4.3 Η ιστορία

Η περίοδος των Πατριαρχών. Την πορεία των Εβραίων γνωρίζουμε στις λεπτομέρειες της μέχρι το 2ο αι. π.Χ. μέσα από τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης. Ήταν νομάδες, που με τα κοπάδια τους και οργανωμένοι σε φυλές περιπλανούνταν σε αναζήτηση βοσκοτόπων.  

Ξεκίνησαν από την Ουρ της Χαλδαίας την εποχή της ακμής του Αρχαίου Βαβυλωνιακού κράτους. Πιθανότατα, στα χρόνια της βασιλείας του Χαμμουραμπί μια φυλή με αρχηγό της τον Πατριάρχη Αβραάμ διέσχισε τη Μεσοποταμία και μετά από περιπλανήσεις εγκαταστάθηκε στη Χαναάν. Στο μέρος αυτό για πρώτη φορά ονομάστηκαν Εβραίοι, που σημαίνει «αυτοί που ήρθαν μακριά από τον ποταμό», δηλαδή από τον Ευφράτη. Την πρώτη περίοδο της ιστορικής τους πορείας, την περίοδο των Πατριαρχών, όπως ονομάζεται, τους συναντούμε να ζουν νομαδικά.

Όταν κυριάρχησαν οι Υξώς, μια από τις φυλές τους με Πατριάρχη τον Ιωσήφ βρίσκεται μόνιμα εγκατάστημένη στην Αίγυπτο. Πιθανόν να ήταν μια από τις φυλές που οι αιγυπτιακές πηγές ανέφεραν με το όνομα Υξώς. Οι φαραώ του Νέου βασιλείου μετά την απομάκρυνση των Υξώς εκδίωξαν και τους Εβραίους. Το εγχείρημα της Εξόδου από την Αίγυπτο και της καθοδήγησης κατά τη διάρκεια των περιπλανήσεων μέχρι την αποκατάστασή τους στη Χαναάν, στη «Γη της Επαγγελίας», το ανέλαβε ο Μωυσής. Στο διάστημα αυτό απέκτησαν νομοθεσία. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη στο Μωυσή δόθηκαν από το θεό στο όρος Σινά οι Δέκα Εντολές. Ο Μωσαϊκός νόμος χαράχτηκε σε λίθινες πλάκες· και μεταφερόταν έκτοτε σε κέδρινο κιβώτιο, την «Κιβωτό της Διαθήκης».

Η περίοδος των Κριτών. Για να εγκατασταθούν στη Χαναάν, χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν τους Φιλισταίους, κατοίκους της παράλιας περιοχής της Παλαιστίνης και τους Χαναναίους, που ζούσαν στο εσωτερικό. Η περίοδος των αγώνων ήταν μακροχρόνια, κράτησε περίπου δύο αιώνες (12ος-11ος αι. π.Χ.) και είναι γνωστή ως περίοδος των Κριτών. Τους αγώνες διεξήγαγαν χωρισμένοι σε φυλές. Πολλές φορές όμως υποχρεώθηκαν να ενωθούν για την αντιμετώπιση των εχθρών τους, ιδιαίτερα των Φιλισταίων. Αρχηγοί τους τότε ήταν οι Κριτές.

Η περίοδος των Βασιλέων. Η οριστική ένωσή τους σηματοδοτεί μια νέα περίοδο, γνωστή ως περίοδος των Βασιλέων. Τον πρώτο βασιλιά, τον Σαούλ, που σκοτώθηκε πολεμώντας τους Φιλισταίους, διαδέχθηκε ο Δαβίδ, ο οποίος οργάνωσε ισχυρό γεωργικό κράτος στα τέλη του 11ου και τις αρχές του 10ου αι. π.Χ. Ο Δαβίδ είναι ιδιαίτερα γνωστός για τους ψαλμούς του με τους οποί ους υμνεί το θεό.
Κυβέρνησε στο όνομα του Ενός Θεού, χωρίς ο ίδιος να θεωρείται θεός από τους υπηκόους του. Στην εξουσία τον διαδέχθηκε ο γιος του, ο Σολομών, ο οποίος κυβέρνησε περίπου πενήντα χρόνια με σύνεση και δικαιοσύνη². Το εβραϊκό κράτος οργανώθηκε και αναπτύχθηκε οικονομικά, ιδιαίτερα μέσω του διαμετακομιστικού* εμπορίου αγαθών με τους λαούς της Εγγύς Ανατολής.

2. Ένα τραγούδι υμνεί τη δόξα του Σολομώντα

Ο ΧΟΡΟΣ
Τι να ναι τούτο
που ανεβαίνει από την έρημο
ωσάν κολόνα από καπνό,
θυμιατισμένο με τη σμύρνα, το λιβάνι,
κιόλες τις σκόνες του μυρεψού¹;
Είναι η κλίνη του Σολομών!
Τριγύρω εξήντα αντρειωμένοι,
από τους αντρειωμένους του Ισραήλ-
όλοι τους έχουνε σπαθί,
μαστορεμένοι του πολέμου·
καθένας έχει στο μηρό σπαθί
που διώχνει τ' αλαφιάσματα της
νύχτας.
Έφτιαξε ένα φορείο ο βασιλέας
Σολομών
από ξύλα του Λιβάνου·
τις κολόνες τις έκαμε ασημένιες,
τ' ακουμπιστήρια του μαλαματένια·
τα στρωσίδια του πορφύρα·
κι όλο από μέσα τα κεντίδια της
αγάπης
των θυγατέρων της Ιερουσαλήμ.
Βγείτε να ιδείτε, θυγατέρες της Σιών.
τον Σολομών το βασιλέα
με στέφανο που τον στεφάνωσε η
μητέρα του,
την ημέρα της ευφροσύνης της
καρδιάς του.

1 αρωματοποιός.

Άσμα Ασμάτων, III, 6-11 μετ. Γ. Σεφέρης, εκδ. Ίκαρος, 1979.

Πομπή από γενειοφόρους ασιάτες αιχμάλώτους, μεταξύ των οποίων και οι Έβραιοι που συνέλαβε ο Φαραώ Τουθμώσις. Από το ναό του Άμμωνα στο Καρνάκ.

Ο Σολομών έμεινε γνωστός στην ιστορία του εβραϊκού λαού για τον περίφημο ναό που κατασκεύασε στην Ιερουσαλήμ.

Η περίοδος των Προφητών. Μετά το θάνατο του Σολομώντα ξέσπασαν εσωτερικές διαμάχες και το κράτος χωρίστηκε σε δύο βασίλεια, τα οποία εξασθένησαν. Στο διάστημα αυτό, γνωστό ως περίοδος των Προφητών, ευσεβείς Εβραίοι προσπάθησαν να διαφυλάξουν τα ήθη και την πίστη του λαού τους. Το κράτος του Ισραήλ όμως γνώρισε την ξένη κατάκτηση. Στην αρχή κατακτήθηκε από τους Ασσύριους (722 π.Χ.) και στη συνέχεια οι Εβραίοι με την κατάληψη της Ιερουσαλήμ (587 π.Χ.) από τον Ναβουχοδονόσορα, βασιλιά της Βαβυλώνας, σύρθηκαν στην βαβυλώνια αιχμαλωσία. Ελευθερώθηκαν μετά από από πενήντα περίπου χρόνια από τον Κύρο Β', το βασιλιά των Περσών (538 π.Χ.), ο οποίος επέτρεψε, σε όσους ήθελαν, να επιστρέψουν στην Ιερουσαλήμ και να ανοικοδομήσουν το ναό του Σολομώντα. Η Παλαιστίνη, ωστόσο, περιήλθε στην κυριαρχία των Περσών μέχρι και την κατάληψή της από το Μ. Αλέξανδρο (332 π.Χ.).