Θρησκευτικά Α Λυκείου - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
|
45. Η ψυχή ανυψώνεται κατά τη διαδρομή της Θείας Λειτουργίας 
α) Η «Μυσταγωγία» του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού
Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γεννήθηκε το 580 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη από οικογένεια ευγενή. Έλαβε μεγάλη θεολογική και φιλοσοφική μόρφωση. Διετέλεσε πρώτος γραμματέας στην αυλή του αυτοκράτορα Ηράκλειου, όπου γνωρίστηκε με σπουδαίες προσωπικότητες. Περί το 614 μ.Χ. έγινε μοναχός στη Χρυσούπολη, (στην απέναντι από την Κωνσταντινούπολη ακτή), περιφρονώντας τη λαμπρή ζωή της αυτοκρατορικής αυλής. Το 625 μ.Χ., ο Άγιος Μάξιμος ήρθε στο μοναστήρι του αγίου Γεωργίου της Κυζίκου.
 Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής
Εικόνα στη μονή Διονυσίου, Άγιο Όρος, 17ος αι. |
|
To 634 μ.Χ. ξεκίνησε αγώνα εναντίον της αίρεσης του μονοθελητισμού. Ο αγώνας αυτός, καθώς και τα ποικίλα γεγονότα που ακολούθησαν, προκάλεσαν την σύλληψη και εξορία του Αγίου Μαξίμου, ο οποίος πέθανε το 662 μ.Χ. στην εξορία.
Μεταξύ των πολλών έργων του η «Μυσταγωγία» κατέχει τη σημαντικότερη θέση. Στο έργο του αυτό, περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος εξυψώνεται προς το Θεό, ανεβαίνοντας σταδιακά και με αγώνα τις διάφορες πνευματικές βαθμίδες. Αναφέρεται ιδιαίτερα στην έννοια της Εκκλησίας, στον άνθρωπο σε σχέση με την υπόλοιπη δημιουργία και, κυρίως, στη Θεία Ευχαριστία, της οποίας εκθέτει, αναλύει και επεξηγεί τα επιμέρους τμήματα. Στη «Μυσταγωγία», λοιπόν, ο Άγιος Μάξιμος προσφέρει μια λαμπρή συμβολική ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας μέσα στα πλαίσια της βαθύτερης γνώσης του κόσμου και του ανθρώπου («κοσμολογικά» και «ανθρωπολογικά» πλαίσια), αλλά και μια θεολογική ανάλυση της Εκκλησίας. β) Η αναγωγική πορεία του πιστού κατά τη Θεία Λειτουργία
|
|
γ) Η σειρά των βαθμίδων στις οποίες ανυψώνεται ο πιστός κατά τη Θεία Λειτουργία Ο Άγιος Μάξιμος εκθέτει τα επιμέρους τμήματα της Θείας Λειτουργίας, περιγράφοντας την αναγωγή, το ανέβασμα, της πορείας του πιστού στο καθένα απ' αυτά. 1. Κατά την «πρώτη είσοδο» (τη λεγόμενη Μικρή Είσοδο), ο πιστός «αποβάλλει την απιστία, αυξάνει την πίστη, ελαττώνει την κακία, προοδεύει στην αρετή και εξαφανίζει την άγνοια με την προσθήκη της γνώσης». Αυτό συμβαίνει διότι κατά την πρώτη είσοδο εμφανίζεται συμβολικά ανάμεσά μας ο ίδιος ο Χριστός, που είναι η πηγή της αρετής και της πίστης. 2. Ακολουθεί η ακρόαση του Ευαγγελίου, όπου δηλώνονται όλες οι πλευρές της πίστης, της αρετής και της γνώσης. Ο Άγιος Μάξιμος σημειώνει ότι το περιεχόμενο του Ευαγγελίου είναι «η συντέλεια του γήινου φρονήματος». Δηλαδή, περιέχει όλα εκείνα τα στοιχεία που έχει ανάγκη ο άνθρωπος, ώστε να εγκαταλείψει τις γήινες σκέψεις και να προσβλέψει προς τον ουρανό. 3. Η τάση αυτή του ανθρώπου να ανυψωθεί προς τον ουρανό, δηλώνεται και με το κλείσιμο των Ουρών του ιερού βήματος. Συμβολίζεται, έτσι. η ανάγκη «να κλείσει» ο πιστός τις αισθήσεις του προς την αμαρτία. 4. Η «είσοδος των αγίων μυστηρίων» (η Μεγάλη Είσοδος) υπενθυμίζει στον πιστό τη θεϊκή οικονομία για τη σωτηρία του ανθρώπου. Η σωτηρία αυτή πραγματοποιήθηκε με τη σταυρική θυσία, την οποία συμβολίζει η Μεγάλη Είσοδος 5. Ακολουθεί ο ασπασμός της αγάπης. Πρόκειται για την εκδήλωση και την κατοχύρωση της ομόνοιας και της αγάπης μεταξύ των χριστιανών κλήρου και λαού. Χωρίς τις αρετές αυτές είναι αδύνατη η συμμετοχή του πιστού στο υπόλοιπο της Θείας Λειτουργίας. 6. Το «Σύμβολο της Πίστεως» που ακολουθεί, θυμίζει στους πιστούς όλες τις ευεργεσίες του Θεού προς τον άνθρωπο: τη δημιουργία, τη σωτηρία από το Χριστό, τον ερχομό του Αγίου Πνεύματος, τη ζωή του αγιασμού μέσα στην Εκκλησία. 7. Ο Τρισάγιος Ύμνος εκφράζει τη μεγάλη αλήθεια, ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι ισότιμη με τους αγγέλους στο θέμα της δοξολογίας του Θεού. Το στοιχείο αυτό είναι σημαντικότατο, διότι συνειδητοποιούμε την ένωση του υλικού κόσμου (άνθρωποι) με τον πνευματικό κόσμο (άγγελοι) κατά τη Θεία Λειτουργία. 8. Η Κυριακή Προσευχή διαδηλώνει την υιοθεσία του ανθρώπου από το Θεό. Τονίζεται, έτσι, ότι με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος οι πιστοί αξιώνονται ν' αποκαλέσουν το Θεό πατέρα και να αισθανθούν την οικειότητα της ένωσής τους με το Θεό. 9. Η ενότητα του πιστού με το Θεό κορυφώνεται με τη «μετάληψη των αχράντων και ζωοποιών μυστηρίων». Όπως σημειώνει ο Άγιος Μάξιμος, με τη Θεία Μετάληψη ο άνθρωπος αξιώνεται να γίνει Θεός κατά χάριν. Αυτό σημαίνει ότι η Θεία Λειτουργία οδηγεί τον άνθρωπο στο δρόμο της θέωσης, δηλαδή της ανύψωσης του προς την τελική ενότητα και ταυτότητα με το Θεό.
|
|
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας ο πιστός ακολουθεί μια διαδρομή πνευματικής μύησης και ανύψωσης από τα ατελέστερα στα τελειότερα, από τη γη στον ουρανό, από την ανθρώπινη στην αγγελική κατάσταση και, τελικά, στη θέωση. Μέσα από τη γνώση της διδασκαλίας του Κυρίου (Ευαγγέλιο), τη συστράτευση με τους αγγέλους για τη δοξολογία του Θεού (Τρισάγιος Ύμνος), την επίγνωση των ευεργεσιών του Θεού για τον άνθρωπο (Μεγάλη Είσοδος- Σύμβολο της Πίστεως), ο άνθρωπος εγκαταλείπει το «γήινο φρόνημα», συνειδητοποιεί την υιοθεσία του από το Θεό και επιτυγχάνει την ένωση μαζί του (Θεία Μετάληψη).
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 1.
Ποια επιμέρους θέματα της Θείας Λειτουργίας τονίζει η «Μυσταγωγία»;  |
και τα υπόλοιπα, η χάρη και η οικειότητα, που μας ενοποιεί με το Θεό. Με την αγία μετάληψη των αχρά¬ντων και ζωοποιών μυστηρίων, η δυνατή να πραγματοποιηθεί ενότητα και ταυτότητα μ' εκείνον κατά συμμετοχή και ομοιότητα• εξαιτίας της αξιώνεται ο άνθρωπος, να γίνει από άνθρωπος Θεός. 
