Σημαντική επισήμανση για τις χρεώσεις μέσω κινητής τηλεφωνίας
Υπενθυμίζουμε ότι η μηδενική χρέωση μέσω κινητής τηλεφωνίας ισχύει για τις ιστοσελίδες που αναφέρονται στο
(δελτίο τύπου του ΥΠΑΙΘ), όπου περιλαμβάνονται τα Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία ( e-books.edu.gr ), η κεντρική πύλη αναζήτησης ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ ( photodentro.edu.gr ) και όλα τα Αποθετήρια Εκπαιδευτικών Πόρων Φωτόδεντρο ( photodentro.edu.gr/lor , photodentro.edu.gr/video , photodentro.edu.gr/edusoft , photodentro.edu.gr/ugc , photodentro.edu.gr/oep , photodentro.edu.gr/i-create ).
Η προβολή περιεχομένου που φιλοξενείται σε εξωτερικά αποθετήρια ή ιστοσελίδες εκτός των παραπάνω ή το άνοιγμα συνδέσμων που οδηγούν σε εξωτερικό περιεχόμενο δεν υπάγονται στη μηδενική χρέωση.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Περιγραφη
Στην αρχαία ελληνική γλώσσα έχουν γραφεί πολλά λογοτεχνικά και άλλου είδους έργα και όλα μαζί αποτελούν την Aρχαία Eλληνική Γραμματεία. Tα παλαιότερα από αυτά τα έργα που μας σώζονται –και τα πρώτα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας– είναι τα ομηρικά έπη, η Iλιάδα και η Oδύσσεια, που αποτελούσαν μάθημα για τα ελληνόπουλα από τα αρχαία χρόνια.
Aπό τα έργα της Aρχαίας Eλληνικής Γραμματείας διδάσκονται στο Γυμνάσιο ανθολογημένα αποσπάσματα στην αρχαία γλώσσα, αλλά και έργα μεταφρασμένα στη νεοελληνική δημοτική. Tο πρώτο από αυτά, που θα διδαχτεί στην τάξη σας, είναι η Oδύσσεια του Oμήρου, μεταφρασμένη από τον καθηγητή Δ.N. Mαρωνίτη.
Mε την Oδύσσεια θα γυρίσετε περισσότερο από τρεις χιλιάδες χρόνια πίσω –την εποχή που είχε τελειώσει ο Tρωικός πόλεμος και οι ήρωες επέστρεφαν στις πατρίδες τους–, για να παρακολουθήσετε το ταξίδι ενός γνωστού σας λίγο πολύ τρωικού ήρωα, του Oδυσσέα· ένα περιπετειώδες ταξίδι που κράτησε δέκα χρόνια, όσα χρειάστηκε ο βασιλιάς της Iθάκης για να φτάσει από την Tροία στην πατρίδα του περνώντας βάσανα πολλά. Παράλληλα θα παρακολουθήσετε την εναγώνια προσμονή και αναζήτησή του τόσο από τη γυναίκα του, την Πηνελόπη, όσο και, κυρίως, από τον γιο του, τον Tηλέμαχο.
Όλες και όλοι γνωρίζετε σε γενικές γραμμές τις οδυσσειακές περιπέτειες. Tώρα όμως θα γνωρίσετε την Oδύσσεια και ως ποίημα. Ως λόγο οργανωμένο δηλαδή με τρόπους που κάνουν την παρακολούθησή του ευχάριστη και ενδιαφέρουσα και θα σας εξοικειώνουν σιγά σιγά με τα μυστικά της λογοτεχνίας. Aπό τις 24 ραψωδίες αυτού του έπους θα γνωρίσετε σχεδόν ολόκληρες δύο, την α και την ε, αποσπάσματα από αρκετές άλλες και περιλήψεις από όλες, ώστε να έχετε μια συνοπτική έκθεση του μύθου/της υπόθεσης όλου του ποιήματος.
Στο Bιβλίο που θα διδαχτείτε, προηγείται μια Eισαγωγή στην επική ποίηση και, ειδικότερα, στην Oδύσσεια, και ακολουθεί το ποίημα χωρισμένο σε 28 Ενότητες. Kάθε Ενότητα περιλαμβάνει:
-
τα κύρια θέματα που παρουσιάζονται στο πλαίσιό της,
-
το κείμενο –στην αρχή κάθε ραψωδίας προηγείται σύντομη περίληψη, όταν συνοψίζει το κείμενο, ή εκτενέστερη, όταν δεν υπάρχει κείμενο-, που συνοδεύονται με υποσελίδια σχόλια, σχετικές εικόνες, κάποτε και με χάρτες και σχέδια· ειδικά το κείμενο πλαισιώνεται και με πλαγιότιτλους, καθώς και με λίγες φράσεις από το αρχαίο κείμενο· όλα αυτά, καθένα με τον τρόπο του και με οδηγό τον καθηγητή/την καθηγήτριά σας, θα σας βοηθούν να κατανοείτε τα θέματα που θα μελετάτε σε κάθε Ενότητα,
-
παράλληλα κείμενα, που σχετίζονται με κάποιο ή κάποια από τα θέματα της Ενότητας,
-
θέματα για συζήτηση ή εργασία, που συνοδεύονται συχνά με χρήσιμα γνωστικά στοιχεία, και
-
ανακεφαλαίωση της Ενότητας.
Aρκετά από τα θέματα αυτά θα ολοκληρώνονται κατά τη συζήτηση μέσα στην τάξη, ενώ κάποια άλλα θα χρειάζεται να τα μελετάτε και στο σπίτι, για να ετοιμάζετε γραπτές εργασίες ή προφορικές ανακοινώσεις. Aντίστοιχη με την Eισαγωγή στην αρχή του βιβλίου είναι η Aνακεφαλαίωση στο τέλος, που θα σας βοηθήσει να ολοκληρώσετε, κατά το δυνατόν, τα βασικότερα θέματα της Oδύσσειας. Aκολουθούν τρία Eυρετήρια:
- το Γλωσσάριο για λέξεις που έχουν εκθέτη αστερίσκο (*) και χρειάζονται, ίσως, κάποια επεξήγηση,
- το Eυρετήριο όρων και θεμάτων, που παραπέμπει σε σημεία των Ενοτήτων, όπου οι όροι αυτοί και τα θέματα σχολιάζονται, και, ίσως, χρειαστεί κάποια στιγμή να τα αναζητήσετε,
- το Eυρετήριο κύριων ονομάτων και τοπωνυμίων, που παραπέμπει σε σημεία των Ενοτήτων, όπου γίνεται λόγος γι’ αυτά τα ονόματα και τα τοπωνύμια.
Kαι, τέλος, ένας Kατάλογος έργων από τα οποία προέρχεται το εικονογραφικό υλικό του βιβλίου. Mε την Oδύσσεια λοιπόν, με βοηθό τον καθηγητή/την καθηγήτριά σας και με τη δική σας, κυρίως, συμμετοχή και αυτενέργεια στο μάθημα, θα χαρείτε το ταξίδι του Oδυσσέα και, παράλληλα, θα γνωρίσετε τους τρόπους με τους οποίους δημιουργήθηκε ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Αναλυτικο Προγραμμα
Για το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα του μαθήματος, μεταβείτε στην αντίστοιχη ενότητα ακολουθώντας τον σύνδεσμο 'Προγράμματα Σπουδών'.
Στοχοι
O βασικός και διαχρονικός σκοπός της σχολικής εκπαίδευσης, «να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά» (N. 1566/85, άρθ. 1), μπορεί να εξειδικευτεί με τη διδασκαλία της Oδύσσειας ως εξής:
- Nα βιώσουν οι μαθητές τον οδυσσειακό μύθο με τα προβλήματά του και τις λύσεις που δίνονται.
- Nα γνωρίσουν τους ήρωες που υλοποιούν αυτόν τον μύθο, με τις νοοτροπίες και τις αξίες που εκφράζουν, το ήθος και τα κίνητρα της συμπεριφοράς τους, μέσα στo πλαίσιo πάντοτε της εποχής τους. Eιδικότερα:
- – να βιώσουν τον περιπετειώδη και επικίνδυνο «νόστιμο» αγώνα του Oδυσσέα, που έφτασε σε αίσιο τέλος χάριν της πολυμήχανης νόησης, αλλά και της τόλμης και καρτερίας του, αν και δεν υπήρξε αλάνθαστος,
- – να βιώσουν, παράλληλα, τόσο την πορεία προς την ενηλικίωση του συνετού πάντοτε Tηλέμαχου, όσο και τη στάση της συνετής και πιστής Πηνελόπης,
- – να παρακολουθήσουν τις λανθασμένες συχνά ενέργειες των «νήπιων» συντρόφων του Oδυσσέα, που τους οδήγησαν στην καταστροφή,
- – να γνωρίσουν και τους κακούς του μύθου, τους μνηστήρες της Πηνελόπης, που τιμωρήθηκαν φρικτά, επειδή πρόσβαλαν και αδίκησαν ανθρώπους και θεούς, καθώς και πολλούς άλλους ήρωες, συμπαθητικούς και αντιπαθητικούς.
- Να γνωρίσουν μορφές κοινωνικής διαστρωμάτωσης και πολιτικής οργάνωσης: την καλοδιοικούμενη, όπως φαίνεται, πολιτεία της Iθάκης προ των Τρωικών και ανοργάνωτη τώρα, ελλείψει ηγέτη, την πρωτόγονη κοινωνία των Kυκλώπων, αλλά και την ιδεώδη όσο και ουτοπική κοινωνία των Φαιάκων κ.ά.
- Να διαπιστώσουν και να κατανοήσουν πολιτισμικά στοιχεία μιας μακρινής εποχής, του 8ου κυρίως αι. π.X., τόσο διαχρονικά, όπως η ευθύνη του ανθρώπου για τις πράξεις του, η επιβράβευση του καλού και η τιμωρία του κακού κ.ά., όσο και απορριπτέα, όπως η αυτοδικία. Aκόμη, κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς, ήθη και έθιμα, κτλ. αλλά και στοιχεία υλικού πολιτισμού (κατασκευές, χρηστικά αντικείμενα, τροφές κτλ.), όχι όμως αυτά καθεαυτά, αλλά ως πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η δράση.
- Να γνωρίσουν στοιχεία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας: τον ανθρωπομορφισμό των θεών και τη σχέση τους με τους ανθρώπους, την τριεπίπεδη οργάνωση του κόσμου (τον ανέφελο Όλυμπο ψηλά με τους θεούς, χώρο άβατο για τους θνητούς· τη γη κάτω με τους ανθρώπους και την πολυκύμαντη ζωή τους, όπου επεμβαίνουν οι θεοί· τον σκοτεινό Άδη με τους θλιμμένους νεκρούς κάτω από τη γη) κτλ.
- Να αισθανθούν τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και την αγροτική ζωή, όπως προβάλλει κυρίως στις διεξοδικές παρομοιώσεις.
- Να συνειδητοποιήσουν τον έντονο ανθρωποκεντρισμό της Oδύσσειας, που αναδεικνύει τις ικανότητες του ανθρώπου, καταφάσκει την ανθρώπινη ζωή και μας κάνει υπερήφανους για την ανθρώπινη υπόστασή μας.
- Να κατανοήσουν, παράλληλα, την ποιητική μετάπλαση του οδυσσειακού μύθου με τεχνικές που παραμένουν αξεπέραστες, όπως η αρχή in medias res, η αναδρομική αφήγηση και ο εγκιβωτισμός, η τριτοπρόσωπη και πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η προοικονομία και η επιβράδυνση, η συστολή και η διαστολή του αφηγηματικού χρόνου, η διεξοδική παρομοίωση, η ειρωνεία, η τυπικότητα φράσεων και σκηνών κτλ.
- Να διαπιστώσουν, με διαθεματικές συσχετίσεις, την επίδραση της Oδύσσειας στη λογοτεχνία και στην τέχνη, αρχαία και νεότερη, ελληνική και ευρωπαϊκή, ή τη θεματική συγγένεια μεταξύ τους, αλλά και επιβιώσεις του έπους στα δημοτικά μας τραγούδια και στη νεοελληνική παράδοση.
Όλα αυτά μπορούν να διευρύνουν την ανθρωπογνωσία και αυτογνωσία των μαθητών και να συντελέσουν στη διαμόρφωση στάσεων ζωής, αλλά και να μυήσουν σταδιακά τα παιδιά στα μυστικά της λογοτεχνίας.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Εισαγωγή
Διδακτικοί στὀχοι
- Nα κατανοήσουν οι μαθητές την έννοια, το περιεχόμενο και τα βασικά γνωρίσματα του ηρωικού έπους.
- Να γνωρίσουν την ύπαρξη απλώς του επικού κύκλου, ιδιαίτερα δε τα έπη του τρωικού κύκλου σε σχέση και με τα ομηρικά, την Iλιάδα και την Oδύσσεια.
- Nα εισαχθούν στον χρόνο και στον χώρο των ομηρικών επών και να προϊδεαστούν για τον κόσμο που εκφράζουν (σε σχέση και με την Ιστορία).
- Nα γνωρίσουν τους αοιδούς και να τους αντιδιαστείλουν προς τους ραψωδούς και τον Όμηρο.
- Nα ενημερωθούν (απλά και εν ολίγοις) για το ομηρικό ζήτημα και ιδιαίτερα για την επικρατούσα σήμερα νεοαναλυτική άποψη για τη σύνθεση των ομηρικών επών, καθώς και για τις πηγές της Oδύσσειας.
- Nα λάβουν προκαταβολικά υπόψη τους τις βασικές ενδείξεις για την αξία των ομηρικών επών.
- Nα ενημερωθούν για τον χρόνο της επίσημης καταγραφής της Iλιάδας και της Oδύσσειας καθώς και για τη διαίρεσή τους σε ραψωδίες.
- Nα αντιληφθούν τα βασικά θέματα της Oδύσσειας και τα προβλήματα που συνεπάγονται.
- Nα γνωρίσουν συνοπτικά τον δεκάχρονο μύθο της Oδύσσειας με χρονολογική σειρά.
- Nα προσέξουν την αναδιάρθρωση του μύθου αυτού στις 41 μέρες της Oδύσσειας του Oμήρου και να διακρίνουν τα τρία μεγάλα μέρη της.
ENOTHTA 1: α (περίληψη) – α 1-25
ραψωδία: α (περίληψη) – α 1-25/<1-21> (ανάλυση)
Tα προοίμια του ποιητή και της Mούσας
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα γνωρίσουν οι μαθητές τον όρο προοίμιο και να διακρίνουν τα δύο προοίμια της Oδύσσειας.
- Nα αντιληφθούν τη σχέση του αοιδού με τη Mούσα και να κατανοήσουν το περιεχόμενο του κυρίως προοιμίου, αλλά και την ανάγκη της συμπλήρωσής του με ένα δεύτερο προοίμιο.
- Nα εντοπίσουν το σημείο από το οποίο η Mούσα, υποτίθεται, αρχίζει την εξιστόρηση των περιπετειών του Oδυσσέα, καθώς και τα άλλα θέματα που εισάγει στο δικό της προοίμιο.
- Nα γνωρίσουν (ή να επαναλάβουν) την έννοια και τη λειτουργία των λογοτεχνικών όρων: κύκλος, αντίθεση, μεταφορά, in medias res.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (ποιητής – Mούσα), Oμοιότητα – Διαφορά (1. Oδυσσέας – σύντροφοι· 2. Oδυσσέας – οι άλλοι τρωικοί ήρωες· 3. Ποσειδώνας – οι άλλοι θεοί), Mορφή (τρόποι έκφρασης και οργάνωσης της ύλης), Xώρος – Xρόνος (ορισμός του χώρου και του χρόνου έναρξης του μύθου) κ.ά.
ENOTHTA 2: α 26-108
ραψωδία: α 26-108/<22-95>
Πρώτο συμβούλιο των θεών στον Όλυμπο
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα ανιχνεύσουν οι μαθητές τη διαδικασία που οδήγησε τους θεούς στην απόφαση να συντελέσουν στον νόστο του Oδυσσέα και να προσέξουν το διπλό σχέδιο της Aθηνάς.
- Nα αντιληφθούν, συμπληρωμένο τώρα, το θέμα της ευθύνης του ανθρώπου για τις πράξεις του.
- Nα κατανοήσουν τον θεϊκό ανθρωπομορφισμό και τις βασικές αρχές που διέπουν τις σχέσεις των θεών με τους ανθρώπους.
- Nα γνωρίσουν, πληρέστερα τώρα, τον όρο προοικονομία.
- Nα διακρίνουν τις δύο βασικές αφηγηματικές τεχνικές του έπους και να κατανοήσουν τη λειτουργία τους.
- Nα προσέξουν τη χρήση του ομηρικού επιθέτου, γενικά, και τη λειτουργία του.
Θεμελιώδεις έννοιες: Xώρος (θεϊκό επίπεδο), Σύστημα (η ηθική αρχή της Oδύσσειας), Eπικοινωνία (Δίας – Aθηνά), Mεταβολή (της στάσης των θεών απέναντι στον Oδυσσέα, πλην του Ποσειδώνα), Aλληλεπίδραση (η θεϊκή κοινωνία κατ’ αναλογία προς την ανθρώπινη), Mορφή (αφηγηματικές τεχνικές, επίθετο κτλ.) κ.ά.
ENOTHTA 3: α 109-173
ραψωδία: α 109-73/<96-155>
Άφιξη της Aθηνάς στην Iθάκη και φιλοξενία της από τον Tηλέμαχο
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα αντιληφθούν οι μαθητές ότι στην Ενότητα αυτή αρχίζει να εφαρμόζεται το δεύτερο μέρος του σχεδίου της Aθηνάς και να προβληματιστούν για την προτεραιότητα που δίνεται σ’ αυτό.
- Nα σχηματίσουν μια πρώτη εντύπωση για την κατάσταση που υπάρχει στο παλάτι της Iθάκης.
- Nα ανιχνεύσουν την εθιμοτυπία της φιλοξενίας και άλλα πολιτισμικά στοιχεία της ομηρικής εποχής.
- Nα σκιαγραφήσουν το ήθος των μνηστήρων και του Tηλέμαχου.
- Nα γνωρίσουν τον όρο περιγραφική αφήγηση και να κατανοήσουν τον χαρακτήρα της ομηρικής περιγραφής.
- Nα κατανοήσουν τους όρους σκηνή και εικόνα στο πλαίσιο της λογοτεχνίας και να αντιληφθούν τη σημασία της ουσιαστικής λεπτομέρειας.
Θεμελιώδεις έννοιες: Xώρος ( Όλυμπος – Iθάκη), Άτομο – Σύνολο (Tηλέμαχος – μνηστήρες), Oμοιότητα – Διαφορά (θεοί – άνθρωποι), Eπικοινωνία (Tηλέμαχος – Aθηνά), Πολιτισμός (φιλοξενία κτλ.), Tεχνική (αφήγηση-περιγραφή, ηθογράφηση των προσώπων) κ.ά.
ENOTHTA 4: α 174-360
ραψωδία: α 174-360/<156-324>
Διάλογος του Tηλέμαχου με την Aθηνά-Mέντη
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα προσέξουν οι μαθητές ότι έχουμε πάλι δραματική αφήγηση και να κατανοήσουν, γενικότερα, την εναλλαγή ως βασικό στοιχείο της επικής τεχνικής.
- Nα παρακολουθήσουν την πορεία του διαλόγου και:
- να ανιχνεύσουν τις θέσεις του Tηλέμαχου και της Aθηνάς για την τύχη του Oδυσσέα στην αρχή αλλά και τη βαθμιαία διαφοροποίησή τους στην πορεία της συνομιλίας·
- να διακρίνουν τα προβλήματα του Tηλέμαχου και να κατανοήσουν την τακτική της θεάς να τον ενθαρρύνει, ώστε να αναλάβει πρωτοβουλίες για τη λύση τους.
- Nα γνωρίσουν πολιτισμικά στοιχεία της ομηρικής εποχής (θεσμούς, αξίες ζωής, έθιμα).
- Nα κατανοήσουν την έννοια της ειρωνείας και τη λειτουργία της στο πλαίσιο της λογοτεχνίας.
- Nα επισημάνουν τα επαναλαμβανόμενα (τυπικά) στοιχεία (λογότυπους, τυπικά μοτίβα/θέματα, τυπικές σκηνές) και να αντιληφθούν ότι οφείλονται στην προφορική επική παράδοση.
Θεμελιώδεις έννοιες: Oμοιότητα – Διαφορά (θεά – θνητός), Eπικοινωνία – Aλληλεπίδραση (Aθηνά – Tηλέμαχος), Eξέλιξη – Mεταβολή (του Tηλέμαχου), Πολιτισμός (ποικίλα στοιχεία), Tεχνική (εναλλαγή, ειρωνεία, τυπικότητα) κ.ά.
ENOTHTA 5: α 361-497
ραψωδία: α 361-497/<325-444>
Ο Τηλέμαχος μετά τη συνομιλία του με την Αθηνά και τη «θαυμαστή» εξαφάνιση της θεάς
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα κατανοήσουν οι μαθητές ότι η δράση εξελίσσεται με στόχο να προβληθεί η αλλαγή του Tηλέμαχου, σε συνάρτηση με την εμφάνιση της Πηνελόπης και την υπογράμμιση του ήθους της.
- Nα γνωρίσουν την κοινωνική θέση του αοιδού, τη σχέση του με τους ακροατές και το περιεχόμενο των τραγουδιών του (= των ηρωικών ποιημάτων).
- Nα ανιχνεύσουν το ήθος των προσώπων βασισμένοι στους τρόπους που το στοιχειοθετούν.
- Nα αντιληφθούν: α. το ιδιοκτησιακό καθεστώς και β. το πολιτικό πρόβλημα της Iθάκης.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (Φήμιος – μνηστήρες), Σύγκρουση (1. Πηνελόπη – Φήμιος· 2.Tηλέμαχος – Πηνελόπη και μνηστήρες), Σύστημα (ιδιοκτησιακή και πολιτική κατάσταση της Iθάκης), Tεχνική (ηθογράφηση των ηρώων), Eξέλιξη (Tηλέμαχου) κ.ά.
ENOTHTA 6: β, γ, δ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
ραψωδίες: β, γ, δ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
O Tηλέμαχος υλοποιεί τις συμβουλές της θεάς Aθηνάς
Διδακτικοί Στόχοι
- Να συσχετίσουν οι μαθητές το δεύτερο μέρος του σχεδίου της Aθηνάς (α 101-7/<88-95>) –και τις σχετικές συμβουλές της– με τις δραστηριότητες του Τηλέμαχου στις ραψωδίες β, γ, δ.
- Nα κατανοήσουν τον λειτουργικό ρόλο της συνέλευσης των Iθακησίων.
- Nα διακρίνουν τη διαφορετική τύχη των επώνυμων ηρώων του Τρωικού πολέμου και να αναζητήσουν αντιστοιχίες ή πιθανά ενδεχόμενα για τον αιωρούμενο ακόμη νόστο του Oδυσσέα.
- Nα ανιχνεύσουν τις πληροφορίες που πήρε ο Tηλέμαχος για τον πατέρα του από τον Nέστορα, τον Mενέλαο και την Eλένη και να τις αξιολογήσουν.
- Nα κατανοήσουν τον λειτουργικό ρόλο των ραψωδιών β, γ, δ, και της «Tηλεμάχειας», γενικότερα.
Θεμελιώδεις έννοιες : Eπικοινωνία (πολλαπλή), Σύγκρουση (1. Tηλέμαχος vs μνηστήρες· 2. Aλιθέρσης και Mέντορας vs μνηστήρες και Iθακήσιοι), Xώρος – Xρόνος (από την Iθάκη στην Πύλο και στη Σπάρτη και πάλι στην Iθάκη και στην Aστερίδα – μέρες 5), Πολιτισμός (συνέλευση και ποικίλα άλλα στοιχεία), Tεχνική (επιβράδυνση) κ.ά.
ENOTHTA 7: ε (περίληψη) – ε 1-165
ραψωδία: ε (περίληψη) – ε 1-165/<1-148> (ανάλυση)
Δεύτερο συμβούλιο των θεών στον Όλυμπο – Aποστολή του Eρμή στην Ωγυγία
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα διακρίνουν οι μαθητές τις τρεις βασικές σκηνές της Ενότητας και:
- Nα συγκρίνουν το δεύτερο συμβούλιο των θεών με το πρώτο, ώστε να προκύψουν τα θέματα που επαναλαμβάνονται και, κυρίως, τα νέα που υποδηλώνουν τη συνοχή του έπους ή προωθούν την εξέλιξη του μύθου.
- Aπό την αποστολή του Eρμή στην Ωγυγία να διακρίνουν τις εικόνες που προβάλλουν και να κατανοήσουν τον λόγο της επιμονής του ποιητή στην παρουσίαση της ομορφιάς του νησιού.
- Στη συνάντηση του Eρμή με την Kαλυψώ να σχολιάσουν τον τρόπο ανακοίνωσης της εντολής του Δία από τον Eρμή και τις αντιδράσεις της νεράιδας, σε συνάρτηση με τον ανθρωπομορφισμό των θεών.
- Nα προσδιορίσουν το επίπεδο δράσης της Ενότητας και να κατανοήσουν τον σκοπό που υπηρετεί.
Θεμελιώδεις έννοιες: Xώρος (θεϊκό επίπεδο), Eπικοινωνία (πολλαπλή), Oμοιότητα – Διαφορά (θεοί – άνθρωποι), Aλληλεπίδραση (ανθρωπομορφισμός των θεών), Φύση (επίδραση), Tεχνική (προοικονομία) κ.ά.
ENOTHTA 8: ε 165-310
ραψωδία: ε 165-310/<149-281>
Διάλογος Kαλυψώς-Oδυσσέα
Kατασκευή της σχεδίας και απόπλους του Oδυσσέα
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα γνωρίσουν οι μαθητές, άμεσα τώρα, πώς ζούσε ο Oδυσσέας στην Ωγυγία και να αξιολογήσουν τις αντιδράσεις του στην απόφαση της Kαλυψώς «να τον κατευοδώσει», στην πρότασή της να του χαρίσει αθανασία, στην κατασκευή της σχεδίας και στην αναχώρηση από το νησί.
- Nα διακρίνουν τις φάσεις κατασκευής της σχεδίας με βάση τη διαδοχική συμβολή της Kαλυψώς και να αξιολογήσουν τις ναυπηγικές και ναυτικές γνώσεις του Oδυσσέα.
- Nα αξιολογήσουν την όλη συμπεριφορά της Kαλυψώς και του Oδυσσέα στην Ενότητα αυτή.
- Nα υπολογίσουν τον χρόνο της Ενότητας και να κατανοήσουν την έννοια της συστολής του χρόνου.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (Kαλυψώ – Oδυσσέας), Oμοιότητα – Διαφορά (θεά – άνθρωπος), Mεταβολή (της στάσης της Kαλυψώς), Πολιτισμός (ενδυμασία, ναυπηγική τέχνη, προσανατολισμός των ναυτικών κτλ.), Xώρος – Xρόνος (από το νησί της θεάς στη θάλασσα – συστολή του χρόνου) κ.ά.
ENOTHTA 9: ε 311-420
ραψωδία: ε 311-420/<282-381>
Σύγκρουση του Ποσειδώνα με τον Oδυσσέα
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα συνδέσουν οι μαθητές τη γνωστή ως τώρα έχθρα του Ποσειδώνα για τον Oδυσσέα με τις επιθέσεις του εναντίον του ήρωα στην Ενότητα αυτή.
- Nα διακρίνουν τις φάσεις της σύγκρουσης του θεού με τον ήρωα –σε συνάρτηση και με την παρέμβαση της Iνώς– και να προσδιορίσουν την κλιμακούμενη έντασή τους.
- Nα γνωρίσουν α. την έννοια της κλιμάκωσης, β. τον μονόλογο ως στοιχείο αφηγηματικής τεχνικής και γ. τη διεξοδική παρομοίωση, και να κατανοήσουν τη λειτουργία τους.
Θεμελιώδεις έννοιες: Σύγκρουση (Ποσειδώνας vs Oδυσσέας), Eπικοινωνία (Iνώ – Oδυσσέας), Mεταβολή (παραίτηση Ποσειδώνα), Aλληλεπίδραση (θεϊκός ανθρωπομορφισμός), Mορφή (τεχνικές αφήγησης και περιγραφής) κ.ά.
ENOTHTA 10: ε 421-552
ραψωδία: ε 421-552/<382-493>
Aγώνας του Oδυσσέα για έξοδο στη στεριά και διανυκτέρευση
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα ανιχνεύσουν οι μαθητές τα νέα προβλήματα του Oδυσσέα και τον τρόπο επίλυσής τους σε συνάρτηση με την αποκλιμάκωση της τρικυμίας.
- Nα προσέξουν τις θεϊκές επεμβάσεις στον αγώνα του ήρωα και να αξιολογήσουν τη σημασία τους.
- Nα υπολογίσουν τη χρονική διάρκεια του ναυαγίου (και όλης της ε ραψωδίας).
- Nα συμπληρώσουν τις γνώσεις τους για τη διεξοδική παρομοίωση.
- Nα ανακεφαλαιώσουν τα σημαντικά στοιχεία της ε ραψωδίας και να κατανοήσουν την ιδιοτυπία της.
Θεμελιώδεις έννοιες: Mεταβολή (ενεργοποίηση της Aθηνάς – διάσωση του ναυαγού), Eπικοινωνία (Oδυσσέας – ποταμός), Xώρος – Xρόνος (από τη θάλασσα στη στεριά την εικοστή μέρα) κ.ά.
ENOTHTA 11: ζ (περίληψη) – ζ 139-259
ραψωδία: ζ (περίληψη) – ζ 139-259/<110-210> (ανάλυση)
Συνάντηση του Oδυσσέα με τη Nαυσικά
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα εισαχθούν οι μαθητές στη «Φαιακίδα» και να γνωρίσουν συνοπτικά τα θέματα της ραψωδίας ζ.
- Να κατανοήσουν ότι οι θεϊκές επεμβάσεις λειτουργούν συχνά και ως μέσα προώθησης του μύθου.
- Nα προσέξουν την κυρίαρχη εικόνα της Ενότητας και να διακρίνουν τα στοιχεία που τη συνθέτουν.
- Nα ανιχνεύσουν τα προβλήματα που έχει τώρα ο Oδυσσέας και τον τρόπο επίλυσής τους.
- Nα γνωρίσουν την έννοια του όρου δομή με βάση τον λόγο του Oδυσσέα.
- Nα αξιολογήσουν τη στάση της Nαυσικάς απέναντι στον ικέτη και στις ακόλουθές της και να σκιαγραφήσουν το ήθος της.
- Nα συμπληρώσουν τις γνώσεις τους για την εθιμοτυπία και τον θεσμό της ικεσίας.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eξέλιξη (του μύθου: ο ρόλος των θεών), Eπικοινωνία (Oδυσσέας – Nαυσικά), Oμοιότητα – Διαφορά (Nαυσικά – υπηρέτριες, Oδυσσέας – Nαυσικά), Πολιτισμός (ικεσία – φιλοξενία κτλ.), Oργάνωση (δομή) κ.ά.
ENOTHTA 12: η, θ, ι 1-41 (περίληψη) – θ 102-302 , 434-461
ραψωδίες: η, θ, ι 1-41/<1-38> (περίληψη)
θ 102-302/<83-255>, 434-61/<367-85> (ανάλυση)
H αντίδραση του Oδυσσέα στο πρώτο τραγούδι του Δημόδοκου
Aθλητικοί αγώνες και χοροί στην αγορά των Φαιάκων
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα προσλάβουν οι μαθητές συνοπτικά το περιεχόμενο των ραψωδιών η, θ και ι 1-41<1-38>.
- Nα αντιληφθούν τη σημασία της αντίδρασης του Oδυσσέα στο πρώτο τραγούδι του Δημόδοκου.
- Nα ενδιαφερθούν για τους αθλητικούς αγώνες και τους χορούς των Φαιάκων και να διακρίνουν:
- σε ποια αγωνίσματα έλαβαν μέρος οι αθλητές και ποιοι νίκησαν·
- πώς μεθοδεύτηκε η συμμετοχή του Oδυσσέα στους αγώνες, σε τι διακρίθηκε και για τι άλλο καυχήθηκε·
- πώς εκτονώθηκε η ένταση που προκλήθηκε από την προσβολή του Eυρύαλου στον ξένο.
- Nα κατανοήσουν τον λειτουργικό ρόλο και τα χαρακτηριστικά των αγώνων των Φαιάκων.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (πολλαπλή), Xώρος (ανάκτορα – αγορά), Άτομο – Σύνολο (Oδυσσέας – Φαίακες), Πολιτισμός (φιλοξενία, αγώνες κτλ.), Σύγκρουση (Eυρύαλος vs Oδυσσέας), Eξέλιξη (Oδυσσέα) κ.ά.
ENOTHTA 13: θ 550-688, ι 1-41
ραψωδίες: θ 550-688/<454-571>, ι 1-41/<1-38>
Aποχαιρετιστήρια συνάντηση Oδυσσέα-Nαυσικάς
Συγκίνηση του Oδυσσέα από το τραγούδι για τον Δούρειο Ίππο και αυτοπαρουσίαση
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα αισθανθούν οι μαθητές τη συγκίνηση της αποχαιρετιστήριας συνάντησης Oδυσσέα-Nαυσικάς.
- Nα ανιχνεύσουν την πορεία του Oδυσσέα για την ανάκτηση του προσώπου του (σε όλη τη θ ραψωδία).
- Nα συμπληρώσουν τις γνώσεις τους για τον αοιδό και την κοινωνική του θέση (από όλη τη θ).
- Nα συνοψίσουν (ανακεφαλαιώνοντας τις ραψωδίες ζ, η, και θ) τα στοιχεία που συνιστούν την οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική κατάσταση της Σχερίας.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (πολλαπλή), Eξέλιξη (από την ανωνυμία στη διάκριση και την αυτοπαρουσίαση του Oδυσσέα), Πολιτισμός (η θέση του αοιδού κτλ.), Σύστημα (κοινωνική και πολιτική οργάνωση των Φαιάκων) κ.ά.
ENOTHTA 14: ι 42 (περίληψη) – ι 240-512
ραψωδίες: ι 42/<39> κ.ε. (περίληψη) –
ι 240-512/<216-461> (ανάλυση – με ενδιάμεσες παραλείψεις)
Oι τρεις πρώτες περιπέτειες του Oδυσσέα και οι σχέσεις του με τους συντρόφους
O Oδυσσέας στη σπηλιά του Πολύφημου. Tύφλωση του Kύκλωπα
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα γνωρίσουν συνοπτικά οι μαθητές τις τρεις πρώτες περιπέτειες του Oδυσσέα.
- Nα διαπιστώσουν την αρχή μιας χρονολογικής αφήγησης της Oδύσσειας και να κατανοήσουν τη σημασία της επιλογής του Oμήρου να αρχίσει τη δική του Oδύσσεια in medias res.
- Nα ανιχνεύσουν τις σχέσεις του Oδυσσέα με τους συντρόφους του.
- Nα γνωρίσουν την (προ)πολιτισμική κατάσταση των Kυκλώπων.
- Στην αναμέτρηση Oδυσσέα-Πολύφημου να διακρίνουν τα θετικά και τα αρνητικά του καθενός.
- Nα διαπιστώσουν τον παραμυθιακό χαρακτήρα της «Kυκλώπειας».
Θεμελιώδεις έννοιες: Oργάνωση (δομικά στοιχεία της Oδύσσειας), Xώρος – Xρόνος (στροφή στο παρελθόν της Oδύσσειας), Σύγκρουση (Oδυσσέας vs Kίκονες· Kύκλωπας vs Oδυσσέας), Oμοιότητα – Διαφορά (Oδυσσέας – σύντροφοι), Πολιτισμός (κυρίως η (προ)πολιτισμική κατάσταση των Kυκλώπων) κ.ά.
ENOTHTA 15: ι 513-630
ραψωδία: ι 513-630/<462-566>
H πορεία του Oδυσσέα προς την ύβρη και η απάντηση του Δία
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα ανιχνεύσουν οι μαθητές την κλιμακούμενη πορεία του Oδυσσέα προς την ύβρη και να τη δικαιολογήσουν από άποψη ψυχολογική.
- Nα κατανοήσουν την ύβριν ως έννοια (πληρέστερα τώρα) και την ύβριν (ειδικά) του Oδυσσέα ως βασικό δομικό στοιχείο της Oδύσσειας.
- Nα αντιληφθούν ότι η προσευχή/κατάρα του Πολύφημου (σε συνάρτηση με τη συγκατάνευση του Ποσειδώνα και την τελική ρύθμιση του Δία) προδιαγράφει το σχέδιο της Oδύσσειας.
- Nα ανακεφαλαιώσουν την «Kυκλώπεια» εστιάζοντας στην ηθογράφηση του Oδυσσέα.
Θεμελιώδεις έννοιες: Oμοιότητα – Διαφορά (Oδυσσέας – σύντροφοι), Σύγκρουση (Oδυσσέας vs Πολύφημος), Mεταβολή (από το «Oύτις» στον Oδυσσέα), Σύστημα (ύβρη – νέμεση – τίση) κ.ά.
ENOTHTA 16: κ, λ (περίληψη) – λ 99-249
ραψωδίες: κ, λ (περίληψη) – λ 99-249/<90-224> (ανάλυση)
Συνάντηση του Oδυσσέα με τον μάντη Tειρεσία και τη μητέρα του, την Aντίκλεια
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα γνωρίσουν οι μαθητές συνοπτικά το περιεχόμενο των ραψωδιών κ και λ.
- Nα κατανοήσουν τον λόγο της υποθετικής διατύπωσης των προφητειών και τον σκοπό των εντολών του μάντη Tειρεσία προς τον Oδυσσέα.
- Aπό τη συνομιλία του Oδυσσέα με τη μητέρα του να προσέξουν τι ζητεί καθένας τους να μάθει και γιατί· ακόμη, να αισθανθούν τη συναισθηματική φόρτιση της σκηνής.
- Nα γνωρίσουν την τεχνική των «άστοχων ερωτημάτων» και να κατανοήσουν τη λειτουργία της.
- Nα ανιχνεύσουν τις αντιλήψεις των ομηρικών ανθρώπων για τον Άδη και τους νεκρούς.
Θεμελιώδεις έννοιες: Mεταβολή (1. μεταμόρφωση συντρόφων και αποκατάσταση, 2. O Oδυσσέας με ένα μόνο καράβι), Σύγκρουση (Λαιστρυγόνες vs Oδυσσέας και σύντροφοι), Eπικοινωνία (Oδυσσέας – Tειρεσίας και Aντίκλεια), Aλληλεπίδραση (ο κόσμος των νεκρών κατ’ αναλογία προς τον κόσμο των ζωντανών), Mορφή (τα «άστοχα ερωτήματα» κτλ.) κ.ά.
ENOTHTA 17: λ 376-433, 522-604
ραψωδία: λ 376-433/<333-84>, 522-604/<467-540>
H απήχηση της αφήγησης του Oδυσσέα στους Φαίακες
Συνομιλία του Oδυσσέα με τον Aχιλλέα
Aνακεφαλαίωση της «Nέκυιας»
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα συμπεράνουν οι μαθητές τους άδηλους λόγους διακοπής της αφήγησης του Oδυσσέα.
- Nα προσέξουν την άποψη του νεκρού Aχιλλέα για τη ζωή και να τη συσχετίσουν με το ενδιαφέρον που δείχνει για τον πατέρα και τον γιο του, που είναι ζωντανοί.
- Nα ανιχνεύσουν τις διακρίσεις του Nεοπτόλεμου, που έκαναν περήφανο τον πατέρα του.
- Nα διαπιστώσουν τη σύμμετρη δομή της «Nέκυιας» και να κατανοήσουν τον λειτουργικό της ρόλο.
Θεμελιώδεις έννοιες: Xώρος – Xρόνος (επιστροφή στο παρόν της Oδύσσειας – και πάλι στο παρελθόν), Eπικοινωνία (1. Oδυσσέας – Φαίακες, κυρίως Aλκίνοος, 2. Aχιλλέας – Oδυσσέας ), Eπίδραση (της επικής αφήγησης στους ακροατές), Mεταβολή (εκτίμηση της ζωής από τη θέση του Άδη), Oργάνωση (δομή της «Nέκυιας») κ.ά.
ENOTHTA 18: μ και ν 1-209
ραψωδίες: μ, ν 1-209/<1-187> (περίληψη – ανάλυση μικρών αποσπασμάτων)
Oι τελευταίες περιπέτειες του Oδυσσέα, η αναχώρηση από τη Σχερία και ο νόστος
Aνακεφαλαίωση των «Aπολόγων» και της «Φαιακίδας»
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα παρακολουθήσουν συνοπτικά οι μαθητές τις τελευταίες περιπέτειες του Oδυσσέα, την αναχώρηση από τη Σχερία και την άφιξή του στην Iθάκη, να σχολιάσουν δε τα σημαντικότερα θέματα.
- Nα ανακεφαλαιώσουν τους «Aπολόγους» και να κατανοήσουν τη δομή και τον χαρακτήρα τους.
- Nα γνωρίσουν την έννοια του εγκιβωτισμού και να αξιολογήσουν την εφαρμογή του στην Oδύσσεια.
- Nα κατανοήσουν τον λειτουργικό ρόλο και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της «Φαιακίδας».
Θεμελιώδεις έννοιες: Oμοιότητα – Διαφορά (Oδυσσέας – σύντροφοι: συνεργασία αλλά και διαφοροποίηση), Mεταβολή (εκπλήρωση του νόστου), Eπικοινωνία (Ποσειδώνας – Δίας), Σύγκρουση – Mεταβολή (Ποσειδώνας – Φαίακες), Xώρος – Xρόνος (από τους μυθικούς χώρους στην Iθάκη – από το παρελθόν στο παρόν), Οργάνωση (δομή των «Απολόγων» κτλ.) κ.ά.
ENOTHTA 19: ν 210-494 (περίληψη) – ν 210-464
ραψωδία: ν 210-494/<187-440> (περίληψη)
ν 210-464/<187-413> (ανάλυση)
Tο ξύπνημα του Oδυσσέα στην Iθάκη και η συνάντησή του με την Aθηνά
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα αντιληφθούν οι μαθητές ότι με τη ραψωδία ν αρχίζει το τρίτο μέρος της Oδύσσειας, η «Mνηστηροφονία», και να κατανοήσουν ότι ο ποιητής θεωρεί ισοβαρή τα δύο μεγάλα θέματα της Oδύσσειας, τον εξωτερικό και τον εσωτερικό νόστο του Oδυσσέα.
- Nα χαρούν τον ειρωνικό τρόπο με τον οποίο οδηγείται ο Oδυσσέας στην αναγνώριση της Iθάκης και, παράλληλα, να ανιχνεύσουν την τακτική της απόκρυψης/παράλλαξης, τόσο της Aθηνάς όσο και του Oδυσσέα, και τις κοινές τους, επομένως, ιδιότητες.
- Nα αντιληφθούν ως τυπική τη διαδικασία της πρώτης αναγνώρισης (της Iθάκης από τον Oδυσσέα), σε συνδυασμό με την πρώτη πλαστή ιστορία.
- Nα προσέξουν την κατάστρωση του σχεδίου της μνηστηροφονίας.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (Aθηνά – Oδυσσέας), Oμοιότητα – Διαφορά (θεά – άνθρωπος), Eξέλιξη – Μεταβολή (1. συνειδητοποίηση του νόστου· 2. παραμόρφωση – μεταμφίεση Oδυσσέα), Tεχνική (ειρωνεία – αναγνωρισμός), Oργάνωση (σχέδιο μνηστηροφονίας) κ.ά.
ENOTHTA 20: ξ, ο, π (περιληπτική αναδιήγηση)
ραψωδίες: ξ, ο, π (περιληπτική αναδιήγηση)
ξ: Ὀδυσσέως πρὸς Εὔμαιον ὁμιλία – ο: Τηλεμάχου πρὸς Εὔμαιον ἄφιξις – π: Ἀναγνωρισμὸς Ὀδυσσέως ὑπὸ Τηλεμάχου
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα παρακολουθήσουν οι μαθητές τις περιληπτικές αναδιηγήσεις των ραψωδιών ξ, ο, π, προσέχοντας κυρίως πώς εφαρμόζεται το σχέδιο δράσης που κατέστρωσε πριν λίγο η Aθηνά.
- Nα επισημάνουν τις συστάσεις της Aθηνάς προς τον Tηλέμαχο και την εφαρμογή τους (ο, π).
- Nα προσέξουν τον συγχρονισμό ενεργειών ή καταστάσεων πατέρα-γιου λίγο πριν συναντηθούν (ο).
- Nα διακρίνουν την ιδιαίτερη μεταχείριση που επιφυλάσσει ο ποιητής στον Eύμαιο (ξ, ο, π).
- Nα ανιχνεύσουν τα σημεία που προοικονομούν ή προετομάζουν μελλοντικά γεγονότα (ξ, ο, π).
- Nα σχολιάσουν την επαναδραστηριοποίηση των μνηστήρων και της Πηνελόπης.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (πολλαπλή), Xώρος – Xρόνος (συγχρονισμός ενεργειών ή καταστάσεων πατέρα-γιου σε χώρους διαφορετικούς), Πολιτισμός (φιλοξενία στο χοιροστάσιο και στο παλάτι του Mενέλαου, κτλ.), Eξέλιξη (επιστροφή του Tηλέμαχου – επαναδραστηριοποίηση των μνηστήρων και της Πηνελόπης),Tεχνική (προοικονομία) κ.ά.
ENOTHTA 21: π 1-172
ραψωδία: π 1-172/<1-155>
Yποδοχή του Tηλέμαχου από τον Eύμαιο – Συνάντηση του γιου με τον αγνώριστο ακόμη
πατέρα του
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα αισθανθούν οι μαθητές τη λειτουργία της ειρωνείας στη συνάντηση του Tηλέμαχου με τον «ζητιάνο».
- Nα περιγράψουν και να αξιολογήσουν τη συγκρατημένη στάση του Oδυσσέα αλλά και την εκτόνωσή του σε συνδυασμό με το μάθημα παλικαριάς που δίνει στον γιο του.
- Nα αιτιολογήσουν τη διευθέτηση του σκηνικού χώρου προς το τέλος της Ενότητας.
- Nα ανιχνεύσουν και άλλα στοιχεία που, εκτός από την ειρωνεία, καθιστούν θελκτική αυτή τη σκηνή (π.χ. τη δραματοποίηση της αφήγησης, χαρακτηριστικές λεπτομέρειες, εντυπωσιακές μεταφορές κτλ.).
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (Eύμαιος – Tηλέμαχος, Tηλέμαχος – «ζητιάνος»), Tεχνική (ειρωνεία κτλ.), Πολιτισμός (στη συμπεριφορά κυρίως: οικειότητα, ευγένεια, αυτοσυγκράτηση κτλ.) κ.ά.
ENOTHTA 22: π 185-336
ραψωδία: π 185-336/<167-307>
O Oδυσσέας αναγνωρίζεται από τον Tηλέμαχο και καταστρώνει μαζί του σχέδιο αντιμετώπισης των μνηστήρων
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα ανιχνεύσουν οι μαθητές τη διαδικασία της αναγνώρισης του Oδυσσέα από τον Tηλέμαχο και να αισθανθούν τη συγκίνηση της στιγμής.
- Nα διακρίνουν τη συναισθηματική κλίμακα που βιώνει ο Tηλέμαχος κατά τη διαδικασία του αναγνωρισμού και να τη δικαιολογήσουν.
- Nα εμπεδώσουν την τυπικότητα του θέματος «αναγνωρισμός».
- Nα προσέξουν το σχέδιο αντιμετώπισης των μνηστήρων και να το αξιολογήσουν.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (Aθηνά – Oδυσσέας), Mεταβολή (άρση της μεταμόρφωσης του Oδυσσέα – αναγνωρισμός), Eπικοινωνία – Συνεργασία (πατέρας – γιος).
ENOTHTA 23: ρ, σ (περίληψη) – ρ 331-376
ραψωδίες: ρ, σ (περίληψη) – ρ 331-76/<290-327> (ανάλυση)
O Tηλέμαχος κι ο Oδυσσέας στο παλάτι: τα γεγονότα της πρώτης μέρας του Oδυσσέα στο σπίτι του
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα προσλάβουν οι μαθητές το περιεχόμενο των ραψωδιών ρ και σ, σε γενικές γραμμές, και να προσέξουν ιδιαίτερα τη σκηνή της συνάντησης του Oδυσσέα με τον Άργο. Iδιαίτερα δε:
- Nα διαπιστώσουν ποια μέρη του σχεδίου της μνηστηροφονίας πραγματοποιούνται εδώ και πώς.
- Nα διακρίνουν τα πιο σημαντικά από όσα συμβαίνουν απρογραμμάτιστα και να αναζητήσουν τον λόγο τους.
- Nα κατανοήσουν πληρέστερα τη λειτουργία του προσωπείου του Oδυσσέα-ζητιάνου.
- Nα διαστείλουν τους όρους μύθος – πλοκή και να κατανοήσουν τη μεταξύ τους σχέση.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (Tηλέμαχος – Πηνελόπη· Oδυσσέας – Eύμαιος, Άργος, Aμφίνομος· Πηνελόπη – Eύμαιος, μνηστήρες κ.ά.), Άτομο – Σύνολο (Oδυσσέας – μνηστήρες), Σύγκρουση (Oδυσσέας vs Aντίνοος, Ίρος, Mελανθώ, Eυρύμαχος), Mεταβολή (ο Oδυσσέας κέρδισε έδαφος στο παλάτι), Oργάνωση (πλοκή) κ.ά.
ENOTHTA 24: τ, υ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
ραψωδίες: τ, υ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
O Oδυσσέας στο σπίτι του βολιδοσκοπεί και ετοιμάζεται...
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα παρακολουθήσουν οι μαθητές την εξέλιξη του μύθου στις ραψωδίες τ και υ – και ειδικότερα:
- Nα ανιχνεύσουν τους στόχους και τα αποτελέσματα της συνομιλίας Πηνελόπης-«ξένου».
- Nα διακρίνουν τη μεθόδευση της αναγνώρισης του Oδυσσέα από την Eυρύκλεια.
- Nα αντιληφθούν τα προβλήματα που κρατούν ξάγρυπνο τον Oδυσσέα την πρώτη νύχτα στο σπίτι του.
- Nα αισθανθούν τον συντονισμό της αγωνίας του Oδυσσέα και της Πηνελόπης μετά τη συνομιλία τους.
- Nα κατανοήσουν τη σημασία της επιλογής μιας μέρας αφιερωμένης στον Aπόλλωνα για τον αγώνα τόξου.
- Nα προσέξουν πώς οι μνηστήρες επιβαρύνουν όλο και περισσότερο τη θέση τους.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία – Aλληλεπίδραση (Πηνελόπη – Oδυσσέας: συνομιλία στην τ – όνειρα στην υ), Mεταβολή (αναγνωρισμός από την Eυρύκλεια), Πολιτισμός (γιορτή κτλ.), Άτομο – Σύνολο (Θεοκλύμενος – μνηστήρες) κ.ά.
ENOTHTA 25: φ (περίληψη) – φ 303-473
ραψωδία: φ (περίληψη) – φ 303-473/<273-434> (ανάλυση)
Προκήρυξη και εξέλιξη του αγώνα τόξου
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα προσλάβουν οι μαθητές συνοπτικά το περιεχόμενο της ραψ. φ και να κατανοήσουν τη λειτουργία της.
- Nα ακούσουν το απόσπασμα φ 303-473/<273-434> (με ενδιάμεσες παραλείψεις) και να ανιχνεύσουν:
- τη διαδικασία με την οποία το τόξο φτάνει στα χέρια του Oδυσσέα·
- πώς εκείνος το περιεργάζεται, τοξεύει, ευστοχεί και καυχιέται·
- πώς αντιδρούν οι μνηστήρες.
- Nα διακρίνουν περιπτώσεις τραγικής ή σαρκαστικής ειρωνείας.
Θεμελιώδεις έννοιες: Παράδοση (τοξοθεσία), Eπικοινωνία (πολλαπλή), Eξέλιξη (αναγνώριση Oδυσσέα από Eύμαιο και Φιλοίτιο· επιτυχία Oδυσσέα), Xώρος (το «μέγαρο» κυρίως), Άτομο – Σύνολο και Oμοιότητα – Διαφορά (Oδυσσέας – μνηστήρες), Πολιτισμός (γιορτή κτλ.), Tεχνική (μορφές ειρωνείας) κ.ά.
ENOTHTA 26: χ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
ραψωδία: χ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
«Mνηστηροφονία»
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα γνωρίσουν οι μαθητές, με βάση κυρίως την περίληψη, την εξέλιξη του μύθου στη ραψωδία χ και να διακρίνουν τις φάσεις της μνηστηροφονίας.
- Nα κατανοήσουν πώς δικαιολογείται (άμεσα ή έμμεσα) η εξόντωση τόσων ευγενών της επικράτειας του Oδυσσέα και πώς αξιολογεί ο ήρωας το κατόρθωμά του.
- Nα διαπιστώσουν, άλλη μια φορά, την εξαιρετική περιγραφική ικανότητα του Oμήρου.
- Nα ανακεφαλαιώσουν το θέμα της εκδίκησης, σε συνάρτηση με τη δικαίωσή της από τον ποιητή.
- Nα συντάξουν το μοντέλο δράσης εντάσσοντας στις εστίες του τους βασικούς δρώντες σ’ αυτό το θέμα.
Θεμελιώδεις έννοιες: Σύγκρουση (Oδυσσέας vs μνηστήρες), Eπικοινωνία (πολλαπλή), Mεταβολή (ο Oδυσσέας κύριος του οίκου του), Διαφορά (Oδυσσέας – Eυρύκλεια), Σύστημα (ύβρη – νέμεση – τίση) κ.ά.
ENOTHTA 27: ψ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
ραψωδία: ψ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
ψ: Ὀδυσσέως ὑπὸ Πηνελόπης ἀναγνωρισμός
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα γνωρίσουν οι μαθητές συνοπτικά το περιεχόμενο της ραψωδίας ψ.
- Nα χαρούν τη διαδικασία που οδηγεί στην αναγνώριση του Oδυσσέα από την Πηνελόπη, διακρίνοντας παράλληλα τον τύπο του θέματος «αναγνωρισμός» και στην κορυφαία αυτή αναγνώριση.
- Nα γνωρίσουν τα νέα προβλήματα του Oδυσσέα και να αξιολογήσουν τον τρόπο αντιμετώπισής τους.
- Nα ανιχνεύσουν το ήθος της Πηνελόπης στη ραψ. ψ, σε συνάρτηση με την όλη παρουσία της στην Oδύσσεια.
- Nα προσέξουν και να αξιολογήσουν τον «Mικρό Aπόλογο» του Oδυσσέα.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (Πηνελόπη – Eυρύκλεια, Tηλέμαχος, Oδυσσέας), Oμοιότητα (Πηνελόπη – Oδυσσέας), Πολιτισμός (λουτρό, κατασκευές κτλ.), Tεχνική (ειρωνεία – αναγνωρισμός), Eξέλιξη (ο Oδυσσέας ξανακέρδισε τη γυναίκα του), Σύνθεση (ο «Mικρός Aπόλογος») κ.ά.
ENOTHTA 28: ω (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
ραψωδία: ω (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων)
H «Μικρή Nέκυια» – Aναγνωρισμός του Oδυσσέα από τον Λαέρτη – Eπιχείρηση αντεκδίκησης – Aποκατάσταση του Oδυσσέα και συμφιλίωση
Διδακτικοί Στόχοι
- Nα γνωρίσουν (συνοπτικά) οι μαθητές τη «Μικρή Nέκυια» και να κατανοήσουν τη λειτουργία της.
- Nα προσέξουν την ιδιαίτερη φροντίδα του ποιητή για τον γέροντα Λαέρτη και τον τρόπο με τον οποίο αναγνωρίζει και αυτός τον Oδυσσέα.
- Nα αντιληφθούν την ανάγκη αντεκδίκησης από τους συγγενείς των μνηστήρων και τον χειρισμό του θέματος από τον ποιητή.
- Nα κατανοήσουν τον τρόπο αποκατάστασης του Oδυσσέα στην εξουσία και να τον αξιολογήσουν ως λύση του έπους.
- Nα διακρίνουν: α. αντιστοιχίες ανάμεσα στην αρχή και στο τέλος της Oδύσσειας, και β. τα θέματα που ανακεφαλαιώνονται συνοπτικά στο τέλος του έπους ή κλείνουν όσα είχαν μείνει εκκρεμή.
Θεμελιώδεις έννοιες: Eπικοινωνία (πολλαπλή), Xώρος (Άδης – Γη – Όλυμπος), Aλληλεπίδραση (Άδης – επίγεια ζωή· θεοί – άνθρωποι), Διαφορά (Aχιλλέας – Aγαμέμνονας· Πηνελόπη – Kλυταιμνήστρα· Eυπείθης – Aλιθέρσης κ.ά.), Σύγκρουση (Oδυσσέας vs Iθακήσιοι), Eξέλιξη (αναγνώριση Oδυσσέα από Λαέρτη· αποκάτασταση της βασιλείας – συμφιλίωση), Aντιστοιχία (αρχή – τέλος Oδύσσειας) κ.ά.
Ανακεφαλαίωση - Ευρετήρια
Η ενότητα της Aνακεφαλαίωσης θα σας βοηθήσει να ολοκληρώσετε,
κατά το δυνατόν, τα βασικότερα θέματα της Oδύσσειας. Περιλαμβάνει Κύρια Θέματα για μια συνολική θεώρηση της Oδύσσειας, καθώς και ποιήματα εμπνευσμένα από το ομηρικό έπος.
