρο-
κτόνων λεόντων ἔφε-
δρε, τῷ Λαρτίου, σέβας ὑπέρτατον.
400
ΦΙ. Ἔχοντες, ὡς ἔοικε, σύμβολον σαφὲς
λύπης πρὸς ἡμᾶς, ὦ ξένοι, πεπλεύκατε,
  καί μοι προσᾴδεθ' ὥστε γιγνώσκειν ὅτι
ταῦτ' ἐξ Ἀτρειδῶν ἔργα κἀξ Ὀδυσσέως.
Ἔξοιδα γάρ νιν παντὸς ἂν λόγου κακοῦ
γλώσσῃ θιγόντα καὶ πανουργίας ἀφ' ἧς
μηδὲν δίκαιον ἐς τέλος μέλλοι ποεῖν.
405
  Ἀλλ' οὔ τι τοῦτο θαῦμ' ἔμοιγ', ἀλλ' εἰ παρὼν
Αἴας ὁ μείζων ταῦθ' ὁρῶν ἠνείχετο.
410
ΝΕ. Οὐκ ἦν ἔτι ζῶν, ὦ ξέν'· οὐ γὰρ ἄν ποτε
ζῶντός γ' ἐκείνου ταῦτ' ἐσυλήθην ἐγώ.
ΦΙ. Πῶς εἶπας; ἀλλ' ἦ χοὖτος οἴχεται θανών;
ΝΕ. Ὡς μηκέτ' ὄντα κεῖνον ἐν φάει νόει. 415
ΦΙ. Οἴμοι τάλας. Ἀλλ' οὐχ ὁ Τυδέως γόνος,
οὐδ' οὑμπολητὸς Σισύφου Λαερτίῳ,
οὐ μὴ θάνωσι. Τούσδε γὰρ μὴ ζῆν ἔδει.
ΝΕ. Οὐ δῆτ'· ἐπίστω τοῦτό γ'· ἀλλὰ καὶ μέγα
  θάλλοντές εἰσι νῦν ἐν Ἀργείων στρατῷ. 420
ΦΙ. Τί δ'; ὃς παλαιὸς κἀγαθὸς φίλος τ' ἐμός,
Νέστωρ ὁ Πύλιος ἔστιν; Οὗτος γὰρ τά γε
κείνων κάκ' ἐξήρυκε, βουλεύων σοφά.
ΝΕ. Κεῖνός γε πράσσει νῦν κακῶς, ἐπεὶ θανὼν
  Ἀντίλοχος αὐτῷ φροῦδος, ὃς παρῆν γόνος. 425
ΦΙ. Οἴμοι, δύ' αὖ τώδ' ἐξέδειξας οἷν ἐγὼ
ἥκιστ' ἂν ἠθέλησ' ὀλωλότοιν κλύειν.
Φεῦ φεῦ· τί δῆτα δεῖ σκοπεῖν, ὅθ' οἵδε μὲν
τεθνᾶσ', Ὀδυσσεὺς δ' ἔστιν αὖ κἀνταῦθ' ἵνα
  χρῆν ἀντὶ τούτων αὐτὸν αὐδᾶσθαι νεκρόν; 430
ΝΕ. Σοφὸς παλαιστὴς κεῖνος, ἀλλὰ χαἰ σοφαὶ
γνῶμαι, Φιλοκτῆτ', ἐμποδίζονται θαμά.
ΦΙ. Φέρ' εἰπὲ πρὸς θεῶν, ποῦ γὰρ ἦν ἐνταῦθά σοι
Πάτροκλος, ὃς σοῦ πατρὸς ἦν τὰ φίλτατα;
ΝΕ. Χοὖτος τεθνηκὼς ἦν· λόγῳ δέ σ' ἐν βραχεῖ 435
  τοῦτ' ἐκδιδάξω. Πόλεμος οὐδέν' ἄνδρ' ἑκὼν
αἱρεῖ πονηρόν, ἀλλὰ τοὺς χρηστοὺς ἀεί.
ΦΙ. Ξυμμαρτυρῶ σοι· καὶ κατ' αὐτὸ τοῦτό γε
ἀναξίου μὲν φωτὸς ἐξερήσομαι,
  γλώσσῃ δὲ δεινοῦ καὶ σοφοῦ, τί νῦν κυρεῖ. 440
ΝΕ. Ποίου δὲ τούτου πλήν γ' Ὀδυσσέως ἐρεῖς;
ΦΙ. Οὐ τοῦτον εἶπον, ἀλλὰ Θερσίτης τις ἦν,
ὃς οὐκ ἂν εἵλετ' εἰσάπαξ εἰπεῖν ὅπου
μηδεὶς ἐῴη· τοῦτον οἶσθ' εἰ ζῶν κυρεῖ;
ΝΕ. Οὐκ εἶδον αὐτόν, ᾐσθόμην δ' ἔτ' ὄντα νιν. 445
ΦΙ. Ἔμελλ'· ἐπεὶ οὐδέν πω κακόν γ' ἀπώλετο,
ἀλλ' εὖ περιστέλλουσιν αὐτὰ δαίμονες,
καί πως τὰ μὲν πανοῦργα καὶ παλιντριβῆ
χαίρουσ' ἀναστρέφοντες ἐξ Ἅιδου, τὰ δὲ
  δίκαια καὶ τὰ χρήστ' ἀποστέλλουσ' ἀεί. 450
  Ποῦ χρὴ τίθεσθαι ταῦτα, ποῦ δ' αἰνεῖν, ὅταν
τὰ θεῖ' ἐπαινῶν τοὺς θεοὺς εὕρω κακούς;
ΝΕ. Ἐγὼ μέν, ὦ γένεθλον Οἰταίου πατρός,
τὸ λοιπὸν ἤδη τηλόθεν τό τ' Ἴλιον
  καὶ τοὺς Ἀτρείδας εἰσορῶν φυλάξομαι· 455
  ὅπου θ' ὁ χείρων τἀγαθοῦ μεῖζον σθένει
κἀποφθίνει τὰ χρηστὰ χὠ δειλὸς κρατεῖ,
τούτους ἐγὼ τοὺς ἄνδρας οὐ στέρξω ποτέ·
ἀλλ' ἡ πετραία Σκῦρος ἐξαρκοῦσά μοι
  ἔσται τὸ λοιπόν, ὥστε τέρπεσθαι δόμῳ.
Νῦν δ' εἶμι πρὸς ναῦν. Καὶ σύ, Ποίαντος τέκνον,
χαῖρ' ὡς μέγιστα, χαῖρε· καί σε δαίμονες
νόσου μεταστήσειαν ὡς αὐτὸς θέλεις.
Ἡμεῖς δ' ἴωμεν, ὡς ὁπηνίκ' ἂν θεὸς
460
  πλοῦν ἡμὶν εἴκῃ, τηνικαῦθ' ὁρμώμεθα. 465
ΦΙ. Ἤδη, τέκνον, στέλλεσθε; ΝΕ. Καιρὸς γὰρ καλεῖ
πλοῦν μὴ 'ξ ἀπόπτου μᾶλλον ἢ 'γγύθεν σκοπεῖν.
ΦΙ. Πρός νύν σε πατρός, πρός τε μητρός, ὦ τέκνον,
πρός τ' εἴ τί σοι κατ' οἶκόν ἐστι προσφιλές,
  ἱκέτης ἱκνοῦμαι, μὴ λίπῃς μ' οὕτω μόνον,
ἐρῆμον ἐν κακοῖσι τοῖσδ' οἵοις ὁρᾷς
ὅσοισί τ' ἐξήκουσας ἐνναίοντά με·
470
ἀλλ' ἐν παρέργῳ θοῦ με. Δυσχέρεια μέν, ἔξοιδα, πολλὴ τοῦδε τοῦ φορήματος·
ὅμως δὲ τλῆθι· τοῖσι γενναίοισί τοι
τό τ' αἰσχρὸν ἐχθρὸν καὶ τὸ χρηστὸν εὐκλεές.
Σοὶ δ', ἐκλιπόντι τοῦτ', ὄνειδος οὐ καλόν,
δράσαντι δ', ὦ παῖ, πλεῖστον εὐκλείας γέρας,
ἐὰν μόλω 'γὼ ζῶν πρὸς Οἰταίαν χθόνα.
475
Ἴθ'· ἡμέρας τοι μόχθος οὐχ ὅλης μιᾶς,
τόλμησον, ἐμβαλοῦ μ' ὅπῃ θέλεις ἄγων,
εἰς ἀντλίαν, εἰς πρῷραν, εἰς πρύμνην, ὅπου
ἥκιστα μέλλω τοὺς ξυνόντας ἀλγυνεῖν.
Νεῦσον, πρὸς αὐτοῦ Ζηνὸς ἱκεσίου, τέκνον,
480
πείσθητι. Προσπίτνω σε γόνασι, καίπερ ὢν
ἀκράτωρ ὁ τλήμων, χωλός. Ἀλλὰ μή μ' ἀφῇς
ἔρημον οὕτω χωρὶς ἀνθρώπων στίβου,
ἀλλ' ἢ πρὸς οἶκον τὸν σὸν ἔκσωσόν μ' ἄγων,
ἢ πρὸς τὰ Χαλκώδοντος Εὐβοίας σταθμά·
485
κἀκεῖθεν οὔ μοι μακρὸς εἰς Οἴτην στόλος
Τραχινίαν τε δειράδ' ἢ τὸν εὔροον
Σπερχειὸν ἔσται, πατρί μ' ὡς δείξῃς φίλῳ,
ὃν δὴ παλαιὸν ἐξότου δέδοικ' ἐγὼ
μή μοι βεβήκῃ. Πολλὰ γὰρ τοῖς ἱγμένοις
490
ἔστελλον αὐτὸν ἱκεσίους πέμπων λιτάς,
αὐτόστολον πέμψαντά μ' ἐκσῶσαι δόμους.
Ἀλλ' ἢ τέθνηκεν, ἢ τὰ τῶν διακόνων,
ὡς εἰκός, οἶμαι, τοὐμὸν ἐν σμικρῷ μέρος
ποιούμενοι τὸν οἴκαδ' ἤπειγον στόλον.
495
Νῦν δ', ἐς σὲ γὰρ πομπόν τε καὐτὸν ἄγγελον
ἥκω, σὺ σῶσον, σύ μ' ἐλέησον, εἰσορῶν
ὡς πάντα δεινὰ κἀπικινδύνως βροτοῖς
κεῖται παθεῖν μὲν εὖ, παθεῖν δὲ θἄτερα.
Χρὴ δ' ἐκτὸς ὄντα πημάτων τὰ δείν' ὁρᾶν,
500
χὤταν τις εὖ ζῇ, τηνικαῦτα τὸν βίον
σκοπεῖν μάλιστα μὴ διαφθαρεὶς λάθῃ.
505
ΧΟ. Οἴκτιρ', ἄναξ· πολλῶν ἔλε- αντ.
  ξεν δυσοίστων πόνων
ἆθλ', οἶα μηδεὶς τῶν ἐμῶν τύχοι φίλων.
 
  Εἰ δὲ πικρούς, ἄναξ, ἔχθεις Ἀτρείδας,
ἐγὼ μέν, τὸ κείνων
κακὸν τῷδε κέρδος
510
  μετατιθέμενος, ἔνθαπερ ἐπιμέμονεν,
ἐπ' εὐστόλου ταχείας
νεὼς πορεύσαιμ' ἂν ἐς
δόμους, τὰν θεῶν νέμεσιν ἐκφυγών.
515
     
ΝΕ. Ὅρα σὺ μὴ νῦν μέν τις εὐχερὴς παρῇς,  
  ὅταν δὲ πλησθῇς τῆς νόσου ξυνουσίᾳ, 520
  τότ' οὐκέθ' αὑτὸς τοῖς λόγοις τούτοις φανῇς.  
ΧΟ. Ἥκιστα· τοῦτ' οὐκ ἔσθ' ὅπως ποτ' εἰς ἐμὲ
τοὔνειδος ἕξεις ἐνδίκως ὀνειδίσαι.
 
ΝΕ. Ἀλλ' αἰσχρὰ μέντοι σοῦ γέ μ' ἐνδεέστερον  
  ξένῳ φανῆναι πρὸς τὸ καίριον πονεῖν.
Ἀλλ' εἰ δοκεῖ, πλέωμεν, ὁρμάσθω ταχύς·
χἠ ναῦς γὰρ ἄξει κοὐκ ἀπαρνηθήσεται.
Μόνον θεοὶ σῴζοιεν ἔκ τε τῆσδε γῆς
ἡμᾶς ὅποι τ' ἐνθένδε βουλοίμεσθα πλεῖν.
525
ΦΙ. Ὦ φίλτατον μὲν ἦμαρ, ἥδιστος δ' ἀνήρ,
φίλοι δὲ ναῦται, πῶς ἂν ὑμὶν ἐμφανὴς
ἔργῳ γενοίμην ὥς μ' ἔθεσθε προσφιλῆ.
Ἴωμεν, ὦ παῖ, προσκύσαντε γῆν ἔσω
ἄοικον εἰς οἴκησιν, ὥς με καὶ μάθῃς
530
  ἀφ' ὧν διέζων, ὥς τ' ἔφυν εὐκάρδιος.
Οἶμαι γὰρ οὐδ' ἂν ὄμμασιν μόνον θέαν
ἄλλον λαβόντα πλὴν ἐμοῦ τλῆναι τάδε·
ἐγὼ δ' ἀνάγκῃ προὔμαθον στέργειν κακά.
535
     
ΧΟ. Ἐπίσχετον, μάθωμεν· ἄνδρε γὰρ δύο,  
  ὁ μὲν νεὼς σῆς ναυβάτης, ὁ δ' ἀλλόθρους, 540
  χωρεῖτον, ὧν μαθόντες αὖθις εἴσιτον.  

 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
 
ΧΟ. Ω! γη των βουνών που τα πάντα εσύ τρέφεις
μητέρα και του ίδιου του Δία,
που τον μέγα πολύχρυσο κυβερνάς Πακτωλό,
εσένα εκεί κάτω καλούσα, ω! σεβάσμια μητέρα,
όταν αυτόν με βαριά και φρικτήν αδικία
οι Ατρείδες ντροπιάζαν, καθώς του γονιού τα όπλα,
ω! μακάρια εσύ που το αμάξι σου
ταυροχτόνα λιοντάρια οδηγούν,
παραδίναν στο γιο του Λαέρτη,
αψηλή του τιμή και περηφάνια.







400
ΦΙ. Με φανερό σημάδι ως βλέπω δίκαιης πίκρας
φτάσατε, ξένοι, εδώ κι απ' όσα μου λέτε
των Ατρειδών καταλαβαίνω τα έργα
και του Οδυσσέα. Τι αυτός, καλά το ξέρω,
κάθε κακό μπορεί να λέει και πανουργία,
ώστε ποτέ το δίκιο να μην πράξει.
Δεν απορώ γι' αυτό παρά μονάχα
τέτοιες ντροπές ο Αίαντας ο μεγάλος
πώς άφηνε να γίνονται μπροστά του.









410
ΝΕ. Ω! ξένε, δεν υπήρχε πια· τι αν ζούσε,
ποτέ δεν θα μου λήστευαν τα όπλα.
ΦΙ. Πώς είπες; πάει πέθανε και εκείνος;
ΝΕ. Μάθε στο φως απάνω δεν υπάρχει.
ΦΙ. Α! ο δύστυχος. Δεν πέθανε όμως ο Διομήδης
ούτε κι η γέννα του Σισύφου η πουλημένη
στον Λαέρτη· έπρεπε τούτοι να μη ζούνε.
ΝΕ. Όχι δεν πέθαναν· και μάθε τούτο
πως στέκουν αψηλά μες στους Αργείους.

420
ΦΙ. Ο Νέστορας δε ζει ο παλιός μου φίλος;
Γιατί εμπόδιζε με τη σοφή του γνώμη
κάθε κακό που ετοίμαζαν εκείνοι.
ΝΕ. Είναι δυστυχισμένος, γιατί ο γιος του,
ο Αντίλοχος, πριν απ' αυτόν εχάθη.
ΦΙ. Αχ! ωιμένα· μου 'χεις φανερώσει
νεκρούς αυτούς που εγώ καθόλου
δε θα 'θελα ν' ακούσω πως πεθάναν.
Αλίμονο, σε ποιον να ελπίζω τώρα
αφού αφανίστηκαν εκείνοι κι ο Οδυσσέας
υπάρχει, που έπρεπε κι εδώ ν' ακούσω
αυτόν νεκρόν αντί για κείνους τώρα.







430
ΝΕ. Αυτός, ω! Φιλοκτήτη, ξέρει χίλιες
τέχνες, μα οι πονηριές συχνά στομώνουν.
ΦΙ. Πέσμου για τους θεούς, τότες ο Πάτροκλος
ο αγαπημένος του γονιού σου, πού βρισκόταν;
ΝΕ. Νεκρός κι αυτός· με λίγα λόγια τούτο
θα σου πω. Τους κακούς δεν αφανίζει
παρά μονάχα τους καλούς ο πόλεμος.
ΦΙ. Μαζί σου συμφωνώ· θα σε ρωτήσω
για κάποιον άντρα τιποτένιο· εκείνος
τι κάνει ο πονηρός που 'χε τη γλώσσα
πολύ ξαμολημένη και πανούργα;




440
ΝΕ. Ποιον άλλο λες εξόν τον Οδυσσέα;
ΦΙ. Δε λέω γι' αυτόν· κάποιος Θερσίτης ήταν
που δε σταμάταγε καθόλου να μιλάει
κι ας μη τον άφηνε κανείς. Αν ζει το ξέρεις;
ΝΕ. Λένε πως ζει, ο ίδιος δεν τον είδα.
ΦΙ. Το πρόσμενα· γιατί κανένα ακόμη
δεν χάθηκε κακό· γι' αυτά φροντίζουν
καλά οι θεοί και χαίρονται να φέρνουν
πάλι απ' τον Άδη ανόσιους και πανούργους,
ενώ για πάντα στέλνουν μες στα σκότη
τους δίκαιους και καλούς· πώς να τα κρίνει
κανείς αυτά, τι να επαινέσω, που όταν
τα θεία παινώντας τους θεούς κακούς τους βρίσκω;





450
ΝΕ. Εγώ, του Ποίαντα γιε, από δω και πέρα
θα προφυλάγομαι κοιτώντας απ' αλάργα
την Τροία και τους Ατρείδες· όπου αξίζουν
οι φαύλοι περισσότερο απ' τους δίκιους
το καλό χάνεται και εξουσιάζουν οι πανούργοι,
ποτέ μου δε θα στέρξω τέτοιους άντρες·
η Σκύρος με τα βράχια της μου φτάνει
και κει να χαίρομαι τη γη μου. Τώρα
πάω στο καράβι· χαίρε, Φιλοκτήτη, χαίρε
κι άμποτες οι θεοί να σε γιατρέψουν
όπως ποθείς. Εμείς ας πάμε, κι όταν
στείλει ο θεός αγέρα, ξεκινάμε









460
ΦΙ. Αλήθεια κάνετε πανιά τώρα, παιδί μου;
ΝΕ. Το θελ' η ώρα. Από κοντά είναι ανάγκη
την αλλαξοκαιριά να καρτερούμε.
ΦΙ. Στ' όνομα των γονιών σου, παλικάρι,
κι ό,τι αγαπάς στη γη σου, σου προσπέφτω
έτσι μονάχο κι έρμο μη μ' αφήσεις,
να κατοικώ σε μαύρες δυστυχίες
όσες ο ίδιος έχεις δει κι ακούσει.


470
Αλλά σα φόρτωμα μικρό παραπανίσιο
βάλε με κάπου· είναι μεγάλη
ενόχληση· μα τόλμησε· οι γενναίοι
δε στέργουν τις ντροπές, αλλά ποθούνε
τη δόξα του καλού. Αν με παρατήσεις
ντροπή μεγάλη θα 'χεις· αν στη γη μου
με φέρεις και τη χώρα εγώ της Οίτης
πατήσω ζωντανός, τότε, παιδί μου,
τρανό στεφάνι δόξας θ' αποκτήσεις.
Ο κόπος σου δε θα 'ναι ούτε μιας μέρας.
Τόλμησε, βάλε με όπου θέλεις στο καράβι·
στην πλώρη, στ' αμπάρι, στην πρύμνα κι όπου
η αρρώστια μου πιο λίγο θα πειράζει
τους άλλους. Στ' όνομα του Δία, λυπήσου
και δέξου με· στα γόνατα προσπέφτω,
που ο δόλιος, δεν μπορώ, γιατί μονάχα
το 'να ποδάρι μου έχω. Μη μ'αφήσεις
έρημο, δίχως άνθρωπο κοντά μου,
αλλά ή στη γη σου σώσε με ή με φέρνεις
στην Εύβοια στου Χαλκώδοντα το σπίτι.
Μικρό ταξίδι από κει ως την Οίτη
κι ως της Τραχίνας τις κορφές και τα ωραία
νερά του Σπερχειού· στον ακριβό
γονιό μου εκεί μ' αφήνεις που φοβάμαι
από καιρό μην είναι πεθαμένος.
Γιατί πολλές φορές με ταξιδιώτες
παράγγελνα ικετεύοντάς τον να 'ρθει
μ' ένα καράβι ο ίδιος να με πάρει.
Μα ή πέθανε ή αυτοί για τη δική μου
αδιαφορώντας την ανάγκη, όπως νομίζω,
εβιάζονταν στα σπίτια τους να φτάσουν.
Τώρα σε σένα κρέμομαι, γιατί είσαι
αυτός που θα με φέρει στην πατρίδα,
συ να με σώσεις, συ σπλαχνίσου με και σκέψου
πως όλα φοβερά για τους ανθρώπους
κι όντας ευτυχισμένος κινδυνεύεις
να δυστυχήσεις. Πρέπει να κοιτάζεις,
σαν είσαι μακριά απ' τη δυστυχία,
τις συμφορές και περισσότερο όταν
ευτυχείς, πρόσεχε τη ζωή σου, μήπως
την ευτυχία σου ξαφνικά αφανίσεις.











480













490













500
ΧΟ. Σπλαχνίσου, βασιλιά μου, αβάσταχτους
πόνους μας είπε και αγώνες,
που σε δικό μου φίλο
μακάρι να μην τύχουνε ποτέ. Το μίσος
για τους πικρούς που σε φλογίζει Ατρείδες,
εγώ σε κέρδος συναλλάζοντας
γλυκό γι' αυτόν, όπου ποθεί να πάει,
με δυνατό καράβι γοργοτάξιδο
θα τον επήγαινα στη γη του
την έχθρα των θεών για να ξεφύγω.




510
 
ΝΕ. Πρόσεχε μήπως τώρα δείχνεις προθυμία
πολλή, και όταν η βρώμα σε γεμίσει
απ' την πληγή του, τότε αλλάξεις γνώμη.

520
ΧΟ. Ποτέ την κατηγορία αυτή ποτέ σου
δε θα 'χεις δίκιο να μου την φορτώσεις.
ΝΕ. Όμως είναι ντροπή να δείξω πως πιο λίγο
νιάζομαι εγώ από σε για τούτον.
Εμπρός, αν συμφωνείς φεύγομε αμέσως.
Αυτός γοργά να ετοιμαστεί και το καράβι
δε θ' αρνηθεί, θα τον δεχτεί. Μακάρι
οι θεοί να μας σώζουν από τούτη
τη γη, για κει που θέλουμε να πάμε.
ΦΙ. Αγαπημένη μέρα, φίλε αγαπημένε,
κι εσείς καλοί μου ναύτες, με ποιον τρόπο
την καλοσύνη σας μπορώ να ξεπληρώσω;
Πάμε να χαιρετήσουμε, παιδί μου,
την άδεια μου σπηλιά, για να μάθεις
πώς έζησα και τι κουράγιο που είχα.
Γιατί νομίζω ότι κανένας άλλος,
πάρεξ εγώ, μπορούσε να υποφέρει
τα βάσανά μου και να τα 'βλεπε μονάχα.
Με δίδαξαν οι συμφορές ν' αντέχω.
530
 
  (Ο Νεοπτόλεμος ετοιμάζεται να μπει στη στη σπηλιά μαζί με τον Φιλοκτήτη.)
ΧΟ. Ν' ακούσουμε σταθείτε· να δυο άντρες,
ένας απ' το καράβι και άλλος ξένος
έρχονται προς τα δω, πρώτα τι τρέχει
να μάθουμε κι αμέσως πάλι πάτε μέσα.

541
   
  (Μπαίνουν δύο ναύτες, ο ένας μεταμφιεσμένος σε έμπορο.)