Αρχαια Ελληνικα Κειμενα απο Μεταφραση - Ηροδοτου ΙστοριεΣ
Α Γυμνασιου

­

• Bίος και έργο του Ηροδότου
• Ταξίδια
• Εποχή - Περιβάλλον - Επιδράσεις
• Αρχές της Ελληνικής Ιστοριογραφίας - Λογογράφοι
• Το έργο του Ηροδότου
• Πατέρας της Ιστορίας
• Αντιλήψεις - Ιδέες - Αξίες
• Μέθοδος
• Χρονολογικό Σύστημα (Χρονολογικό­ς Πίνακας, Διάγραμμα της Ἱστορίης)

Περίληψη (Πρώτου Βι­βλίου):­
­Το πρ­ώτο βιβλίο της Ἱστορίης οργανώνεται γύρω από δύο μεγάλους βασιλιάδες: τον Κροίσο, βασιλιά της Λυδίας, και τον Κύρο, βασιλιά της Περσίας. Τον Κροίσο υπέδειξε ο Ηρόδοτος στο προοίμιο της Ἱστορίης ως υπεύθυνο για την αρχή της σύγκρουσης Ευρώπης-­Ασίας, γιατί υποδούλωσε τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Αρχίζει λοιπόν την αφήγ­ηση του από αυτό το σημείο και, αμέσως, γυρίζει προς τα πίσω στην ιστορία των προγόνων του Κ­ροίσου, για να καταλήξει πάλι στον ίδιο, στα γεγονότα της βασιλείας του, στη χώρα και στο λαό του και στη σύγκρουσή του με τον Κύρο, σύγκρουση που του στοιχίζει το θρόνο και την ελευθερία του. Ο ιστορικός πιάνει τώρα το νήμα της ιστορίας του Κύρου· θα μας αφηγηθεί πώς ανέβηκε στο θρόνο, πώς νίκησε τους Μήδους που είχαν υποδουλώσει τους Πέρσες, πώς έγινε ιδρυτής του περσικού κράτους και πώς συγκρούστηκε με τον Κροίσο. Θα μας μιλήσει για τ­α ήθη και τον τρόπο ζωής των Περσών αλλά και όλων των λαών με τους οποίους συγκρούστηκε ο Κύρος, και θα κλείσει την αφήγηση με τον θάνατο του Κύρου.

­­­­­Eνότητα 1η: TΟ ΠΡΟ­Ο­ΙΜΙΟ I 1-5,6 ­
Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­

• Να γνωρίσουν οι μαθητές τον τύπο του προοιμίου.
• Να εκτιμήσουν τη σημασία της προγραμματικής δήλωσης του ιστορικού για το περιεχόμενο και τον σκοπό του έργου του.
• Να κατανοήσουν τη διάκριση ανάμεσα στις μυθικές και τις ιστορικές αιτίες.
• Να γνωρίσουν τον ορθολογισμό του Ηροδότου.
• Να εντοπίσουν και να κατανοήσουν τη θέση του ιστορικού σχετικά με την πορεία των ανθρώπινων πραγμάτων.
• Να γνωρίσουν την αφηγηματική τεχνική του Ηροδότου.

Θεματι­κοί Πυρήνες­
Σκοπός και περιεχόμενο του έργου: κύριος άξονας και πλαίσιο.
Ο ορθολογισμός του Ηροδότου.
Μέθοδος: αναζήτηση αιτιών, απομυθοποίηση μύθων, αντικειμενικότητα, καθολικότητα εποπτείας και όχι θεώρηση από τη σκοπιά ενός λαού.
Η αστάθεια της ανθρώπινης ευδαιμονίας.
(Δευτερευόντως: η κυκλική αντίληψη της ιστορίας).
Αφηγηματική τεχνική: πλάγιος λόγος - μοτίβα παραμυθιού - (δευτερευ­όντως: ειρωνεία).

­Eνότητα 2η: ΚΡΟΙΣΟΣ ΚΑΙ ΣΟΛΩΝ I 29-33
Διδακτικοί στόχ­οι:

• Να κατανοήσουν οι μαθητές τις αντιλήψεις που εκφράζει καθένας από τους δύο πρωταγωνιστές της ιστορίας και τις αξίες που υποστηρίζει.
• Να εκτιμήσουν τις αξίες αυτές ως στοιχεία αντιπροσωπευτικά για τον κόσμο που καθένας εκφράζει και να προσεγγίσουν τη σχέση (διαφορά - ομοιότητα) Ασίας - Ευρώπης.
• Να κατανοήσουν τις έννοιες της ύβρεως, του φθονερού θείου και του μέτρου.
• Να εκτιμήσουν τη στάση και το ήθος καθενός από τους δύο ήρωες.
• Να κατανοήσουν τη θέση και το ρόλο της νουβέλας στην ιστορική αφήγηση.
• Να γνωρίσουν το ρόλο του «σοφού συμβούλου» στην ηροδότεια αφήγηση.
• Να εκτιμήσουν την αφηγηματική και λογοτεχνική δεινότητα του ιστορικού και ιδίως την αξία της δραματοποίησης της αφήγησης.

Θεματι­κοί Πυρήνες
Το περιεχόμενο της ανθρώπινης ευδαιμονίας.
Η αστάθεια της ανθρώπινης ευδαιμονίας.
Η αντίθεση Κροίσου - Σόλωνα ως αντίθεση δύο κόσμων.
Η ύβρις - το μέτρο - το φθονερό θείο.
Η δραματοποίηση της αφήγησης.
Νουβέλα - αφηγηματικό μοτίβο - ιστορική αναδρομή­

­­­­­Ανάγνωσμα: Η ΝΟΥΒΕΛΑ ΤΟΥ ΑΔΡΑΣΤΟΥ (I 34-45)

­­­­­Eνότητα 3η: ΚΡΟΙΣΟΣ KAI ΚΥΡΟΣ I 86-91
­Διδακτικοί στόχ­οι­:

• Να κατανοήσουν οι μαθητές πληρέστερα την αντίληψη του Ηροδότου για την κυκλική πορεία της ανθρώπινης ζωής, για τη μοίρα και την ευθύνη του ανθρώπου.
• Να κατανοήσουν τη μεταστροφή του Κροίσου, να συμπληρώσουν την εικόνα του Λυδού βασιλιά που είχαν σχηματίσει στην προηγούμενη ενότητα και να αντιληφθούν τη θέση που έχει η ιστορία του στο έργο του Ηροδότου.
• Να γνωρίσουν την προσωπικότητα του Κύρου.
• Να κατανοήσουν τη σημασία των χρησμών, εντάσσοντας τις σχετικές αντιλήψεις στη σχέση θείου και ανθρώπων της αρχαιότητας και εντοπίζοντας τα διαχρονικά στοιχεία των σχέσεων και των αντιλήψεων αυτών.
• Να εκτιμήσουν το αντιπολεμικό - φιλειρηνικό μήνυμα που στέλνει μέσω του Κροίσου ο Ηρόδοτος.
• Να γνωρίσουν την προσωποκεντρική οργάνωση του ιστορικού υλικού και το ρόλο των «σοφών συμβούλων» στην ιστορική αφήγηση.

Θεματικοί Πυρήνες
Η μοίρα, οι θεοί και η ηθική - ύβρις - τίσις.
H κυκλική πορεία της ανθρώπινης μοίρας και της ιστορίας.
Μαντεία - χρησμοί και ευθύνη του ανθρώπου.
Πόλεμος - ειρήνη.

­Περίληψη (Δεύτερου Βιβλίου):­
Ο «αιγύπτιος λόγος» είναι η μεγαλύτερη και πιο εντυπωσιακή από τις γεωγραφικές - εθνογραφικές παρεκβάσεις στο έργο του­ Ηροδότου, αφού καλύπτει ένα βιβλίο, και μας δίνει ένα πλήθος στοιχείων αρχαιολογικών, γεωγραφικών, εθνογραφικών, λαογραφικών, ιστορικών: για τη χώρα, το Νείλο, για τους ανθρώπους, τα ήθη, τα ­έθιμα, το­ν τρόπο ζωής, για τις επιστήμες, τη θρησκεία, τους βασιλείς και τα έργα τους, τα μνημεία της χώρας. Παράλληλα ο Ηρόδοτος μας δί­νει πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο που εργάστηκε ως ιστορικός. Αφορμή για τον «αιγύπτιο λόγο» είναι η εκστρατεία του Καμβύση, γιου και διαδόχου του Κύρου, στη χώρα αυτή (525 π.Χ.), την οποία και ο ίδιος ο Ηρόδοτος (όπως πολλοί Έλληνες του καιρού του) επισκέφθηκε και θ­αύμασε.

­­­Eνότητες 4η-5η-6η­: ­­­
Διδακτικοί Στόχοι (για ­όλες τ­ις ενότητες του δεύτερου βιβλίου):

• Να γνωρίσουν μέσα από τα μάτια του ιστορικού - σε γενικές βέβαια γραμμές - έναν από τους αρχαιότερους και λαμπρότερους πολιτισμούς, που εντυπωσίασε και επηρέασε τους Έλληνες.
• Να κατανοήσουν το ενδιαφέρον του ιστορικού, και των αρχαίων Ελλήνων γενικότερα, για την Αίγυπτο, να εκτιμήσουν τη στάση του Ηροδότου απέναντι στον πολιτισμό της και, γενικότερα, τη στάση του απέναντι στον «άλλο», την αμεροληψία του ως ιστορικού και την αποδοχή της ετερότητας που σφραγίζει το έργο του.
• Να γνωρίσουν τη στάση του Ηροδότου απέναντι στα θρησκευτικά ζητήματα.
• Να γνωρίσουν τη χώρα και τους κατοίκους της Αιγύπτου, να αποκομίσουν λαογραφικά στοιχεία και να ικανοποιήσουν την περιέργεια της ηλικίας τους με το πλήθος των πληροφοριών που παρέχει ο Ηρόδοτος.
• Να γνωρίσουν τον τρόπο που εργάστηκε ο ιστορικός, ώστε να κατανοήσουν τη μέθοδο του, τις πηγές του και τον τρόπο που τις επεξεργάστηκε, και να εκτιμήσουν την προσπάθειά του για την αναζήτηση της αλήθειας, συνειδητοποιώντας τις δυσκολίες που συνάντησε ο ιστορικός κατά τη συλλογή των στοιχείων που παραθέτει.
• Να γνωρίσουν την έννοια των «ανεκδότων», να αντιληφθούν τη θέση τους στο έργο του ιστορικού (μόνο αν δοθεί το δεύτερο από τα «Συμπληρωματικά παράλληλα κείμενα», σ. 42, αλλιώς ο στόχος θα τεθεί στην 7η ενό­τητα).
• Να συνειδητοποιήσουν (έστω και λίγο) τα προβλήματα που αντιμετώπισε ο άνθρωπος στην ιστορική του πορεία, τα ερωτήματα που έθεσε, τις λύσεις που δοκίμασε· να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα ιστορικής έρευνας και μελέτης.
• Να κατανοήσουν τη θέση του «αιγύπτιου λόγου» στην Ἱστορίη και τη σχέση με το κύριο θέμα της.
• Να εκτιμήσουν την αφηγηματική τέχνη του Ηροδότου και την περιγραφική του δύναμη.

Θεματικοί Πυρήνες (για όλες τις ενότητες του δεύτερου βιβλίου)
Γεωγραφικές-εθνογραφικές παρεκβάσεις
Η αναζήτηση της αλήθειας
Θωμάσια, έργα και νόμοι
Κοινωνική ανισότητα
Μέθοδος και πηγές του ιστορικού
Η δομή της Ἱστορίης
Περιγραφή και αφήγηση
Ανθρωπογεωγραφία

­­­­Περίληψη (Τρίτου Βιβλίου):­­­
Στο τρίτο βιβλίο ο Ηρόδοτος συνεχίζει την εξιστόρηση της εκστρατείας του Καμβύση κατά της Αιγύπτου. Ο Πέρσης βασιλιάς, υποδουλώνει­ τη χώρα, αλλά α­ρχίζει να τρελαίνεται και εκτρέπεται σε πράξεις εγκληματικές και ιερόσυλες. Ενώ το τόξο της ζωής του Καμβύση ακολουθεί πια καθοδική πορεία, ανατέλλει το αστέρι ενός νέου ηγέτη, του Δαρείου. Η ιστορία και το έργο του θα απασχολήσουν τον Ηρόδοτο από το τρίτο ως το έβδομο βιβλίο και θα μας ταξιδέψει με την αφήγηση του σε χώρες μακρινές, σχεδόν μυθικές. Ας επιστρέψουμε όμως στον ­Καμβύση.

Eνότητα 7η: TΟ ΔΑΚΤΥΛΙΔΙ ΤΟΥ ΠΟΛΥΚΡΑΤΗ­ III 39-44
Διδακτικοί Στόχοι: ­­

• Να κατανοήσουν οι μαθητές τη θέση της νουβέλας στο ηροδότειο έργο.
• Να εκτιμήσουν τις αντιλήψεις του ιστορικού για το ρόλο του θείου και της μοίρας στη ζωή των ανθρώπων, και για τις συνέπειες που είχε η ύβρις.
• Να γνωρίσουν το ήθος των τυράννων και τα χαρακτηριστικά της τυραννικής εξουσίας.
• Να κατανοήσουν καλύτερα τα είδη του ηροδότειου λόγου (ιδίως το ανέκδοτο από τα «Παράλληλα κείμενα» στο β.τ.Μ., αν δεν έχει διδαχτεί αυτό της 2ης ενότητας από το β.τ.Κ.).
• Να εκτιμήσουν τη λογοτεχνική ικανότητα του Ηροδότου στην αφήγηση μιας ιστορίας, όπου η πραγματικότητα και το παραμύθι διαπλέκονται.

Θεματικοί Πυρήνες:
Ο φθόνος του θείου.
Η ύβρις - η μοίρα - κυκλική πορεία της ανθρώπινης ζωής.
Το ήθος του τυράννου.
Ιστορία - λογοτεχνία και μοτίβα παραμυθιού.
Πολιτικές ιδέες Ηροδότου.

Eνότητα 8η: ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ­ III 80-83
Διδακτικοί Στόχοι: ­­

• Να γνωρίσουν οι μαθητές τα επιχειρήματα που προβάλλονται υπέρ ή κατά καθενός πολιτεύματος.
• Να εκτιμήσουν τα κριτήρια της αξιολόγησης των πολιτευμάτων.
• Να συσχετίσουν τη συζήτηση με τις εμπειρίες του ιστορικού από τα πολιτεύματα στα οποία έζησε ή τα οποία γνώρισε.
• Να εκτιμήσουν τη σημασία του διαλόγου και να συζητήσουν για τις προϋποθέσεις του.
• Να κατανοήσουν τις έννοιες άτομο - σύνολο­ και τη μεταξύ τους σχέση.

Θεματικοί Πυρήνες:
­Πολιτεύματα (σύγκριση)
Ελευθερία - εξουσία
Πολιτικές αντιλήψεις Ηροδότου
Διάλογος

­

Περί­ληψη (­Τέτ­αρτου Βιβλίου):
Το τέταρτο βιβλίο της Ἱστορίης περιλαμβάνει τις εκστρατείες του Δαρείου στη Σκυθία (514 π.Χ.) και στη Λιβύη. Με την πρώτη εκστρατεία ο Δαρείος διαπράττει, κατά τον Ηρόδοτο, ύβρη, αφού θέλει να ενώσει υπ­ό την κυριαρχία του δυο κ­όσμους χωριστούς και διαφορετικούς, Ασία και Ευρώπη. Ο Ηρόδοτος, π­ριν αφηγηθεί τα ­γεγονότα τ­ων εκστρατειών, παραθέτει «λόγους» για τις χώρες εναντίο­ν των οποίων στράφηκε ο Δαρείος («σκυθικό» και «λιβυκό λόγο» αντίστοιχα). Αναφέρεται στην καταγωγή των Σκυθών, τη μυθολογία τους, τη φύση της χώρας, τους «νόμους» και τα «θωμάσια». Εδώ φαίνεται ο ερευνητής Ηρόδοτος, που επηρεάζεται από το φιλοπερίεργο ιωνικό πνεύμα και την ιωνική παράδοση της εθνογραφίας, ο περιηγητής και γεωγράφος.

Eνότητα 9η(α,β)­: Στην ενότητα αυτή δεν προβλέπεται ιδι­αίτερη διδακτική ώρα, εφόσον δεν περιλαμβάνει κείμενο για επεξεργασία.

­

Περίληψη ­(Πέμπτου Βιβλίου):­ ­
Τα πρώτα κεφάλαια του V βιβλίου περιλαμβάνουν τις επιχειρήσεις για την υποταγή της Θράκης, τις οποίες οργάνωσε ο Πέρ­σης στρατηγός Μεγάβαζος, με εντολή του Δαρείου, όταν ο τελευταίος αποχώρησε από την περιοχή νικημένος από τους Σκύθες. Σε μια αποστολή του Μεγάβαζου για την υποταγή της Μακεδονίας, ανα- δείχτηκε ο νεαρός τότε Αλέξανδρος (που βασίλεψε αργότερα ως Αλέξανδρος Α') και ο Ηρόδοτος τονίζει με έμφαση την ελληνική καταγωγή των Μακεδόνων, αναφέροντας μεταξύ άλλων πως, όταν ο Αλέξανδρος θέλησε να συμμετάσχει σε αγώνα δρόμου στους Ολυμπιακούς Αγώνες, μερικοί αντίπαλοι του ζήτησαν να αποκλειστεί, ισχυριζόμενοι ότι δεν είναι Έλληνας. Ο Αλέξανδρος όμως απέδειξε ότι κατάγεται από τη βασιλική οικογένεια του Άργους, οι κριτές συμφώνησαν πως είναι Έλληνας και έτσι πήρε μέρος στους αγώνες.

Τα υπόλοιπα κεφάλαια αναφέρονται στην ιωνική επανάσταση (499- 494 π.Χ.), που αποτέλεσε την αφορμή για τις εκστρατείες των Περσών εναντίον της Ελλάδας και ταυτόχρονα το πρώτο επεισόδιο των περσικών πολέμων. Η αφήγηση της ιωνικής επανάστασης τελειώνει στο έκτο βιβλίο. Ο Ηρόδοτος τη θεωρεί έργο δυο προσώπων (του τυράννου της Μιλήτου Ιστιαίου και του γαμπρού του Αρισταγόρα), τα οποία και επικρίνει. Πιστεύει ότι η απόφαση της Αθήνας να ανταποκριθεί στο αίτημα του Αρισταγόρα για βοήθεια (που η Σπάρτη είχε απορρίψει) ήταν λάθος, και χαρακτηρίζει την αποστολή πλοίων από την Αθήνα και την Ερέτρια «αρχή κακών για τους Έλληνες», ίσως επειδή ήταν δύσκολο να επιτύχει τη στιγμή εκείνη η επανάσταση. Με τη βοήθεια των Αθηναίων και Ερετριέων, οι επαναστάτες κυρίευσαν τις Σάρδεις και πυρπόλησαν την πόλη· μαζί κάηκε το ιερό της «Μεγάλης Μητέρας», της θεάς Κυβήβης. Γρήγορα όμως υποχώρησαν, ηττήθηκαν στην Έφεσο και οι Αθηναίοι εγκατέλειψαν τους Ίωνες. Οι Πέρσες στο εξής θα δικαιολογούν κάθε εχθρική, ιερόσυλη  απάνθρωπη πράξη τους από την πυρπόληση του ιερού της Κυβήβης, ενώ ένας δούλος του Δαρείου θα αναλάβει να του επαναλαμβάνει καθημερινά «δέσποτα, μέμνησο τῶν Ἀθηναίων». Οι Ίωνες συνέχισαν τον αγώνα και ελληνικές πόλεις από τον Εύξεινο ως την Κύπρο προσχώρησαν στην επανάσταση, αλλά τελικά δεν μπόρεσαν να αντέξουν μπροστά στη δύναμη του Μεγάλου Βασιλιά. Η Μίλητος μετά από πολιορκία κυριεύθηκε (494 π.Χ.), καταστράφηκε και «ερημώθηκε από Μιλησίους». Το επόμενο έτος, 493 π.Χ., οι Πέρσες κατέλαβαν με το ναυτικό τους τα νησιά Χίο, Λέσβο, Τένεδο, συνέλαβαν με «σαγήνευση» τους κατοίκους και ερήμωσαν τις πόλεις της Ιωνίας. (Βλ. χάρτη 2, σ. 57).

Και στο βιβλίο αυτό ο ιστορικός επεκτείνεται σε διάφορα θέματα, ξεφεύγοντας από τον κύριο άξονα της αφήγησής του. Η εκτενέστερη και σημαντικότερη από τις παρεκβάσεις αυτές αφορά την ιστορία της Αθήνας από το θάνατο του Πεισιστράτου ως τις παραμονές της Ιωνικής επανάστασης. ­­


Eνότητα 9η(α,β)­: Στην ενότητα αυτή ­δεν­ προβλέπεται ιδιαίτερη διδακτική ­ώρα, εφόσον δεν περιλαμβάνει κείμενο για επεξεργασία.­

Περίληψη (Έκτου Β­ιβλίο­υ):­­­
Τα τέσσερα τελευταία βιβλία της Ἱστορίης αποτελούν μιαν ευρύτερη ενότητα, στην οποία ο ιστορικός αφηγείται τη σύγκρουση Ελλήνων - Περσών, όπως είχε υποσχεθεί στο προοίμιο. Χρειάστηκε δηλαδή­ ένα είδος εισαγωγής, που κάλυψε τα 5 από τα 9 βιβλία. Το VI βιβλίο περιλαμβάνει το τέλος της ιωνικής επα­νάστασης και τις εκσ­τρατείες των Περσών εναντίον των Ελλήνων, που οργάνωσε ο Δαρείος: η πρώτη με αρχηγό τον Μαρδόνιο (492 π.Χ.) ­δεν προχώρησε πέρα από τον Άθω, λόγω καταιγίδας στη θάλασσά του, η οποία προκάλεσε απώλειες σε πλοία και άνδρες, και λόγω των θρακικών φύλων, που χτύπησαν το στρατό. Η δεύτερη με αρχηγούς τον Δάτη και τον Αρταφρένη - που είχαν ρητή εντολή από τον Μεγάλο Βασιλιά να οδηγήσουν σ' αυτόν αιχμάλωτους τους κατοίκους της Ερέτριας και της Αθήνας - τελείωσε με τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) και τη ματαίωση των σχεδίων του Δαρείου. Οι νέοι αρχηγοί έπλευσαν από την Κιλικία στη Σάμο και από εκεί στις Κυκλάδες, καταστρέφοντας όσα νησιά δεν είχαν δηλώσει υποταγή στον Δαρείο, με εξαίρεση τη Δήλο, από σεβασμό στους θεούς·­ τέλος πολιόρκησαν την Ερέτρια, την οποία κατέλαβαν με προδοσία, αιχμαλώτισαν όλους τους κατοίκους της και απο­βιβάστηκαν στο Μαραθώ­να.

­­­­­Eνότητα 10η: ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ VI 103, 105-107
­Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­­­

• ­Να γνωρίσουν οι μαθητές σημαντικές εξελίξεις πριν από τη μάχη του Μαραθώνα και να κατανοήσουν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οι Αθηναίοι αναλαμβάνουν την υπεράσπιση της Ελλάδας και της Ευρώπης.
• Να εκτιμήσουν την πίστη των ανθρώπων στην παρέμβαση του θείου σε ώρα κινδύνου.
• Να κατανοήσουν πώς ο περσικός κίνδυνος συμβάλλει στη δημιουργία πανελλήνιου πνεύματος.
• Να επισημάνουν τη συνύπαρξη λογικού / πραγματικού και εξωλογικού στοιχείου στην αφήγηση του ιστορικού και στις εξηγήσεις του.

Θεματικοί Πυρήνες
Ελευθερία και δουλεία
Θρησκευτικές αντιλήψεις - Οιωνοί
Πανελλήνια συνείδηση­

­­­­­Eνότητα 11η: H MAXH TOY ΜΑΡΑΘΩΝΑ VI 109-114, 117, 120
­Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­­­

• Να παρακολουθήσουν οι μαθητές μια από τις κρισιμότερες μάχες της ιστορίας και να γνωρίσουν τον χαρακτηριστικό τρόπο με τον οποίο ο Ηρόδοτος περιγράφει τη σύγκρουση των δύο κόσμων στο πεδίο της μάχης.
• Να εκτιμήσουν τη συμβολή του Μιλτιάδη στην απόφαση για τη μάχη και στην αίσια έκβασή της.
• Να γνωρίσουν τους άλλους πρωταγωνιστές της μάχης, πρόσωπα και ομάδες, και να εκτιμήσουν το ήθος τους.
• Να κατανοήσουν τις ιδέες του Ηροδότου για την ευθύνη του ανθρώπου στη διαμόρφωση της ζωής και της ιστορίας του και να τις εξηγήσουν σε σχέση με τις αντιλήψεις του για τη μοίρα και το θείο.
• Να επισημάνουν το εξωλογικό στοιχείο στην αφήγηση της μάχης από τον Ηρόδοτο και τη θέση του στο ιστορικό κείμενο· πώς ο Ηρόδοτος μας παρουσιάζει τη μάχη να περνάει στη σφαίρα του θρύλου πριν ακόμα καταλαγιάσει ο αχός της.
• Να αντιληφθούν (και μέσα από τους θρύλους και τις παραδόσεις) την κοσμοϊστορική σημασία της μάχης για την ελληνική και την ευρωπαϊκή ιστορία.
• Να επαναβεβαιώσουν αντιλήψεις του Ηροδότου που έχουν ήδη γνωρίσει: την κυκλική πορεία της ζωής και τις συνέπειες της ύβρης, όπως φαίνεται π.χ. από την αφήγηση για το τέλος του Μιλτιάδη.

Θεματικοί Πυρήνες
Ελευθερία και δουλεία
Δημοκρατία και ανάπτυξη
Οιωνοί, μαντεία, χρησμοί
Μοίρα και προσωπική ευθύνη
Προσωπικότητα και προσωποκεντρική οργάνωση Ἱστορίης
Κυκλική πορεία της ανθρώπινης ζωής
Ύβρις- νέμεσις

­­­­Περίληψη (Έβδομου Βιβλίου):­
Κεντρικό γεγονός στο έβδομο βιβλίο είναι η εκστρατεία του Ξέρξη στην Ελλάδα και η μάχη στις Θερμοπύλες. Ο Ξέρξης, γιος και διάδοχος του Δαρείου, συνεχίζει την επεκτατική πολιτική εκείνου· καταστέλλει την επαν­άστ­αση στην Αίγυπτο και, παρά τους αρχικούς δισταγμούς του, πείθεται να εκστρατεύσει στην Ελλάδα και να πάρει εκδίκηση για την ήττα στο Μαραθώνα. Στο συμβούλιο των πρώτων από τους Πέρσες που συγκαλεί, ανακοινώνει τα σχέδιά του: να ενώσει με γέφυρα τις ακτές του Ελλη­σπόντου, να προελάσει στην Ευρώπη, να παραδώσει στις φλόγες την Αθήνα για εκδίκηση και να καταλάβει την Πελοπόννησο· «τότε θα κάνουμε την Περσία να συνορεύει με τον ουρανό του Δία», υποστηρίζει. Ο θείος του Αρτάβανος προσπαθεί να τον αποτρέψει από την ύβρη, τονίζοντάς του ότι το «θείο είναι φθονερό», ότι δεν ανέχεται την υπερηφάνεια και την αλαζονεία στους ανθρώπους, ότι καταστρέφει καθετί που υπερέχει. Ο Ξέρξης είχε σχεδόν πειστεί, αλλά ένα προφητικό όνειρο τον παραπλανά. Οι ετοιμασίες θα κρατήσουν τέσσερα ολόκληρα χρόνια και τον πέμπτο χρόνο (480 π.Χ.) αρχίζει η μεγαλύτερη εκστρατεία που έγινε ποτέ. Ο Ξέρξης αφήνει τοποτηρητή τον θείο του Αρτάβανο και συγκεντρώνει το στρατό του στις Σάρδεις (βλ. χάρτη 2, σ. 57). Εξοργίζεται, όμως, γιατί μαθαίνει πως μια ξαφνική μεγάλη μπόρα κατέστρεψε τη γέφυρα που είχε κατασκευάσει στον Ελλήσποντο και διατάζει να μαστιγώσουν τον Ελλήσποντο, να ρίξουν ένα ζευγάρι χειροπέδες στ' ανοιχτά, να του χαράξουν στίγματα και να αποκεφαλίσουν τους υπεύθυνους για την κατασκευή. Νέες γέφυρες κατασκευάστηκαν και η στρατιά χρειάστηκε επτά ημέρες και επτά νύχτες, για να περάσει, την άνοιξη του 480 π.Χ., στην ευρωπαϊκή ακτή. Στον Δορίσκο της Θράκης, κοντά στις εκβολές του Έβρου, γίνεται η καταμέτρηση του στρατού (περίπου 1.700.000 άνδρες) και η επιθεώρηση - στρατού και στόλου - από τον αλαζονικό Ξέρξη. Δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι σε λίγους μήνες θα έπαιρνε ­ταπεινωμένος το δρόμο του γυρισμού.

Eνότητα 12η: ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΞΕΡΞΗ ΔΗMAPATOY VII 101-104
­Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­­­­

• Να εντοπίσουν και να κατανοήσουν οι μαθητές τις αξίες που προβάλλει καθένας από τους δύο συνομιλητές: υλική ισχύς και δεσποτισμός από τη μια, αρετή, ελευθερία και νόμος από την άλλη.
• Να κατανοήσουν τις διαφορές (πολιτικές, πολιτιστικές, ιδεολογικές) ασιατικού/ περσικού και ελληνικού κόσμου, όπως εκφράζονται από τον Ξέρξη και τον Δημάρατο αντίστοιχα.
• Να γνωρίσουν τους δύο συνομιλητές, τον Δημάρατο και, ιδίως, τον Ξέρξη, που πρωταγωνιστεί στην τελευταία και πιο δραματική σελίδα των ελληνοπερσικών πολέμων.
• Να κατανοήσουν τη θέση του διαλόγου Ξέρξη - Δημάρατου στο ηροδότειο έργο.
• Να εκτιμήσουν το διάλογο ως αφηγηματική τεχνική του ιστορικού στη συγκεκριμένη περίπτωση (έχουν γνωρίσει το διάλογο στη δεύτερη ήδη ενότητα).­­

Θεματικοί Πυρήνες
Ασιατικός, Ελληνικός κόσμος, δεσποτισμός, ελευθερία, αλαζονεία, πενία, ύβρις, αρετή, μαστίγιο, σοφία, νόμος­

Eνότητα 13η: H MAXH ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ VII 206, 208-213, 215, 219, 223-226, 228, 238
­Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­­­­

• Να γνωρίσουν οι μαθητές ένα από τα πιο ένδοξα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας, τη μάχη των Θερμοπυλών, και να κατανοήσουν γιατί η περσική νίκη δεν απέκτησε κανενός είδους αίγλη, ενώ αντίθετα η ελληνική ήττα υψώθηκε σε πανανθρώπινο διαχρονικό σύμβολο προσήλωσης στο χρέος και θυσίας για την ελευθερία.
• Να εκτιμήσουν τη λιτότητα του λόγου του Ηροδότου και γενικότερα την αφηγηματική του δύναμη.
• Να γνωρίσουν καλύτερα τον Πέρση βασιλιά και τους άλλους πρωταγωνιστές της μάχης μέσα από τις πράξεις και τον λόγο τους.
• Να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν τους παράγοντες που επηρέασαν τις διάφορες φάσεις της μάχης και την τελική της έκβαση και να εκτιμήσουν την προσφορά της Σπάρτης και των άλλων Ελλήνων (των Θεσπιέων κυρίως) στον αγώνα κατά των Περσών.
• Να εμβαθύνουν στις διαφορές μεταξύ του ασιατικού και του ελληνικού κόσμου (στον ιδεολογικό, πολιτιστικό και στρατιωτικό-πολεμικό τομέα).
• Να γνωρίσουν καλύτερα τον τρόπο χρονολόγησης που ακολουθεί ο Ηρόδοτος.

Θεματικοί Πυρήνες
Ελευθερία - δεσποτισμός, Νόμος, Ανθρωπισμός - βαρβαρότητα, Μοίρα - ευθύνη, Λιτότητα­

­­­­­­Περίληψη (Όγ­δοου Βιβλίου):­­
Ο Ξέρξης μετά τη νίκη του στις Θερμοπύλες βαδίζει προς τη Βοιωτία χωρίς να συ­ναντήσει αντίσταση, μπαίνει στην έρημη Αθήνα και σκοτώνει τους λίγους υπερασπιστές της Ακρόπολης μέσα στο ναό, ενώ ο στόλος του έχει καταπλεύσει στο Φάληρο. Ο ελληνικός στόλος - 378 πλοία, εκτός από τις βοηθητικές πεντηκοντόρους - έχει φτάσει, πριν από τον περσικό, από το Αρτεμίσιο στη Σαλαμίνα. Το συμβούλιο των στρατηγών αποφασίζει, παρά τη ριζική διαφωνία του Θεμιστοκλή, να δοθεί η ναυμαχία στον Ισθμό. Τελικά ο Θεμιστοκλής θα καταφύγει σε τέχνασμα και οι Πέρσες θα κυκλώσουν τους Έλληνες. Η ναυμαχία δίνεται στη Σαλαμίνα και ο Ξέρξης την παρακολουθεί από το Αιγάλεω. Μαζί με το στόλο συντρίβεται και η αλαζονεία του Πέρση βασιλιά. Δραπετεύει στην Ασία, αφήνοντας πίσω τον Μαρδόνιο με μεγάλες δυνάμεις, για να υποτάξει την Ελλάδα. Οι Έλληνες μοιράζονται τα λάφυρα, τιμούν τον Θεμιστοκλή και ετοιμάζονται για τη συνέχιση του αγώνα, αφού ο Μαρδόνιος έχει ήδη υποβάλει στους Αθηναίους προτάσεις συνθηκολόγησης· η περήφανη απάντησή τους προδιαγράφει την επόμενη σύγκρουση.

Eνότητα 14η: ΑΠΟ TH NAYMAXIA ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ VIII 51, 53-55, 59-60, 79
­Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­­­­

• Να γνωρίσουν οι μαθητές σημαντικά γεγονότα που προηγήθηκαν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, να εκτιμήσουν τη θυσία των υπερασπιστών της Ακρόπολης και να κατανοήσουν το συμβολισμό της.
• Να παρακολουθήσουν την υβριστική στάση του Ξέρξη και τις μεταπτώσεις της συμπεριφοράς του.
• Να γνωρίσουν τους πρωταγωνιστές της ναυμαχίας, ιδίως τον Θεμιστοκλή, να κατανοήσουν τον αποφασιστικό του ρόλο, να γνωρίσουν τον πολιτικό του αντίπαλο, τον Αριστείδη, να εκτιμήσουν το ήθος τους.
• Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της συνεργασίας των πολιτικών αντιπάλων, της σύμπνοιας και της ομόνοιας, ιδίως μπροστά σε εχθρική απειλή.
• Να κατανοήσουν την έξαρση της θρησκευτικότητας των ανθρώπων ιδίως σε στιγμές κινδύνου και να συνειδητοποιήσουν τη φροντίδα του ιστορικού να διασώσει τα φαινόμενα αυτά στην ιστορική αφήγηση.
• Να κατανοήσουν τις πολιτικές και θρησκευτικές αντιλήψεις που εκφράζει ο ιστορικός και να γνωρίσουν καλύτερα τον τρόπο χρονολόγησης που ακολουθεί. ­

Θεματικοί Πυρήνες
Ελευθερία - πατριωτισμός, ύβρις - θρησκευτικότητα, ομόνοια - συνεργασία­

Eνότητα 15η: Η NAYMAXIA ΤΗΣ ΣAΛAMINAΣ VIII 83-84, 86-89, 98-99
­Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­­­­

• Να παρακολουθήσουν οι μαθητές ένα κορυφαίο γεγονός της ελληνικής ιστορίας και να αξιολογήσουν την περιγραφή του ιστορικού.
• Να γνωρίσουν τα κατορθώματα Ελλήνων και «βαρβάρων» στη ναυμαχία και να εκτιμήσουν το επεισόδιο με την Αρτεμισία.
• Να εκτιμήσουν τη συμβολή του Θεμιστοκλή στη νίκη και να σχηματίσουν πληρέστερη αντίληψη για την προσωπικότητά του.
• Να εκτιμήσουν τη συμβολή των άλλων πρωταγωνιστών στη νίκη.
• Να παρακολουθήσουν πώς ταπεινώνεται ο αλαζόνας Ξέρξης και να εμβαθύνουν στην έννοια της ύβρεως, παρακολουθώντας τις συνέπειές της στην αποχώρηση της αποδεκατισμένης και εξαθλιωμένης στρατιάς του Ξέρξη.
• Να κατανοήσουν τη διαφορά των δύο κόσμων, όπως φαίνεται και από τη σύγκρουσή τους στη Σαλαμίνα.
• Να αξιολογήσουν τα αίτια της ήττας των Περσών, όπως δίνονται από τον ιστορικό.

Θεματικοί Πυρήνες
Ελευθερία - πατριωτισμός, τίσις - νέμεσις, κυκλική αντίληψη ιστορίας, ανθρώπινης ζωής θρησκευτικότητα ­

Eνότητα 16η: META TH NAYMAXIA - TO ΦΡΟΝΗΜΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ VIII 121, 123-125, 143-144
­Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­­­­

• Να γνωρίσουν οι μαθητές πώς εκδήλωναν οι Έλληνες την ευγνωμοσύνη τους προς τους θεούς και πώς τιμούσαν τους ήρωες.
• Να συνειδητοποιήσουν το ρόλο του φθόνου στην απονομή τιμών και στην αναγνώριση της προσφοράς ενός προσώπου στο κοινό καλό.
• Να εκτιμήσουν την αξία της ελευθερίας μέσα από τη στάση των Αθηναίων.
• Να εκτιμήσουν το φρόνημα των Αθηναίων.
• Να γνωρίσουν τα κριτήρια της δημιουργίας εθνικής ταυτότητας, που για πρώτη φορά διατυπώνονται.
• Να κατανοήσουν (και με τη διδασκαλία της επόμενης ενότητας) τη σημασία των περσικών πο­λέμων για τον σχηματισμό εθνικής ελληνικής συνείδησης.
• Να εμβαθύνουν στην αφηγηματική τέχνη του Ηροδότου (κατανοώντας καλύτερα και το ρόλο του μοτίβου του αδυνάτου, βλ. και ενότητα 15) και την ικανότητα του ιστορικού στην παρουσίαση α­γορεύσεων.

Θεματικοί Πυρήνες
Ελευθερία - δουλεία, πατριωτισμός, θρησκευτικότητα, εθνική ταυτότητα

­­Ο Μαρδόνιος υποβάλλει νέες προτάσεις στους Αθηναίους και μετά την απόρριψη ­τους εισβάλλει στην Αττική, κυριεύει - για δεύτερη φορά μέσα σε δέκα μήνες - την Αθήνα, έρημη από τους κατοίκους της, ­καίει την Α­ττική και υποχωρεί προς τη Βοιωτία. Εκεί θα στρατοπεδεύσει στις όχθες του Ασωπού, κοντά στις Πλαταιές. Οι Σπαρτιάτες στέλνουν στρατό με επικεφαλής το βασιλιά Παυσανία. Η ελληνική δύναμη, που φθάνει τις 110.000 άνδρες, στρατοπεδεύει στις απέναντι όχθες του Ασωπού, στους πρόποδες του Κιθαιρώνα. Η σύγκρουση, που θα καθυστερήσει δέκα ημέρες, γιατί οι οιωνοί δεν ήταν ευνοϊκοί, θα γίνει τον Αύγουστο του 479 π.Χ. Τους Έλληνες θα ειδοποιήσει για την επικείμενη επίθεση του Μαρδονίου ο Αλέξανδρος της Μακεδονίας, φτάνοντας μέσα στη νύχτα, με κίνδυνο της ζωής του, στο ελληνικό στρατόπεδο. Τονίζοντας την κοινή ελληνική καταγωγή όλων, ζητάει από τους άλλους Έλληνες να βοηθήσουν και για την ελευθερία τη δική του και της χώρας του, όταν θα νικήσουν τους Πέρσες. Στη μάχη που δόθηκε το επόμενο πρωί, η περσική δύναμη συντρίβεται και μόνο τα απομεινάρια της θα επιστρέψουν στην Ασία, ενώ ο Μαρδόνιος θα ταφεί στη χώρα της οποίας ονειρεύτηκε να γίνει σατράπης και εναντίον της οποίας οδήγησε την πρώτη εκστρατεία των Περσών (492 π.Χ.) και έκλεισε την τελευταία (479 π.Χ.). Ο Παυσανίας απορρίπτει με αποτροπιασμό την πρόταση κάποιου Αιγινήτη να ατιμάσει το νεκρό του Μαρδόνιου, εκδικούμενος το θάνατο του Λεωνίδα. Οι Έλληνες, αφού μοιράστηκαν τα πλούσια λάφυρα, μεταφέρουν τον πόλεμο στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου. Νικούν στη Μυκάλη τους Πέρσες και απελευθερώνουν τις ιωνικές πόλεις. Οι Σπαρτιάτες διαφωνούν με τη συνέχιση του αγώνα και επιστρέφουν, ενώ η ηγε­σία των ελληνικών δυνάμεων περνάει στα χέρια των Αθηναίων, που κυριεύουν στον Ελλήσποντο το περσικό φρούριο της Σηστού (479 π.Χ.).

 Στο τέλος του κειμένου περιλαμβάνονται εργασίες συνολικής θεώρησης για όλες τις ενότητες.

Eνότητα 17η: Η MAXH TΩN ΠΛATAIΩN IX 61-64, 80-81
­Διδακτικοί στόχ­οι:­ ­­­­­­­­­­

• Να γνωρίσουν οι μαθητές τη μάχη που έκρινε ουσιαστικά την τύχη των περσικών πολέμων και να κατανοήσουν το ρόλο του Παυσανία.
• Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της ενότητας και ομοψυχίας των Ελλήνων και το ρόλο των περσικών πολέμων στη διαμόρφωση ελληνικής εθνικής συνείδησης.
• Να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους για τη μέθοδο του ιστορικού (ιδίως την αντικειμενικότητα και αμεροληψία).

Θεματικοί Πυρήνες
Ελευθερία - ύβρις - εθνική συνείδηση
­Αντικειμενικότητα ιστορικού - περιγραφή ­