Σοφοκλέους Τραγωδίαι (Β Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Έξοδος: Γ΄ Σκηνή: στ. 1257-1276 Γενική Θεώρηση της Τραγωδίας Επιστροφή στην αρχική σελίδα του μαθήματος
Δ΄ Σκηνή: 1277-1353. Πρόσωπα: Κρέων- Εξάγγελος -Χορός.

 

   Η εξαγγελία του θανάτου της Ευρυδίκης ολοκληρώνει τη συντριβή του Κρέοντα. Ο Κρέων, απαρηγόρητος και συντετριμμένος, επικαλείται τον θάνατο. Η κάθαρση επέρχεται με την πτώση του.

 

1278-1280. ὦ δέσποθ',....κακὰ (ήρθες χορτάτος....σαν έμπεις γρήγορα στο σπίτι)· ο Εξάγγελος, που βγαίνει από το ανάκτορο, είναι το ίδιο πρόσωπο που είχε μπει πριν στο παλάτι, ακολουθώντας την Ευρυδίκη. Η ασυνταξία του λόγου υποδηλώνει την ταραχή του για την καινούργια συμφορά που συνέβη στο παλάτι.
1281. τὶ δ'; ἔστιν....ἔτι (μα τι; υπάρχουν και χειρότερα απ' τα χειρότερα); Βαθιά συγκίνηση προκαλούν στους θεατές οι δύο δραματικές ερωτήσεις του Κρέοντα.
1282-1283. γυνή....πλήγμασιν (η γυναίκα σου πέθανε κομματιάστηκε)· ο Εξάγγελος με τρόπο ωμό ανακοινώνει τον θάνατο της Ευρυδίκης.
1284-1292. ἰὼ ἰὼ δυσκάθαρτος.....ἀμφικεῖσθαι μόρον (ωχού, ωχού.....που μ' αγκαλιάζει του χαμού)· ο θρήνος του Κρέοντα ολοκληρώνει τη συντριβή του. Έχει φτάσει στο έσχατο σημείο της ταπείνωσης. Με τη φράση αλύπητο λιμάνι του θανάτου επαληθεύεται η προφητεία του Τειρεσία (στ. 1078).
1293. ὁρᾶν....μυχοῖς ἔτι (μπορείς να δεις κρυφό δεν είναι πια)· ανοίγει η μεσαία θύρα του ανακτόρου και εμφανίζεται στη σκηνή το πτώμα της Ευρυδίκης, πάνω σε εκκύκλημα.
Εκκύκλημα [πηγή: Πύλη της Αρχαίας Ελληνικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Νόησις: Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας]
1294-1300. οἴμοι,....φεῦ τέκνον (ωχού!.....παιδάκι μου)· μπροστά σε δύο νεκρούς, θύματα της μωρίας του, ο Κρέων θρηνεί με τρόπο δραματικό.
1301-1305. ἡ δ' ὀξύπληκτος..... παιδοκτόνῳ (μπρος στο βωμό.....κακό να σε βρει)· ο Εξάγγελος δίνει με ρεαλισμό τα όσα συνέβησαν στο εσωτερικό του ανακτόρου, αδιαφορώντας αν θα πληγώσει ή όχι τον Κρέοντα.
1306-1311. ἀνέπταν φόβῳ.....συγκέκραμαι δύᾳ (συμφορά μου.....λιώνω συμφορά)· η κατάρα της Ευρυδίκης προκάλεσε φόβο στον Κρέοντα· γι' αυτό και η αντίδρασή του υπήρξε ενστικτώδης. Μη μπορώντας να αντέξει τις συμφορές και τα συναισθήματα ενοχής, επικαλείται τον θάνατο να τον λυτρώσει από τη δεινή θέση του.
1312-1313. ὡς αἰτίαν.....μόρων (αιτία του θανάτου....σ' ονομάτιζε)· η αυτοκτονία της Ευρυδίκης ήταν πράξη πόνου, αποδοκιμασίας και εκδίκησης κατά του Κρέοντα, γιατί τον θεώρησε υπεύθυνο για τον θάνατο των παιδιών της.
1314. ποίῳ δέ...τρόπῳ (και πώς στο χάρο δόθηκε)· παρά την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Κρέων, βρίσκει τη δύναμη να ρωτήσει για τον τρόπο θανάτου της γυναίκας του.
1317-1325. ὤμοι μοι.....ἤ μηδένα (αλίμονο, άλλος κανείς θνητός ποτέ.....δεν είμαι παρά τίποτε)· η ψυχική κατάπτωση του Κρέοντα τον οδηγεί στο να επιζητά τον θάνατο. Αντιλαμβάνεται το μέγεθος της ευθύνης του, όταν πλέον είναι αργά. Ζητάει από τους υπηρέτες να τον απομακρύνουν από τα δύο πτώματα, γιατί είναι ένα μηδενικό, είναι ένας ζωντανός νεκρός, (πρβλ. Οιδ. Τύρ. 1340)
Σοφοκλής, «Οιδίπους Τύραννος» 1340-1345: Η εκμηδένιση του Οιδίποδα
1326-1327. κέρδη.....κακὰ (κέρδος ζητάς....πίκρες να σκοντάφτεις)· εύστοχη η παρατήρηση του χορού στο κέρδος, αν θυμηθούμε τη συχνή αναφορά του Κρέοντα σ' αυτό (πρβλ. στ. 222, 310). Η έμμεση υπόδειξη του χορού να φύγει ο Κρέων, για να μη βλέπει τα πτώματα των δικών του, αποτελεί προοικονομία της αποχώρησής του.
   
1328-1332. ἴτω, ἴτω....εἰσίδω· κάθε συμφορά που χτυπούσε τον Κρέοντα ήταν γι' αυτόν και ένας θάνατος.
1333-1335. μέλλοντα ταῦτα.....χρὴ μέλειν· ο χορός κατακρίνει την επίκληση του θανάτου ως ανόσια, αφού καθορίζεται από τους θεούς, απέναντι στους οποίους ο Κρέων διέπραξε ύβρη. Χρέος τώρα έχουν να ενταφιάσουν τους νεκρούς που έχουν μπροστά τους.
1336. ἀλλ' ὧν ἐρῶμεν, ταῦτα συγκατηυξάμην· ο Κρέων στις ευχές των άλλων προσθέτει, με πολλή πικρία, και τη δική του.
1337-1338. μή νυν....ἀπαλλαγή· ο χορός υπενθυμίζει στον Κρέοντα ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν με προσευχές να ξεφύγουν από τη μοίρα τους. Προηγουμένως ο χορός (στ. 1260) είχε αποδώσει στον ίδιο τον Κρέοντα τα λάθη του. Πώς χαρακτηρίζετε την αντιφατική στάση του χορού;
1339. ἄγοιτ'.....ἐκποδών· ο Σοφοκλής παρουσιάζει τον Κρέοντα να εγκαταλείπει την ύβρη και το εγωιστικό του πείσμα, αποκαθιστώντας έτσι την ηθική τάξη που είχε διασαλευτεί.
1340. οὐχ ἑκὼν κατέκανον· θυμίζει το σωκρατικό οὐδεὶς ἑκὼν κακός.
1345-1346. τὰ δ' ἐπὶ....εἰσήλατο· με τα τελευταία λόγια του Κρέοντα οι υπηρέτες τον απομακρύνουν από τη σκηνή.
1347-1350. πολλῷ τὸ φρονεῖν.....ἀσεπτεῖν· οι τελευταίοι στίχοι του χορού συμπυκνώνουν την ουσία της τραγωδίας. Η ευσέβεια και η σωφροσύνη αποτελούν το θεμέλιο της ανθρώπινης ευδαιμονίας, όπως είχε διακηρύξει και ο Τειρεσίας (πρβλ. στ. 1050).
1350-1353. μεγάλοι τὸ φρονεῖν ἐδίδαξαν· η τιμωρία των αλαζόνων γίνεται δάσκαλός τους. Η ηθική τάξη, που είχε τόσο διαταραχθεί, αποκαταστάθηκε με την τιμωρία του Κρέοντα. Η έξοδος του χορού ολοκληρώνει την κάθαρση της τραγωδίας.

 

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

 

  1. Με την τελευταία σκηνή της εξόδου επέρχεται η κάθαρση της τραγωδίας. Με ποια στοιχεία ολοκληρώνεται η δράση;
     
  2. Ποια μηχανικά μέσα χρησιμοποιούνται στη σκηνή αυτή:
α. κλίμακες του Χάρωνος □
β. εκκύκλημα □
γ. αιώρημα □
Να σημειώσετε Χ στη σωστή απάντηση  
  1. Ποια η συναισθηματική κατάσταση των θεατών με το τέλος της εξόδου;
     
  2. Πώς αποκαθίσταται η ηθική τάξη στο τέλος της τραγωδίας;
α. με τον θάνατο της Αντιγόνης □
β. με τον θάνατο του Αίμονα και της Ευρυδίκης □
γ. με τη τιμωρία και μεταμέλεια του Κρέοντα □
Να σημειώσετε με Χ τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.  
  1. Ο χορός, αποχωρώντας από τη σκηνή, τραγουδά το εξόδιο άσμα. Ποιο είναι το περιεχόμενό του και ποια η σημασία του στην όλη τραγωδία;
     
  2. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις και τις φράσεις κατά σημασιολογικά ζεύγη:
α. τερμίαν ἁμέραν 1. πλάγιος, στραβός
β. ὑπέραυχος 2. υπερήφανος
γ. ἀσεπτῶ 3. τελευταία ημέρα
δ. λέχριος 4. ασεβώ
ε. πᾷ κλιθῶ 5. πού να στηριχτώ
  1. Σημειώστε Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο, αν νομίζετε ότι το περιεχόμενο της πρότασης είναι σωστό ή λανθασμένο.
  Σωστό Λάθος
α. πράσσειν (στ. 1335): είναι αντικ. του ρ. χρὴ □ □
β. συμφορᾶς (στ. 1338): είναι γενική διαιρετική □ □
γ. ἀσεπτεῖν (στ. 1350): είναι υποκ. του ρ. χρὴ □ □
δ. τὸ φρονεῖν (στ. 1353): είναι αντικ. του ρ. ἐδίδαξαν □ □
  1. Να σημειώσετε, με βάση τους στίχους 1328-1353, Χ στη στήλη: Σωστό ή Λάθος, αν νομίζετε ότι η αντίστοιχη πρόταση είναι σωστή ή λανθασμένη.
  Σωστό Λάθος
α. εἰσίδω: είναι οριστική ενεστώτα του ρ. εἰσορῶ □ □
β. ἴτω: είναι γ΄ ενικό προστ. ενεστ. του ρ. εἶμι □ □
γ. ὤμοι: είναι ονομαστ. πληθυντ του ουσ. ὁ ὦμος □ □
δ. ὃς: είναι δεικτική αντων. αρσεν. γένους □ □
ε. προσεύχου: είναι γ΄ ενικό προστ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. προσεύχομαι    

 

Εθνικό Θέατρο

 

21. Εθνικό Θέατρο. Επιδαύρια 1956. Αντιγόνη.
Κρέων: Θάνος Κωτσόπουλος. (40 χρόνια Φεστιβάλ, έκδ. Δ.Ε.Π.Α.Σ.Δ.Α.)