43. Εγκώμιο στο «Γενέσιον της Θεοτόκου»

Κείμενο

Μετάφραση

9. Κορίτσι ποθητό και τρισευλογημένο• «ευλογημένη απ' το Θεό είσαι εσύ, περισσότερο από όλες τις γυναίκες, ευλογημένο και το παιδί που έχεις στα σπλάχνα σου. Κορίτσι, θυγατέρα του βασιλιά Δαβίδ, και μάνα του βασιλιά των όλων, του Θεού. Θεϊκό και ολοζώντανο άγαλμα, η ευφροσύνη του Θεού που σ' έπλασε, που 'χεις το νου σου θεοκυβέρνητο και μόνο στο Θεό γυρνάς την προσοχή σου. Κάθε σου επιθυμία είναι στραμμένη στο μόνο ποθητό κι αγαπημένο. Το θυμό σου δείχνεις στην αμαρτία και σ' αυτόν που γέννησε την αμαρτία. Ζούσες ζωή ανώτερη από τη φύση. Όχι ζωή δική σου, γιατί εσύ δε γεννήθηκες για τον εαυτό σου. Πα το Θεό λοιπόν ζούσες, γι' αυτόν ήρθες στη ζωή, για να υπηρετήσεις την παγκόσμια σωτηρία και να εκπληρωθεί με σένα η «προαιώνια απόφαση του Θεού», η σάρκωση του Λόγου και η δική μας θέωση. 10. Θαύμα, το πιο τρανό απ' όλα τα θαύματα. Γυναίκα να είναι πάνω από τα Σεραφίμ, κι αυτό γιατί ο Θεός φανερώθηκε, «λίγο κατώτερος από τους αγγέλους». Παρθένε θεοχαριτωμένε, άγιε ναέ του Θεού, που ο πνευματικός Σολομώντας, ο άρχοντας της ειρήνης, σ' έχτισε και σ' έκαμε κατοικητήριό του, ναέ, που δε στολίζεσαι με χρυσάφι και άψυχες πέτρες, αλλά λαμποκοπάς αντί χρυσάφι το Άγιο Πνεύμα. και αντί για άλλα ακριβά πετράδια έχεις το πολύτιμο μαργαριτάρι, το Χριστό, τον άνθρακα της θεότητας. Αυτόν παρακάλεσε ν' αγγίξει τα

Α' Βιογραφικά. Το παραπάνω κείμενο είναι του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, ο οποίος καταγόταν από τη Δαμασκό της Συρίας και ήταν γόνος πλουσίων και ευσεβών γονέων. Γεννήθηκε γύρω στο 680 μ.Χ. και αφού απόκτησε πλούσια και πλατιά μόρφωση, υπηρέτησε ως πρωτοσύμβουλος στην αυλή του Χαλίφη της Δαμασκού. Προτού ξεσπάσει η εικονομαχία, παραιτείται από τη θέση του και έρχεται στη μονή του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα. Εδώ γίνεται μοναχός κι αργότερα χειροτονείται πρεσβύτερος. Πολέμησε τους εικονομάχους με τους τρεις λόγους του για τις εικόνες και υπηρέτησε την Εκκλησία συγγράφοντας φιλοσοφικά και θεολογικά έργα, ύμνους και λόγους, καθώς και εγκώμια σε διάφορα πρόσωπα. Ονομάστηκε Χρυσορρόας για την καλλιέργεια και ευφράδεια των λόγων του. Πέθανε το 749 μ.Χ. και η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 4 Δεκεμβρίου.

Β'Σχόλια. Από τα πρόσωπα που εγκωμίασε ο Δαμασκηνός, εξέχουσα θέση έχει η Θεοτόκος. Ύμνησε το θεομητορικό μυστήριο, τη Γέννηση, την Κοίμησή της και την όλη ζωή της. Στο απόσπασμα του λόγου του που παραθέσαμε υπογραμμίζει τα εξής αξιοσημείωτα:

1) Η Παναγία χαρακτηρίζεται ως Όπως το άγαλμα δείχνει το γλύπτη, έτσι και αυτή το δημιουργό της Θεό, που της χάρισε όχι εξωτερική, αλλά εσωτερική καλλονή, ψυχική αρχοντιά. Αυτή βλέπουμε και στις εικόνες της.

2) Ομορφιά της Θεοτόκου ήταν οι αρετές της. Η ψυχής της ήταν στραμμένη Θεό. Ο νους της και κάθε της επιθυμία ήταν δοσμένα σ' αυτόν. Κι ο θυμός, εκδηλωνόταν, στρεφόταν μόνο εναντίον της αμαρτίας και του διαβόλου.

3) Πάνω απ' όλα δόξα της Θεοτόκου είναι «ο καρπός της κοιλίας» της, ο Χριστός. Η σάρκωσή του είναι «η αρχαία βουλή του Θεού», το προαιώνιο σχέδιο του για τη σωτηρία του κόσμου (Κολ. 1, 26). Αυτή τη σωτηρία υπηρέτησε, διευκόλυνε η Παναγία με το δεχτεί να γίνει Μητέρα του.

4) Το θεομητορικό μυστήριο είναι μοναδικό, ασύγκριτο, ανεπανάληπτο. Η Παναγία γέννησε το Θεό, που σαρκώθηκε στα σπλάχνα της. Είναι γι' αυτό όπως της ψάλλουμε στο γνωστό ύμνο. Οι άγγελοι δέχονται τις θείες ακτίνες από το Θεό ενώ η Παναγία τον είχε μέσα της.

5) Η Θεοτόκος με την αγιοσύνη της έγινε θυσιαστήριο του Ο άνθρακας είναι ο Χριστός με τις δύο φύσεις του. Σύνθετο είναι και το κάρβουνο, από

φωτιά και ύλη. Η φωτιά της θεότητας στην προκειμένη περίπτωση δεν τιμωρεί, δεν καίει, αλλά καθαρίζει. Όπως ακριβώς έγινε και με τον προφήτη Ησαΐα, όταν σε ώρα λατρείας, στο ναό, ένα Σεραφίμ μ' ένα αναμμένο κάρβουνο του καθάρισε τα χείλη. Ήταν σημάδι πως ο Θεός τον καθάρισε από τις αμαρτίες του και τον φώτισε.

6) Η Θεοτόκος υμνείται από το Δαμασκηνό, γιατί έγινε κατοικία του Λόγου του Θεού, που είναι ο «πολύτιμος μαργαρίτης». Η παρομοίωση είναι γνωστή από την παραβολή του Κυρίου (Ματθ. 13,54-46). Στον Ακάθιστο Ύμνο η Θεοτόκος μακαρίζεται, γιατί είναι (=αχιβάδα) (= που μας έφερε) (ωδή δ').

7) Τέλος, το κείμενο μας κλείνεται με τον Τρισάγιο Ύμνο. Ο Θεός είναι άγιος και βρίσκει ανάπαυση στους αγίους ανθρώπους. Ας τον υμνούμε κι εμείς με τη συναίσθηση της αμαρτωλότητάς μας, όπως την ομολόγησε και ο Ησαΐας όταν άκουσε τον αγγελικό ύμνο (Ησ. 6, 35).

Η Γέννηση της Θεοτόκου
Εικόνα στη μονή Διονυσίου, Άγιο Όρος, 16ος αι.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Στον άνθρωπο η εσωτερική ομορφιά (η αρετή) είναι ανώτερη από την εξωτερική. Γιατί; Ποια αντίληψη για το θέμα αυτό επικρατεί σήμερα;
2. Σε δύσκολες ώρες καλούμε την Παναγία σε βοήθεια. Γιατί καταφεύγουμε σ' αυτή;
3. Πώς τιμούμε τη Θεοτόκο στην Εκκλησία μας;