Αρχαια Ελληνικα Κειμενα απο Μεταφραση - Ομηρικα 'Επη Ιλιαδα
Β Γυμνασιου

Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να γνωρίσουν την Ιλιάδα και να μπορούν να την κατατάξουν χρονολογικά και θεματολογικά,
• να συζητήσουν τη σχέση της Ιλιάδας με την ιστορία,
• να γνωρίσουν το θέμα της Ιλιάδας και να μπορούν να το διακρίνουν από το περιεχόμενό της,
• να συνειδητοποιήσουν πώς ο ποιητής πλέκει το περιεχόμενο του έργου του (δεκάχρονος πόλεμος των Αχαιών εναντίον της Τροίας) γύρω από το θέμα του ιλιαδικού έπους (θυμός του Αχιλλέα),
• να γνωρίσουν και να κατανοήσουν βασικά στοιχεία, απαραίτητα για την παρακολούθηση του έπους, όπως: χρονολόγηση, δομή, μύθος και χρονικό παρόν (51 ημέρες) του ιλιαδικού έπους,
• να πληροφορηθούν και να συζητήσουν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των δύο ομηρικών επών.

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Α

Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Α στ. 1-53

ραψωδία Α: Λοιμός – Μῆνις
Ο λοιμός – Η οργή του Αχιλλέα
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Α 1-53:

Το προοίμιο - Η ικεσία του Χρύση

Επισημάνσεις:

• Το θέμα του έπους:  Ο θυμός του Αχιλλέα και οι συνέπειές του
• Η προϊστορία της φιλονικίας Αγαμέμνονα και Αχιλλέα
• Οι πρωταγωνιστές
• Ο ρόλος των θεών

Διδακτικοί Στόχοι

Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να επαναλάβουν, αφού το έχουν ήδη διδαχθεί, το προοίμιο της Οδύσσειας και να κατανοήσουν καλύτερα τον τύπο του προοιμίου ενός επικού ποιήματος,
• να γνωρίσουν το θέμα και το περιεχόμενο της Ιλιάδας, την απώτερη αιτία-αρχή του έπους και τους πρωταγωνιστές του,
• να συζητήσουν και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο ο ποιητής μεταπλάθει τον τρωικό μύθο σε επικό ποίημα με αφορμή την μήνιν του Αχιλλέα,
• να διαπιστώσουν ότι οι ομηρικοί θεοί, προσωποποιημένοι και με ανθρώπινες ιδιότητες (ανθρωπομορφισμός), επεμβαίνουν και επηρεάζουν τις εξελίξεις,
• να επισημάνουν στοιχεία επικής αφηγηματικής τεχνικής (προοικονομία, κύκλος, θαυμαστό κτλ.).

Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Α στ. 54-306

ραψωδία Α 54-306:

Συνέλευση των Αχαιών.
Η σύγκρουση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα

Επισημάνσεις:

• Αποκάλυψη της αιτίας του κακού:  ο ρόλος του Αχιλλέα
• Φιλονικία Αχιλλέα και Αγαμέμνονα
• Μῆνις

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να κατανοήσουν με ποιον τρόπο συνδέονται το επεισόδιο του Χρύση και ο θεόσταλτος λοιμός με τη φιλονικία Αγαμέμνονα - Αχιλλέα και με το κεντρικό θέμα του έπους, την μήνιν του Αχιλλέα,
• να γνωρίσουν τους βασικούς πρωταγωνιστές του έπους και το ήθος τους, και να κατανοήσουν πώς η συμπεριφορά τους προετοιμάζει την εξέλιξη της πλοκής και προοικονομεί όσα αναφέρθηκαν στο προοίμιο,
• να πληροφορηθούν στοιχεία που αφορούν τη ζωή και την οργάνωση του ελληνικού στρατοπέδου στην Τροία (λειτουργία πολιτικών διαδικασιών, όπως η συνέλευση, ιεραρχία, σχέσεις των αρχηγών με τον αρχιστράτηγο, ρόλος της θρησκευτικής εξουσίας, ληστρικές επιδρομές, διανομή λείας κτλ.),
• να παρακολουθήσουν από ποιες φάσεις περνάει η μῆνις (θυμός) του Αχιλλέα μέχρι να εδραιωθεί και να διαπιστώσουν ότι η ρήξη του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα είναι οριστική και αμετάκλητη,
• να συζητήσουν σχετικά με τη θεολογία της Ιλιάδας (ανθρωπομορφισμός των θεών, επιφάνεια Αθηνάς, ενδιαφέρον των θεών για τους ανθρώπους, θεϊκές επεμβάσεις στα ανθρώπινα),
• να προβληματιστούν σχετικά με την ευθύνη των ομηρικών ηρώων και να προχωρήσουν σε κάποιες πρώτες διαπιστώσεις σχετικά με τα όρια της ελευθερίας τους,
• να χαρούν έναν αγώνα λόγων και να εκτιμήσουν την επική αφηγηματική τέχνη, επισημαίνοντας τεχνικές και εκφραστικούς τρόπους που χρησιμοποιεί ο ποιητής (επική άνεση, επιβράδυνση, προοικονομία κτλ.),
• να κατανοήσουν τον λειτουργικό ρόλο της ένθετης αφήγησης και της χρήσης του μυθικού παραδείγματος (Κενταυρομαχία),
• να συζητήσουν σχετικά με την αξία της σύνεσης, της ομόνοιας και της διαλλακτικότητας για την επίτευξη κάποιου κοινού σκοπού (λόγος του Νέστορα).

Ανάγνωση του χωρίου Α στ. 307-349
Αναλυτική επεξεργασία ραψωδίας Α στ. 350-431α

ραψωδία Α 307-349:

Η Χρυσηίδα επιστρέφει στην πατρίδα της και η Βρισηίδα οδηγείται στον Αγαμέμνονα
(ανάγνωση)

Επισημάνσεις:

• Ο Αγαμέμνονας ετοιμάζει την επιστροφή της Χρυσηίδας στον πατέρα της.
• Γίνεται καθαρμός του στρατοπέδου και πλούσιες θυσίες στον Απόλλωνα.
• Η αυταρχική δήλωση του αρχιστράτηγου, ότι θα πάρει για τον εαυτό του τη Βρισηίδα, το τιμητικό δώρο (γέρας) του Αχιλλέα, γίνεται πράξη.
• Ο Αχιλλέας, πιστός στον όρκο που έδωσε, μένει μαζί με τους Μυρμιδόνες μακριά από τη μάχη.

ραψωδία Α 350-431α:

Η συνάντηση Αχιλλέα - Θέτιδας

Επισημάνσεις:

• Ο Αχιλλέας ετοιμάζει την εκδίκησή του
• Το αίτημα του Αχιλλέα στη μητέρα του
• Η υπόσχεση της Θέτιδας

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να κατανοήσουν οι μαθητές την αξία της τιμής στην ομηρική κοινωνία και τη σχέση της με την ανδρεία,
• να γνωρίσουν άλλες πλευρές του χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα του έπους, του Αχιλλέα,
• να κατανοήσουν ότι η συνάντηση του στρατιώτη-ήρωα (Αχιλλέα) με τη μητέρα του (Θέτιδα) εξυπηρετεί την εξέλιξη της πλοκής του μύθου και να χαρούν αυτήν την πολύ ανθρώπινη και τρυφερή σκηνή που εκτυλίσσεται μέσα σ' ένα καθαρά πολεμικό περιβάλλον,
• να εμβαθύνουν στο θέμα της θεολογίας του έπους (ανθρωπομορφισμός, σχέσεις μεταξύ θεών, προομηρικές τερατόμορφες θεότητες, σχέσεις θεών και ανθρώπων -προσευχή),
• να επισημάνουν και να κατανοήσουν καλύτερα ως τρόπους αφηγηματικής τεχνικής:

α) την επανάληψη (γεγονότων της δράσης που είναι ήδη γνωστά),
β) την προοικονομία,
γ) την επιβράδυνση, και τον λειτουργικό τους ρόλο.

Ανάγνωση του χωρίου Α στ. 431β-493
Αναλυτική επεξεργασία ραψωδίας Α στ. 494-612

Περιληπτική αναδιήγηση ραψωδίας Β

ραψωδία Α 431β-493:

Η Χρυσηίδα παραδίδεται στον πατέρα της. Επιστροφή της αποστολής με επικεφαλής τον Οδυσσέα στο στρατόπεδο των Αχαιών
(ανάγνωση)

Επισημάνσεις:

• Παράδοση της Χρυσηίδας στον πατέρα της.
• Δεύτερη δέηση του Χρύση και θυσίες στον Απόλλωνα.
• Το επεισόδιο του Χρύση ολοκληρώνεται μαζί με τον ποιητικό του προορισμό.
• Επιστροφή της αποστολής στο αχαϊκό στρατόπεδο.
• Η μῆνις κρατάει τον Αχιλλέα μακριά από τη μάχη.

ραψωδία Α 494-612:

Σκηνές από τον Όλυμπο

Επισημάνσεις:

• Η Θέτιδα πραγματοποιεί την υπόσχεσή της.
• Ο Δίας συγκατανεύει. Η «βουλή» του Δία
• Η αντίδραση της Ήρας
• Οι σχέσεις των θεών

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να πληροφορηθούν τη βουλή του Δία, την οποία ανέφερε ο ποιητής στο προοίμιο,
• να κατανοήσουν με ποιον τρόπο συνδέεται ο θυμός του Αχιλλέα με τη βουλή του Δία, ώστε να αποτελέσουν μαζί τον πυρήνα και τις κινητήριες δυνάμεις του ιλιαδικού έπους,
• να γνωρίσουν την οργάνωση της κοινωνίας των θεών (ιεραρχία, παντοδυναμία του Δία κτλ.) και να τη συσχετίσουν με την οργάνωση της ανθρώπινης κοινωνίας της εποχής,
• να συνειδητοποιήσουν, μετά τη φιλονικία Δία και Ήρας και την ανυποχώρητη στάση του «πρώτου τη τάξει» θεού, ότι η βουλή, για την οποία έγινε λόγος στο προοίμιο, θα πραγματοποιηθεί και ο Αχιλλέας θα δικαιωθεί,
• να απολαύσουν καθημερινές οικογενειακές στιγμές από τον κόσμο των θεών και να γνωρίσουν τις μεταξύ τους σχέσεις (έριδες, συγκρούσεις, αλλά και τρυφερές σκηνές - συμπόνια Ήφαιστου για τη μητέρα του, προσπάθεια προστασίας της),
• να διαπιστώσουν και να εκτιμήσουν την ποιητική τέχνη του Ομήρου (ρεαλιστική παρουσίαση της κοινωνίας-οικογένειας των θεών, χωρίς εξιδανικεύσεις, εναλλαγή του σοβαρού με το κωμικό στοιχείο κτλ.).

 ραψωδία Β: Ὄνειρος. Διάπειρα. Κατάλογος νεῶν

Η επίσκεψη του Ονείρου – Η δοκιμασία του στρατού – Ο κατάλογος των πλοίων

(περιληπτική αναδιήγηση)

Περιληπτική αναδιήγηση ραψωδίας Γ
Αναλυτική επεξεργασία ραψωδίας Γ στ. 121-244

ραψωδία Γ:  Ὅρκοι. Τειχοσκοπία. Ἀλεξάνδρου καὶ Μενελάου μονομαχία.
Όρκοι – Θέα από τα τείχη – Μονομαχία Αλέξανδρου και Μενέλαου
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Γ 121-244:

H τειχοσκοπία 

Επισημάνσεις:

• Γνωριμία με την Ελένη, την πρωταρχική αιτία του πολέμου.
• Η Ελένη και ο Πρίαμος πάνω στα τρωικά τείχη
• Ας δούμε το πεδίο της μάχης ψηλά από τα τείχη της Τροίας

Διδακτικοί Στόχοι

Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να εξοικειωθούν με πρόσωπα και πράγματα του έπους και να γνωρίσουν το εσωτερικό της πολιορκημένης Τροίας.
• να παρακολουθήσουν την κατόπτευση του αχαϊκού στρατοπέδου από τα τείχη της Τροίας, «τειχοσκοπία», και να αναπλάσουν με τη φαντασία τους τον χώρο των πολεμικών επιχειρήσεων.
• να γνωρίσουν σημαντικούς ήρωες του έπους —Τρώες και Αχαιούς— και κυρίως την Ελένη, αιτία και επίκεντρο του πολέμου.
• να συζητήσουν την επιτυχία της προσπάθειας του ποιητή να υποβάλει στο ακροατήριό του την εντύπωση ότι βρισκόμαστε στην αρχή του πολέμου.
• να απολαύσουν και να εκτιμήσουν την περιγραφική και την ηθογραφική ικανότητα του ποιητή.
• να γνωρίσουν την περιγραφική τεχνική της έκφρασης και να συζητήσουν τον ρόλο που παίζει στην επική αφήγηση η επιβράδυνση, «επική άνεση».

Περιληπτική αναδιήγηση ραψωδίας Δ

Ανάγνωση του χωρίου Δ στ. 422-544

Στη συγκεκριμένη ενότητα δίνεται περιληπτικά η ραψωδία Δ (η παραβίαση της ανακωχής και η παρέμβαση της Αθηνάς μετά τη μονομαχία Πάρη και Μενέλαου) και προτείνεται προς ανάγνωση ένα εκτενέστερο κομμάτι της ραψωδίας με την περιγραφή της σκληρής μάχης ανάμεσα σε Τρώες και Αχαιούς.

ραψωδία Δ: Ὁρκίων σύγχυσις. Ἀγαμέμνονος ἐπιπώλησις

Οι Τρώες παραβαίνουν τις συμφωνίες – Ο Αγαμέμνονας επιθεωρεί το στράτευμα πριν από τη μάχη

(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Δ 422-544:

Και να που η μάχη επιτέλους αρχίζει!

(ανάγνωση)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας E
Αναλυτική επεξεργασία ραψωδίας E στ. 274-430

Ραψωδία Ε: Διομήδους ἀριστεία
Τα κατορθώματα του Διομήδη
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Ε 274-430:

Ο Διομήδης σκοτώνει τον Πάνδαρο και τραυματίζει την Αφροδίτη

Επισημάνσεις:

• Η θριαμβευτική πορεία (αριστεία) του Διομήδη
• Η τιμωρία του επίορκου καυχησιάρη στρατιώτη Πάνδαρου
• Στην ομηρική μάχη τραυματίζονται ακόμα και οι θεοί!

Διδακτικοί Στόχοι

Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να γνωρίσουν τον Διομήδη και να κατανοήσουν τη δράση και τη συμπεριφορά του,
• να γνωρίσουν κι άλλους επώνυμους ήρωες των δύο αντίπαλων στρατοπέδων (Πάνδαρος, Αινείας, Σθένελος) και να εκτιμήσουν τη δράση τους σε σχέση με την εξέλιξη της πλοκής,
• να κατανοήσουν βασικά θέματα που σχετίζονται με το θέμα «πόλεμος»: αριστεία, συλλογική μάχη, επώνυμη ανδροκτασία, μάχη γύρω από έναν νεκρό πολεμιστή,
• να συγκεντρώσουν νέα στοιχεία για το θέμα της ευθύνης των επικών ηρώων (τιμωρία του Πάνδαρου) και να συνεχίσουν τη συζήτηση του προβλήματος που έχει τεθεί από το προοίμιο,
• να επισημάνουν στοιχεία που φωτίζουν την ομηρική θεολογία: οι θεοί εισβάλλουν στον ανθρώπινο χώρο, συμμετέχουν ενεργά στη δράση και ο ανθρωπομορφισμός οδηγείται στα άκρα, όταν η Αφροδίτη τραυματίζεται και πονά, αλλά με «θαυμαστό» τρόπο γιατρεύεται, κτλ.
• να διαπιστώσουν πως το σχήμα «ύβρις - νέμεσις - τίσις», το οποίο γνώρισαν στην Οδύσσεια, εφαρμόζεται και στην Ιλιάδα,
• να χαρούν την αφηγηματική τέχνη του ποιητή, όταν παρουσιάζει σκηνές μάχης και να εκτιμήσουν την ακρίβεια των περιγραφών του (π.χ. όταν αναφέρεται σε τραυματισμούς).

Περιληπτική αναδιήγηση ραψωδίας Ζ

Ανάγνωση του χωρίου Ζ στ. 119-236

Στη συγκεκριμένη ενότητα δίνεται περιληπτικά η ραψωδία Ζ (η συνάντηση Έκτορα και Ανδρομάχη στις Σκαιές Πύλες) και προτείνεται προς ανάγνωση ένα εκτενέστερο κομμάτι της ραψωδίας με την περιγραφή της συνάντησης του Διομήδη και του Γλαύκου στο πεδίο της μάχης και την ανταλλαγή δώρων που ακολούθησε.

ραψωδία Ζ: Ἕκτορος καὶ Ἀνδρομάχης ὁμιλία

Ο Έκτορας συναντά την Ανδρομάχη

(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Ζ 119-236:

Το επεισόδιο Γλαύκου και Διομήδη

(ανάγνωση)

Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Ζ στ. 369-529

ραψωδία Ζ 369-529:

O Έκτορας στην Τροία

Επισημάνσεις:

• Το εσωτερικό της πολιορκημένης πολιτείας
• Η οικογένεια του Έκτορα: η σύζυγος και ο γιος του
• Ο Έκτορας σε ιδιωτικές στιγμές ως σύζυγος και πατέρας

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να γνωρίσουν και να κατανοήσουν το βασικό επικό θέμα της συζυγικής «ομιλίας», μέσα από το χαρακτηριστικότερο ιλιαδικό δείγμα της, και να διαπιστώσουν την αξία της και τον ρόλο της σε σχέση με την εξέλιξη της πλοκής,
• να ηθογραφήσουν τον Έκτορα και την Ανδρομάχη από τη συνάντηση και τη συνομιλία τους, αφού λάβουν υπόψη τους:

α) το ήθος του Έκτορα όπως διαφαίνεται στη συνομιλία με τη σύζυγό του, στη συμπεριφορά και στον λόγο του προς τον γιο του, και στη συνάντησή του με τον Πάρη λίγο πριν από την επιστροφή και των δύο στο πεδίο της μάχης,
β) το ήθος της Ανδρομάχης όπως διαφαίνεται στους λόγους των άλλων γι' αυτήν (οικονόμος, ποιητής κτλ.), στον λόγο της και στη γενικότερη στάση-συμπεριφορά της απέναντι στον Έκτορα,

• να γνωρίσουν καλύτερα τον βασικότερο ήρωα του αντίπαλου στρατοπέδου, τον Έκτορα, που πρόκειται να παίξει σημαντικό ρόλο από το σημείο αυτό και μετά, αφού αυτός κυρίως θα συμβάλει με την απαράμιλλη ανδρεία του στην υλοποίηση της βουλής του Δία με τις νίκες των Τρώων, ώστε να δικαιωθεί ο Αχιλλέας,
• να κατανοήσουν το περιεχόμενο του ομηρικού ανθρωπισμού, γνωρίζοντας τις ανθρώπινες πλευρές των ιλιαδικών ηρώων,
• να απολαύσουν μια τρυφερή οικογενειακή στιγμή, που αποτελεί αλλαγή του πολεμικού σκηνικού και ένα συγκινητικό διάλειμμα μέσα στον όλεθρο του πολέμου, εκτιμώντας παράλληλα την τέχνη με την οποία ο ποιητής μεταπλάθει ένα καθαρά ηρωικό πολεμικό έπος σε αντιπολεμική διαμαρτυρία,
• να γνωρίσουν βασικές αξίες του ηρωικού κώδικα (τιμή, αιδώς, ανδρεία, χρέος προς την πατρίδα κτλ.) και τον ρόλο τους στη συμπεριφορά και τη στάση ζωής του ομηρικού ήρωα,
• να συζητήσουν για τη θέση της γυναίκας και του παιδιού στην ομηρική κοινωνία και για την τύχη τους όταν έχαναν την προστασία του συζύγου-πατέρα,
• να συνειδητοποιήσουν ότι ο θάνατος του Έκτορα είναι βέβαιος, επομένως και η πτώση της Τροίας,
• να κατανοήσουν καλύτερα ως τρόπους αφηγηματικής τεχνικής και έκφρασης:

α) την ομηρική παρομοίωση,
β) τα άστοχα ερωτήματα,
γ) την προοικονομία,
δ) την ειρωνεία (επική / τραγική) και τον λειτουργικό τους ρόλο.

Περιληπτική αναδιήγηση ραψωδίας Η
Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Η στ. 206-312
Περιληπτική αναδιήγηση ραψωδίας Θ

ραψωδία Η: Ἕκτορος καὶ Αἴαντος μονομαχία. Νεκρῶν ἀναίρεσις.
Η μονομαχία του Έκτορα και του Αίαντα. Η ταφή των νεκρών
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Η 206-315:

Μονομαχία Αίαντα και Έκτορα 

Επισημάνσεις:

• Και τώρα ο Έκτορας στο πεδίο της μάχης
• Ας γνωρίσουμε καλύτερα τον Αίαντα, το γιο του Τελαμώνα
• Μια ακόμα μονομαχία; Και πάλι ανταλλαγή δώρων!

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να βαθύνουν τη γνώση τους σχετικά με το επικό θέμα «πόλεμος» και να σχηματίσουν το τυπικό σχήμα της μονομαχίας, συμπληρώνοντας τις γνώσεις που απέκτησαν σε προηγούμενες μονομαχίες που δεν ολοκληρώθηκαν (Μενέλαος και Πάρης στο Γ) ή ακυρώθηκαν (Γλαύκος και Διομήδης στο Ζ),
• να ηθογραφήσουν τον Αίαντα, βασικό ήρωα των Αχαιών που θα παίξει σημαντικό ρόλο στη συνέχεια του έπους (π.χ. στην «Πρεσβεία» του I και στη μάχη κοντά στα πλοία του Ο), και να συμπληρώσουν το πορτρέτο του προμάχου των Τρώων, του Έκτορα, από τη δράση και τη συμπεριφορά του στο πεδίο της μάχης,
• να κατανοήσουν τις αξίες (κλέος, τιμή, υστεροφημία κτλ.) και τις αρετές (ιπποτισμός, πολεμικές ικανότητες, γενναιότητα κτλ.) που χαρακτήριζαν τον πολεμιστή της ομηρικής εποχής, και να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τον ομηρικό ανθρωπισμό, παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο τελειώνει μια μονομαχία (ανταλλαγή δώρων),
• να γνωρίσουν τον οπλισμό των ομηρικών ηρώων και να συζητήσουν σχετικά με το επίπεδο ανάπτυξης του υλικού πολιτισμού της εποχής στον χώρο της πολεμικής τέχνης,
• να επισημάνουν τη στάση του ποιητή απέναντι στους δύο αντιμαχόμενους (Τρώες και Αχαιούς) και να συζητήσουν αν ο Έλληνας ποιητής, ο Όμηρος, καταφέρνει πάντα να σταθεί ουδέτερος παρατηρητής, χωρίς να μεροληπτεί υπέρ των συμπατριωτών του,
• να χαρούν την τέχνη του ποιητή στη ρεαλιστική περιγραφή της μονομαχίας.

ραψωδία Θ: Κόλος μάχη

Το σκοτάδι διακόπτει τη μάχη, χωρίς να κριθεί ο νικητής

(περιληπτική αναδιήγηση)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδία Ι

Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας I στ. 225-431

ραψωδία Ι: Πρεσβεία πρὸς Ἀχιλλέα. Λιταί.
Αποστολή πρεσβείας στον Αχιλλέα. Παρακλήσεις
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Ι 225-431:

Ο λόγος του Οδυσσέα και ο αντίλογος τον Αχιλλέα  

Επισημάνσεις:

• Ο Αχιλλέας και πάλι στο προσκήνιο
• Είναι ο Οδυσσέας τόσο καλός ρήτορας όσο μας είπε ο Αντήνορας στο Γ;
• Ήρθε ο καιρός να πραγματοποιηθεί ο λόγος της Αθηνάς προς τον Αχιλλέα: «τρίδιπλα δώρ’ ατίμητα θα λάβεις μιαν ημέρα» (Α 213)
• Ποια στάση θα κρατήσει ο Αχιλλέας στις ικεσίες των Αχαιών;

Διδακτικοί Στόχοι

Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να συνειδητοποιήσουν ότι η εξέλιξη της πλοκής έχει φτάσει σε οριακό σημείο: οι Αχαιοί γνωρίζουν την ήττα, σύμφωνα με τη βουλή του Δία, οπότε αναγκάζονται να στείλουν «πρεσβεία» στον Αχιλλέα,

• να εκτιμήσουν έμμεσα, από τον λόγο του Οδυσσέα, τον ηρωισμό και την αξία του Αχιλλέα και να κατανοήσουν τη δυσχερή κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι Αχαιοί,
• να χαρούν τη ρητορική δεινότητα του Οδυσσέα, παρακολουθώντας τη διάρθρωση του λόγου του, και να διαπιστώσουν μέσα από την απάντηση του Αχιλλέα ότι ο Πηλείδης δεν ήταν μόνο ἔργων πρηκτήρ, αλλά και λόγων ῥητήρ,
• να ξαναδούν στο προσκήνιο τον πρωταγωνιστή του έπους και να διαπιστώσουν ότι ο θυμός του, που ρίχνει τη σκιά του σε όλα τα επεισόδια που έχουν παρακολουθήσει μέχρις εδώ, παραμένει αμείωτος,
• να γνωρίσουν καλύτερα τον Αχιλλέα, να συμπληρώσουν την ηθογράφησή του και να συνειδητοποιήσουν την αποφασιστική σημασία της παρουσίας του στη μάχη,
• να συζητήσουν σχετικά με τον ρόλο που είχαν στην ομηρική κοινωνία οι αξίες του δικαίου, της τιμής, της αγάπης για τη γυναίκα-σύντροφο, της ειλικρίνειας κτλ.,
• να κατανοήσουν ότι η τιμή και η δόξα του Αχιλλέα συνοδεύονται, σύμφωνα με το χρησμό της Θέτιδας, από το τίμημα του θανάτου,
• να χαρούν ένα δραματοποιημένο επεισόδιο ρήσεων και αποκρίσεων, όπου οι θεοί δεν παίζουν κανέναν ρόλο και τα πάντα εναπόκεινται στην ανθρώπινη πειθώ και απόφαση.

Περιληπτική αναδιήγηση των ραψωδιών Κ, Λ, Μ, Ν, Ξ

Στη συγκεκριμένη ενότητα δίνονται περιληπτικά οι ραψωδίες Κ, Λ, Μ, Ν, Ξ. Ξεκινώντας από το νυχτερινό επεισόδιο κατασκοπείας με πρωταγωνιστές τον Οδυσσέα, τον Διομήδη και τον Δόλωνα, προχωρούμε στο επόμενο πρωί και στην τρίτη μέρα της μάχης, όπου «αριστεύει» ο Αγαμέμνας αλλά τραυματίζεται, όπως και ο Διομήδης, ενώ ο Αίαντας μάχεται γενναία. Ακολουθεί, στη ραψωδία Μ, η περιγραφή της μάχης γύρω από το αχαϊκό τείχος, ενώ η ραψωδία Ν αφηγείται τις φονικές μάχες στο εσωτερικό του αχαϊκού τείχους. Μπροστά στην κρισιμότητα της στιγμής, παρακολουθούμε στην ραψωδία Ξ τον Αγαμέμνονα να προτείνει επιστροφή στην πατρίδα, μια πρόταση που απορρίπτεται από τον Διομήδη και τον Οδυσσέα. Η Ήρα εξαπατά τον Δία προκειμένου να μπορέσουν όσοι θεοί είναι με το μέρος των Αχαιών να επέμβουν στη μάχη, όπως και κάνουν.

ραψωδία Κ: Δολώνεια

Το επεισόδιο του Δόλωνα

(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Λ: Ἀγαμέμνονος ἀριστεία

Τα κατορθώματα του Αγαμέμνονα

(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Μ: Τειχομαχία

Η μάχη γύρω από το αχαϊκό τείχος

(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Ν: Μάχη ἐπὶ ταῖς ναυσίν

Μάχη κοντά στα πλοία

(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Ξ: Διὸς ἀπάτη

Η εξαπάτηση του Δία

(περιληπτική αναδιήγηση)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ο
Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Ο στ. 1-79

ραψωδία Ο: Παλίωξις παρὰ τῶν νεῶν

Οι Αχαιοί απομακρύνουν τους Τρώες από τα πλοία – Οι Τρώες απωθούν και πάλι τους Αχαιούς μέσα στο στρατόπεδο
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Ο 1-79:

Η αφύπνιση του Δία πάνω στην Ίδη επαναφέρει τον μύθο στην κοίτη του  

Επισημάνσεις:

• Ο Δίας αφυπνίζεται κυριολεκτικά και μεταφορικά
• Απειλές, όρκοι και μια πρόταση συνεργασίας
• Το σχέδιο του Δία πιο ολοκληρωμένο

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να παρακολουθήσουν την επιστροφή του μύθου στην τροχιά του, για να κατανοήσουν καλύτερα την πλοκή του έπους,
• να πληροφορηθούν τις εξελίξεις μέσω της πληρέστερης ανακεφαλαίωσης-προσήμανσης του σχεδίου (βουλή) του Δία που περιέχεται στην ενότητα,
• να θυμηθούν τη στενή σχέση μεταξύ της μήνιδος του Αχιλλέα και της βουλής του Δία και τον ρόλο αυτής της σχέσης στην εξέλιξη της πλοκής,
• να απολαύσουν μια σκηνή σύγκρουσης θεών με αρκετά κωμικά στοιχεία, εμπλουτίζοντας παράλληλα τις γνώσεις τους για τη θεολογία του έπους σε θέματα όπως: ο ανθρωπομορφισμός, οι σχέσεις των θεών μεταξύ τους, ο ρόλος τους στην εξέλιξη της πλοκής κτλ.

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Π

Ανάγνωση του χωρίου Π στ. 1-100

Στη συγκεκριμένη ενότητα δίνεται περιληπτικά η ραψωδία Π (με θέμα τα κατορθώματα του Πάτροκλου στη μάχη και τον θάνατό του) και προτείνονται προς ανάγνωση οι πρώτοι 100 στίχοι της ραψωδίας που προετοιμάζουν την είσοδο του Πάτροκλου στη μάχη, καθώς πείθει τον Αχιλλέα να του δώσει τη πανοπλία του. Στην επόμενη ενότητα ακολουθεί αναλυτική επεξεργασία των στίχων 684-867 της ίδιας ραψωδίας, με την περιγραφή του θανάτου του Πάτροκλου.

ραψωδία Π: Πατρόκλεια

Τα κατορθώματα και ο θάνατος του Πάτροκλου

(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Π 1-100:

Ο Αχιλλέας υποχωρεί στις παρακλήσεις του Πάτροκλου

(ανάγνωση)

Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Π στ. 684-867

ραψωδία Π 684-867:

Το κύκνειο άσμα και ο θάνατος τον Πάτροκλου

Επισημάνσεις:

• Ο Πάτροκλος ξεχνάει τις οδηγίες του Αχιλλέα
• Τελευταίες φάσεις της αριστείας του Πάτροκλου
• Ρόλος του Απόλλωνα στο θάνατο του Πάτροκλου
• Ποιο γεγονός θα φέρει τον Αχιλλέα πίσω στη μάχη;

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να γνωρίσουν τις τελευταίες φάσεις της αριστείας του Πάτροκλου και να διαπιστώσουν την αξία και τη γενναιότητά του,
• να παρακολουθήσουν τον θάνατο του Πάτροκλου, τη σημαντικότερη ανδροκτασία επώνυμου Αχαιού στην Ιλιάδα, και να εκτιμήσουν τη σημασία του γεγονότος αυτού για την εξέλιξη της πλοκής,
• να συνειδητοποιήσουν ότι ο θάνατος του Πάτροκλου είναι προάγγελος της επιστροφής του Αχιλλέα στη μάχη,
• να διαπιστώσουν την ύβρη του Έκτορα, ώστε ο επικείμενος θάνατός του να είναι δικαιολογημένος με βάση την ομηρική ηθική,
• να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν τρόπους αφηγηματικής τεχνικής (προοικονομία, παρομοίωση και αποστροφή).

Περιληπτική απόδοση της ραψωδίας Ρ
Ανάγνωση του χωρίου Ρ στ. 424-458

Στη συγκεκριμένη ενότητα δίνεται περιληπτικά η ραψωδία Ρ (με θέμα τα κατορθώματα του Μενέλαου στη μάχη που άναψε γύρω από το νεκρό σώμα του Πάτροκλου) και προτείνονται προς ανάγνωση οι στίχοι με την περιγραφή του θρήνου των αθάνατων αλόγων του Αχιλλέα για το θάνατο του Πάτροκλου. 

ραψωδία Ρ: Μενελάου ἀριστεία
Τα κατορθώματα του Μενέλαου
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Ρ 424-458:

Τα άλογα του Αχιλλέα
(ανάγνωση)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδία Σ
Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Σ στ. 478-616

ραψωδία Σ: Ὁπλοποιία
Τα νέα όπλα του Αχιλλέα κατασκευάζονται
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Σ 478-616:

Ο Ήφαιστος κατασκευάζει την πανοπλία του Αχιλλέα - Περιγραφή της ασπίδας

Επισημάνσεις:

• Επίσκεψη στο εργαστήριο του Ήφαιστου
• Η κατασκευή μιας πανοπλίας και τα όπλα που την απαρτίζουν
• Μια ασπίδα έργο τέχνης

Διδακτικοί Στόχοι

Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να χαρούν την αφηγηματική ικανότητα του ποιητή και ιδιαίτερα την περιγραφή ενός αμυντικού όπλου που είναι ταυτόχρονα και έργο τέχνης, της ασπίδας του Αχιλλέα,
• να επαναλάβουν και να εμπεδώσουν τον τεχνικό όρο «έκφραση» καθώς και τον λειτουργικό ρόλο της στην περιγραφή,
• να κατανοήσουν ότι ο ποιητής, παρουσιάζοντας πάνω στην ασπίδα τις καθημερινές ασχολίες των ανθρώπων, από επικός ποιητής γίνεται ζωγράφος και μεταπλάθει ένα καθαρά πολεμικό έπος σε ύμνο της ζωής, της οποίας ο πόλεμος είναι απλά μια πτυχή,
• να κατανοήσουν καλύτερα τη θεολογία της Ιλιάδας (θεοί ανθρώπινοι, θεοί και εργασία κτλ.) και να συζητήσουν τη σχέση θεών και Μοίρας: τα θεϊκά όπλα δεν θα σώσουν τον Αχιλλέα από τον θάνατο,
• να γνωρίσουν και να κατανοήσουν γενικά τον πολιτισμό του ομηρικού κόσμου (σκηνές της καθημερινής ζωής πάνω στην ασπίδα), αλλά και να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους για το υψηλό επίπεδο του υλικού πολιτισμού της εποχής και να συζητήσουν για την ανάπτυξη της τέχνης, της τεχνικής, της μεταλλουργίας κτλ.
• να θυμηθούν και να επιβεβαιώσουν, μέσα από τις ειρηνικές σκηνές της ασπίδας, τις γνώσεις που απέκτησαν κατά τη διδασκαλία της Οδύσσειας σχετικά με τους αοιδούς, το έργο τους και την κοινωνική τους θέση.

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Τ
Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Τ στ. 1-152
Περιληπτική αναδιήγηση των ραψωδιών Υ, Φ

ραψωδία Τ: Μήνιδος ἀπόρρησις
Ο Αχιλλέας αποκηρύσσει την οργή του
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Τ 1-152:

Η συμφιλίωση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα

Επισημάνσεις:

• Μια ακόμα συνάντηση Αχιλλέα και Θέτιδας: ο ήρωας δέχεται από τη μητέρα του την καινούρια πανοπλία και συμβουλές
• Η απόρρησις της μήνιδος  –  Η συμφιλίωση
• Τη θέση του θυμού παίρνει η δίψα για εκδίκηση

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να παρακολουθήσουν τη συνάντηση του Αχιλλέα με τη Θέτιδα (τρίτη συνομιλία του ήρωα με τη μητέρα του στην Ιλιάδα), στη διάρκεια της οποίας ο ήρωας δέχεται συμβουλές και τη νεότευκτη πανοπλία του από τη μητέρα του.
• να αντιληφθούν ότι το κεντρικό θέμα γύρω από το οποίο ο ποιητής έπλεξε τον ιλιαδικό μύθο, η μῆνις του Αχιλλέα, βρίσκεται στο τέρμα της, αλλά οι εξελίξεις που θα ακολουθήσουν μέχρι το τέλος του έπους είναι δικές της συνέπειες.
• να παρακολουθήσουν μια σκηνή πολύ σημαντική για την εξέλιξη και την προώθηση του μύθου, την αποκήρυξη από τον Αχιλλέα της μήνιδος και τη συμφιλίωσή του με τον Αγαμέμνονα.
• να συνειδητοποιήσουν ότι κινητήρια δύναμη για την εξέλιξη του μύθου δεν είναι πλέον η μῆνις του Αχιλλέα, αλλά η εκδικητική του μανία εναντίον του Έκτορα.
• να συζητήσουν σχετικά με τον ρόλο των ανώτερων δυνάμεων (θεοί, Μοίρα, Ερινύες, Άτη) στη ζωή των ανθρώπων, αλλά και το μερίδιο της ανθρώπινης ευθύνης.
• να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τον κόσμο-πολιτισμό της Ιλιάδας (συνέλευση του στρατού, αξίες, θεσμοί) και να συμπληρώσουν με νέα στοιχεία την ηθογράφηση των δύο πρωταγωνιστών του έπους, του Αχιλλέα και του Αγαμέμνονα.

ραψωδία Υ: Θεομαχία
Συμμέτοχή των θεών στη μάχη
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Φ: Μάχη παραποτάμιος
Μάχη στις όχθες του ποταμού Σκάμανδρου
(περιληπτική αναδιήγηση)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Χ
Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Χ στ. 247-394
Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ψ

ραψωδία Χ: Ἕκτορος ἀναίρεσις
Ο θάνατος του Έκτορα
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Χ 247-394:

Η μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα

Επισημάνσεις:

• Η ηρωική απόφαση του Έκτορα
• Η πιο κρίσιμη σύγκρουση του έπους
• Ο θάνατος του Έκτορα

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• Να παρακολουθήσουν την κορύφωση και το τέλος της αριστείας του Αχιλλέα στην πιο κρίσιμη σκηνή της Ιλιάδας: τη σύγκρουση των δύο κορυφαίων ηρώων των αντίπαλων στρατοπέδων, του Έκτορα και του Αχιλλέα.
• Να συμπληρώσουν με τα στοιχεία που περιέχει η ενότητα την ηθογράφηση των δύο σημαντικότερων ηρώων του ιλιαδικού έπους, του Αχιλλέα και του Έκτορα.
• Να γνωρίσουν την κυριότερη επώνυμη ανδροκτασία του τρωικού στρατοπέδου, δηλαδή του Έκτορα, που αποτελεί το τίμημα για τον φόνο του σημαντικότερου Αχαιού που έπεσε κάτω από τα τείχη της Τροίας, του Πάτροκλου.
• Να συμπληρώσουν τη γνώση τους σχετικά με την ομηρική θεολογία, παρακολουθώντας τη στάση και τις ενέργειες της Αθηνάς.
• Να συνειδητοποιήσουν ότι ο θάνατος του Έκτορα είναι προάγγελος του θανάτου του Αχιλλέα.
• Να βαθύνουν τη γνώση τους σχετικά με το επικό θέμα «πόλεμος» και να σχηματίσουν το τυπικό σχήμα της μονομαχίας, συμπληρώνοντας τις γνώσεις που απέκτησαν σε προηγούμενες μονομαχίες που δεν ολοκληρώθηκαν (Μενέλαος και Πάρης στο Γ) ή ακυρώθηκαν (Γλαύκος και Διομήδης στο Ζ), ή των οποίων το αποτέλεσμα κρίθηκε ισόπαλο (Αίας και Έκτορας στο Η).  

ραψωδία Ψ: Ἆθλα ἐπὶ Πατρόκλῳ
Αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του Πάτροκλου
(περιληπτική αναδιήγηση)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ω
Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Ω στ. 468-677

ραψωδία Ω: Ἕκτορος λύτρα
Λύτρα για τον Έκτορα
(περιληπτική αναδιήγηση)

ραψωδία Ω 468-677:

Η συνάντηση Πρίαμου και Αχιλλέα

Επισημάνσεις:

• Οι απαρχές των ανθρωπιστικών αξιών του δυτικού πολιτισμού
• Η καταξίωση και η ηθική κάθαρση του Αχιλλέα και η αποκατάσταση του Έκτορα ή πώς η λύτρωση του θύματος οδηγεί στη λύτρωση του θύτη

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να παρακολουθήσουν μια σκηνή από τις πιο δραματικές του έπους, που ξεχειλίζει από ανθρωπιά και τραγικό μεγαλείο, τη συνάντηση δηλαδή του Πρίαμου με τον Αχιλλέα,
• να βιώσουν, με τη βοήθεια της τέχνης του ποιητή, τον πόνο του πατέρα που χάνει το παιδί του στον πόλεμο και να προβληματιστούν σχετικά με την κοινή μοίρα των ανθρώπων, νικητών και ηττημένων, στο πλαίσιο μιας πολεμικής σύρραξης,
• να κατανοήσουν πώς η «λύτρωση» του νεκρού Έκτορα λειτουργεί λυτρωτικά και εξυψωτικά και για τον ίδιο τον Αχιλλέα και οδηγεί στην ηθική του αποκατάσταση,
• να νιώσουν ως ακροατές του έπους την κάθαρση, όταν ο Αχιλλέας, μετά την απάνθρωπη και σκληρή μεταχείριση του νεκρού Έκτορα, του αποδίδει ο ίδιος τις πρώτες νεκρικές τιμές,
• να συμπληρώσουν με τη βοήθεια των στοιχείων της ενότητας την ηθογράφηση του κορυφαίου ήρωα των Αχαιών, του Αχιλλέα (ευγένεια, ανωτερότητα, ανθρωπιά, ηθικό μεγαλείο κτλ.),
• Να βαθύνουν τη γνώση τους για τον ομηρικό ανθρωπισμό, μέσα από μια σκηνή που αποτελεί την υπέρτατη έκφρασή του.

Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Ω στ. 678-805

ραψωδία Ω 678-805:

Ο θρήνος για τον Έκτορα

Επισημάνσεις:

• Ο νεκρώσιμος νόστος του Έκτορα
• Εκδηλώσεις πένθους και επιτάφιοι θρήνοι
• Ταφικά έθιμα: η καύση και η ταφή του Έκτορα

Διδακτικοί Στόχοι

 Επιδιώκεται οι μαθητές:

• να γνωρίσουν μια ιλιαδική εκδοχή «νόστου», τον νεκρώσιμο «νόστο» του πρωτοπαλίκαρου των Τρώων,
• να παρακολουθήσουν τη μεταφορά του νεκρού Έκτορα, τον θρήνο και την ταφή του, και να κατανοήσουν ότι το γεγονός αυτό συμπίπτει με το τέλος της Ιλιάδας,
• να διαπιστώσουν ότι το τέλος του ιλιαδικού έπους δεν συμπίπτει με τη λήξη του Τρωικού πολέμου, αλλά ότι ο θάνατος του Έκτορα προοιωνίζεται την άλωση της Τροίας,
• να κατανοήσουν ότι, επειδή θέμα της Ιλιάδας ήταν η μῆνις του Αχιλλέα, το έπος τελειώνει με τον θάνατο και την ταφή του Έκτορα, γεγονότα που αποτελούν τις έσχατες συνέπειες της οργής του Πηλείδη,
• να σχηματίσουν με τη βοήθεια των στοιχείων της ενότητας την τυπολογία του επικού θρήνου και να γνωρίσουν τα ταφικά έθιμα της ομηρικής κοινωνίας,
• να κατανοήσουν ότι οι θρήνοι και οι επιτάφιες τιμές συμβάλλουν στην αποκατάσταση του ήρωα μετά την ατίμωσή του και στην υστεροφημία του.

Περιλαμβάνονται:

• Θέματα συνθετικών-δημιουργικών ανακεφαλαιωτικών εργασιών για την Ιλιάδα
• Πίνακας όρων και θεμάτων (επιλογή)
• Πίνακας ονομάτων και τοπωνυμιών (επιλογή)