Νεα Ελληνικη Λογοτεχνια
Γ Γενικου Λυκειου - ΓενικηΣ ΠαιδειαΣ

Η μεταπολεμική ποίηση εμφανίζεται στα πρώτα χρόνια της Κατοχής. Οι μεταπολεμικοί ποιητές χωρίζονται σε δύο γενιές. Η πρώτη γενιά υπήρξε ενεργή στους αγώνες της Κατοχής είτε με το ποιητικό της έργο είτε λαμβάνοντας μέρος στους αγώνες. Στη γενιά αυτή εντάσσονται όσοι γεννήθηκαν ανάμεσα στο 1918 και το 1928 και εξέδωσαν την πρώτη ποιητική τους συλλογή μετά το 1940. Ορισμένες από τις κοινωνικές και ιδεολογικές σταθερές που άγγιζαν τη γενιά του Μεσοπολέμου βρίσκονταν πλέον υπό αμφισβήτηση από την πρώτη γενιά των μεταπολεμικών ποιητών. Από το έργο της απουσιάζουν οι ηγετικές φυσιογνωμίες, ενώ η γενιά του ’30 έχει πλέον αφομοιωθεί εκλεκτικά. Το έργο αυτής της γενιάς χαρακτηρίζεται από τη συντομία και έναν ελεγειακό, εσωτερικό, απέριττο λόγο· πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει ένα κυρίαρχο ύφος, καθώς οι περισσότεροι ποιητές της γενιάς αυτής αισθάνονται ξένοι στον ίδιο τους τον τόπο. Οι εμπειρίες της Κατοχής και της Αντίστασης κωδικοποιούνται στον ποιητικό λόγο με τρόπο έμμεσο, καθώς οι ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς αντιλαμβάνονται με τρόπο έντονο τη δυσαρμονία ανάμεσα σε αυτό που πράττουν και σε αυτό που βιώνουν στην καθημερινότητά τους. 

Η δεύτερη μεταπολεμική γενιά κάνει την εμφάνισή της όταν το αντιστασιακό σθένος και το όραμα για μια καλύτερη πραγματικότητα δίνουν τη θέση τους σε μια υπαρξιακή αγωνία για την αντιμετώπιση του παρόντος. Η ποίηση της  γενιάς αυτής αντικατοπτρίζει την αδυναμία της να δραστηροποιηθεί δημιουργικά στην ιστορική στιγμή στην οποία έζησε. Είναι χαρακτηριστική η έλλειψη ομαδικής δραστηριότητας αυτής της γενιάς και η αίσθηση μιας ματαίωσης από τη στιγμή της εμφάνισής της. Παρόλα αυτά, οι δύο αυτές γενιές αισθάνονται συναισθηματικά και ιδεολογικά αλληλέγγυες.

H γενιά των ποιητών της δεκαετίας του ’70 αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και της επιβολής της δικτατορίας του 1967. Ιδιαίτερα η δικτατορία των συνταγματαρχών θα αποδειχτεί κομβικής σημασίας: οι ποιητές που εντάσσονται σε αυτή τη γενιά θα αναπτύξουν πνεύμα επαναστατικό, το οποίο απορρίπτει κάθε μορφής κατεστημένο. Η πλασματική ευημερία και ανάπτυξη της νεοελληνικής κοινωνίας θα αποτελέσουν βασικό θέμα της γενιάς αυτής: η στρατιωτική εξουσία και ο πανταχού παρών καταναλωτισμός βρίσκονται συνυφασμένοι ως φανερή και συγκαλυμμένη βία στον κοινωνικό ιστό. Η γενιά του ’70 αποστρέφεται τις ιδεοληψίες των προηγούμενων γενεών και στρέφεται προς τη χρήση ενός ποιητικού λόγου, ο οποίος είναι σαρκαστικός, κοφτερός, εριστικός. Η γενιά αυτή ονομάστηκε και γενιά της αμφισβήτησης.

Εκπρόσωποι-λογοτέχνες:

Κώστας Μόντης, Νύχτες

Τάκης Σινόπουλος, Φίλιππος, Ο καιόμενος

Μίλτος Σαχτούρης, Η Αποκριά, Ο στρατιώτης ποιητής

Έκτωρ Κακναβάτος, Ώρα δειλινή

Ελένη Βακαλό, Πώς έγινε ένας κακός άνθρωπος

Νάνος Βαλαωρίτης, Μικρός θρήνος

Μιχάλης Κατσαρός, Όταν

Κλείτος Κύρος, Κραυγή δέκατη πέμπτη

Άρης Αλεξάνδρου, Με τι μάτια τώρα πια

Τάσος Λειβαδίτης, Καντάτα (απόσπασμα)

Ε. Χ. Γονατάς, Η Άνοιξη

Γιάννης Δάλλας, [Ο ήλιος είχε τερματίσει τελευταίος], [Σαν ιπποπόταμος]

Δ. Π. Παπαδίτσας, Βλαδίμηρε

Γιώργης Παυλόπουλος, Το άγαλμα και ο τεχνίτης

Μανόλης Αναγνωστάκης, Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ., Επιτύμβιον, Νέοι της Σιδώνος, 1970

Σταύρος Βαβούρης, Γ΄ [Ορφέας κατερχόμενος]

Τάκης Καρβέλης, [Ήρθε και πάλι σήμερα], [Κάθομαι εδώ και περιμένω…]

Νίκος Καρούζος, Αγγίζοντας αυτή την νεότητα…

Κώστας Στεργιόπουλος, Ο άγνωστος

Βικτωρία Θεοδώρου, Εγκώμιο (απόσπασμα)

Θανάσης Κωσταβάρας, Κυριακάτικο γεύμα με καλεσμένους στο ύπαιθρο

Λύντια Στεφάνου, Κατεδάφιση

Νίκος Φωκάς, Μουσικό σχόλιο (α)

Τίτος Πατρίκιος, Οφειλή

Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Ο μοτοσικλετιστής

Λουκάς Κούσουλας, «Το θέατρο της Τετάρτης», Θερινός κινηματογράφος

Σπύρος Τσακνιάς, Επίσκεψη

Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, Το βράδυ

Νίκος Γρηγοριάδης, Το γλέντι

Κική Δημουλά, Άωρα και παράωρα

Ντίνος Χριστιανόπουλος, Δημάς

Βύρων Λεοντάρης, Οδόσημο κινδύνου

Τάσος Δενέγρης, Οι κατάσκοποι

Βασίλης Καραβίτης, Το άπιαστο Προ-πο

Θωμάς Γκόρπας, Ομόνοια-Άνω Πετράλωνα

Προδρόμος Χ. Μάρκογλου, Το σπίτι

Μάρκος Μέσκος, Μνήμη, Το άλογο

Ανέστης Ευαγγέλου, Μην απορείς, μητέρα

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Ο τζίτζικας

Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Στα στέφανα της κόρης του

Γιάννης Κοντός, Η μακιγιέζ

Χριστόφορος Λιοντάκης, [Τις αστροφεγγιές]

Μιχάλης Γκανάς, Το σκυλί

Λευτέρης Πούλιος, Δρόμοι, Καλοκαίρι ’78

Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, [Φωτιά στο δάσος]

Μαρία Λαϊνά, Δ΄ Θριαμβικό

Γιώργος Καραβασίλης, Δεξίωσις

Τζένη Μαστοράκη, Περίληψη

Γιώργος Μαρκόπουλος, Ε. Μ. 49 ετών

Αντώνης Φωστιέρης, Discotheque

Δήμητρα Χριστοδούλου, Για ένα παιδί που κοιμάται

Γιάννης Βαρβέρης, Νεκρή φύση σε κήπο

Στη  μεταπολεμική πεζογραφία εντάσσονται οι συγγραφείς που γεννήθηκαν στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 και οι οποίοι πρωτοεμφανίστηκαν την περίοδο 1943-1974. Οι μεταπολεμικοί πεζογράφοι εγκαταλείπουν την τάση προς τον λυρισμό και χρησιμοποιούν μια γλώσσα περισσότερο ρεαλιστική και λειτουργική. Η θεματική των πεζογράφων αυτής της γενιάς περιστρέφεται γύρω από τις ιστορικές και κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις μετά τη λήξη του πολέμου και τις ψυχολογικές και ηθικές συνέπειές τους. Οι ίδιοι ενηλικιώθηκαν σε περίοδο ιδεολογικών συγκρούσεων και οι πολιτικές πεποιθήσεις τους διοχετεύτηκαν σε πολυσύνθετες συναισθηματικές αντιδράσεις: ο εσωτερικός διχασμός και η διαμαρτυρία είναι συνηθισμένα θέματα του έργου των μεταπολεμικών συγγραφέων. Οι πατροπαράδοτες αξίες έχουν ανατραπεί με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός αισθήματος ανασφάλειας, αδιεξόδου και αστάθειας. Οι συγγραφείς αυτής της γενιάς στα γραπτά τους επιχειρούν επίμονες εκφραστικές αναζητήσεις με συχνά πολύ τολμηρές λύσεις, καθώς εξερευνούν τις εξωτερικές κοινωνικές συνθήκες και τον αντίκτυπό τους στον ψυχισμό τους. Οι ραγδαίες εξελίξεις σε πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο στην Ελλάδα τα μεταπολεμικά χρόνια είναι τέτοιες που διαφοροποιούν ψυχολογικά τους μεταπολεμικούς συγγραφείς από τους προγενέστερούς τους σε μεγάλο βαθμό.

Εκπρόσωποι-λογοτέχνες:

Στρατής Τσίρκας, Μνήμη, Το δένδρο, Αριάγνη (απόσπασμα)

Διδώ Σωτηρίου, Οι νεκροί περιμένουν (απόσπασμα)

Δημήτρης Χατζής, Ο Σιούλας ο ταμπάκος, Το φονικό της Ιζαμπέλας Μόλναρ (απόσπασμα)

Σπύρος Πλασκοβίτης, Το φράγμα (απόσπασμα)

Άρης Αλεξάνδρου, [Η αυτοκτονία του Σοφοκλή] (απόσπασμα από Το Κιβώτιο)

Ιάκωβος Καμπανέλης, Το παραμύθι χωρίς όνομα (απόσπασμα)

Μαργαρίτα Λυμπεράκη, Τα ψάθινα καπέλα (απόσπασμα)

Αντώνης Σαμαράκης, Το ποτάμι

Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ, Μια ιστορία της αντίστασης

Ανδρέας Φραγκιάς, Άνθρωποι και σπίτια (απόσπασμα), Λοιμός (απόσπασμα)

Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Το σύννεφο

Αλέξανδρος Κοτζιάς, Πολιορκία (απόσπασμα), Ο Εωσφόρος (απόσπασμα)

Γιώργος Ιωάννου, +13-12-43

Τάκης Κουφόπουλος, Σώματα και χρώματα

Νίκος Μπακόλας, Μυθολογία (απόσπασμα)

Κώστας Ταχτσής, Τα ρέστα

Νίκος Κάσδαγλης, Σοροκάδα

Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος, Θερμά θαλάσσια λουτρά

Μάριος Χάκκας, Το ψαράκι της γυάλας

Θανάσης Βαλτινός, Ο Παναγιώτης

Πέτρος Αμπατζόγλου, [Οι φωτογραφίες] (απόσπασμα)

Μένης Κουμανταρέας, [Παλιά και λησμονημένα] (απόσπασμα)

Χριστόφορος Μηλιώνης, Δικαιοσύνη

Βασίλης Βασιλικός, Το φύλλο (απόσπασμα)

Περικλής Σφυρίδης, [Εμάς άραγε ποιος θα μας κοιτάξει;]

Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Σκαριμπικό αλλιώτικο

Τόλης Καζαντζής, Ο λάκκος

Γιώργος Χειμωνάς, Ο βοηθός των θαμμένων

Γιώργης Γιατρομανωλάκης, [Η τελετή] (απόσπασμα)

Δημήτρης Νόλλας, Στο δρόμο για το Βούπερταλ

Γιάννης Πάνου, [...από το στόμα της παλιάς Remington…] (απόσπασμα)

Νατάσα Κεσμέτη, Το αιώνιο ρολόι

Ρέα Γαλανάκη, [Επιστροφή στο παλιό σπίτι] (απόσπασμα από το Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά)

Τα δοκίμια που συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο εξετάζουν τους παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία μιας υποκειμενικής εκδοχής της πραγματικότητας και στον τρόπο που ο αναγνώστης προσλαμβάνει το λογοτεχνικό έργο.

Εκπρόσωποι-λογοτέχνες:

Αλέξανδρος Αργυρίου, Η πραγματικότητα και η πραγματικότητα της πεζογραφίας

Νάσος Βαγενάς, Ποίηση και πρόζα

Τα έργα ξένης λογοτεχνίας που συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο αποτελούν ένα πολύ καλό δείγμα του τρόπου με τον οποίο εξελίσσονται εκτός Ελλάδας διάφορα λογοτεχνικά κινήματα την περίοδο της μεταπολεμικής και σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. Παρουσιάζονται χαρακτηριστικά δείγματα από λογοτεχνικά κινήματα όπως ο μοντερνισμός, ο υπαρξισμός, η μεταπολεμική πεζογραφία και ο ρωσικός φουτουρισμός.

Εκπρόσωποι-λογοτέχνες:

Τ.Σ. Έλιοτ, Φονικό στην εκκλησιά (χορικό)

Πωλ Ελυάρ, Από τα εφτά ποιήματα της αγάπης στον πόλεμο

Αλμπέρ Καμύ, Γράμμα σε ένα φίλο Γερμανό (απόσπασμα)

Ζαν Πολ Σαρτρ, Ο εγκαταλειμμένος άνθρωπος

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ο σπιούνος

Χάινριχ Μπελ, Το λυπημένο μου πρόσωπο

Έζρα Πάουντ, Canto XLV Με την τοκογλυφία

Τζον Ντον Πάσος, Λάτρης της ανθρωπότητας

Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας

Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι, Σύγνεφο με παντελόνια (απόσπασμα)

Μιχαήλ Σολόχοφ, Ο ήρεμος Ντον (απόσπασμα)

Φραντς Κάφκα, Μπροστά στο νόμο

Πάμπλο Νερούντα, Οι ελευθερωτές

Φερνάντο Πεσσόα (Ρικάρντο Ρέις), Τέσσερις ωδές

Γιάλμαρ Γκούλμπεργκ, Δελφοί 1927

Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ο άλλος