Οικονομια
Γ Γενικου Λυκειου - Προσ/σμου Σπουδων ΟικονομιαΣ & ΠληροφορικηΣ

Αντικείμενο της Πολιτικής Οικονομίας (ή της Οικονομικής Επιστήμης) είναι η μελέτη των οικονομικών προβλημάτων που δημιουργούνται μέσα σε μια κοινωνία. Τα προβλήματα αυτά είναι πολλά και ποικίλα. Όμως μπορούν να καταταγούν σε τέσσερις κατηγορίες, που μπορούν να εκφραστούν με την μορφή ερωτημάτων ως εξής:

• Ποια προϊόντα παράγονται σε μια κοινωνία και σε τι ποσότητες, (σε μια ορισμένη χρονική περίοδο, π .χ. ένα έτος);
• Με ποιον τρόπο παράγονται αυτά τα προϊόντα;
• Πώς γίνεται η διανομή των προϊόντων στα μέλη της κοινωνίας;
• Πώς μπορεί να αυξηθεί η ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων πώς δηλαδή αναπτύσσεται η οικονομία μιας κοινωνίας;

Στο προηγούμενο κεφάλαιο εξετάσαμε τα βασικά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει κάθε κοινωνία και στα οποία πρέπει να δίνει λύση. Παρουσιάσαμε επίσης πολύ απλοποιημένα το οικονομικό κύκλωμα μιας οικονομίας που βασίζεται στο σύστημα της αγοράς και των τιμών, για να λύνει τα βασικά οικονομικά της προβλήματα. Δεν εξετάσαμε όμως πώς προσδιορίζονται οι τιμές των αγαθών. Αν και η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι φαινομενικά απλή, η κατανόησή της απαιτεί προσεκτικότερη ανάλυση. Με λίγα λόγια οι τιμές των αγαθών προσδιορίζονται στην αγορά από την αλληλεπίδραση των δυνάμεων της ζήτησης και της προσφοράς.Για να καταλάβουμε, επομένως, πώς προσδιορίζεται η τιμή ενός αγαθού, θα πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε τις έννοιες της ζήτησης (demand) και της προσφοράς (supply). Σε αυτό το κεφάλαιο θα μελετήσουμε τη ζήτηση των αγαθών.

Τα οικονομικά αγαθά και οι υπηρεσίες είναι αποτέλεσμα της διαδικασίας της παραγωγής. Με τον όρο παραγωγή εννοούμε τη διαδικασία με την οποία οι διάφοροι παραγωγικοί συντελεστές μετατρέπονται (μετασχηματίζονται) σε αγαθά χρήσιμα για τον άνθρωπο. Η παραγωγική διαδικασία είναι, συνεπώς, μια συνειδητή προσπάθεια των ανθρώπων να δώσουν στην ύλη χρήσιμες μορφές που να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Το αποτέλεσμα της παραγωγικής διαδικασίας είναι το προϊόν.

Το κεφάλαιο αυτό αφορά την παραγωγή της επιχείρησης και το κόστος της. Στόχος του κεφαλαίου είναι με την ολοκλήρωσή του να μπορεί ο μαθητής να απαντά στις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Πού βασίζεται η διάκριση ανάμεσα στη βραχυχρόνια και μακροχρόνια περίοδο παραγωγής στην πολιτική οικονομία;
• Γιατί ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης ισχύει μόνο στη βραχυχρόνια περίοδο;
• Να εξηγήσετε γιατί μπορούμε να υπολογίσουμε το οριακό κόστος με βάση είτε το μεταβλητό είτε το συνολικό κόστος.
• Εξηγήστε γιατί η καμπύλη του οριακού κόστους συναντά την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους στο κατώτερο σημείο της.

Όπως έχουμε τονίσει, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο προσδιορίζεται η τιμή ενός αγαθού απαιτεί κατανόηση των δύο δυνάμεων της αγοράς, δηλαδή της ζήτησης και της προσφοράς. Έχουμε ήδη εξετάσει τη ζήτηση. Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζουμε την προσφορά των αγαθών. Η ανάλυση της συμπεριφοράς της παραγωγής και του κόστους, που έχουμε ήδη εξετάσει, είναι η βάση για την ανάλυση της προσφοράς.
Στόχος του κεφαλαίου είναι με την ολοκλήρωσή του να μπορεί ο μαθητής να απαντά στις ακόλουθες ερωτήσεις

• Γιατί η κλίση της καμπύλης προσφοράς είναι θετική;
• Να δείξετε με τη βοήθεια διαγραμμάτων τη διαφορά μεταξύ της μεταβολής της "προσφερόμενης ποσότητας" και της μεταβολής της "προσφοράς".
• Τι είναι η ελαστικότητα της προσφοράς και ποια η σημασία του παράγοντα χρόνου για τον προσδιορισμό του μεγέθους της.

Η αγορά με την ευρεία έννοια περιλαμβάνει όλα εκείνα τα μέσα με τα οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί μια αγοραπωλησία και όλους τους σχετικούς χώρους.
Στην αγορά συμμετέχουν δυο μέρη. Το ένα είναι όλα τα άτομα τα οποία προσφέρουν αγαθά για πώληση (επιχειρήσεις) και το άλλο είναι όλα τα άτομα τα οποία ζητούν να αγοράσουν αγαθά (καταναλωτές). Σε μια αγοραπωλησία απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ικανοποίηση και των δυο μερών. Η βασική επιδίωξη των επιχειρήσεων είναι η επίτευξη του μέγιστου κέρδους με την πώληση όσο το δυνατό μεγαλύτερων ποσοτήτων ενός αγαθού στη μεγαλύτερη δυνατή τιμή. Η βασική επιδίωξη των καταναλωτών είναι η επίτευξη της μέγιστης χρησιμότητας από κάθε αγαθό, δηλαδή με δεδομένο το εισόδημα, τις προτιμήσεις κτλ. να αγοράσουν εκείνες τις ποσότητες και σε εκείνες τις τιμές, που θα ικανοποιήσουν στο μεγαλύτερο βαθμό τις ανάγκες τους. Παρατηρούμε ότι η επιδίωξη των επιχειρήσεων έρχεται σε αντίθεση με την επιδίωξη των καταναλωτών. Πώς λοιπόν θα γίνουν οι αγοραπωλησίες;

Το κεφάλαιο αυτό εστιάζει στον προσδιορισμό των τιμών οι οποίες  διαμορφώνονται στην αγορά από τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης. Το κράτος παρεμβαίνει, για να επιβάλει κατώτατες και ανώτατες τιμές μόνο σε έκτακτες και ειδικές περιπτώσεις.

Σε προηγούμενο κεφάλαιο γνωρίσαμε την έννοια της αγοράς. Υπάρχουν διάφορα κριτήρια με τα οποία διακρίνουμε τις μορφές της. Ένα κριτήριο είναι το είδος του εμπορεύματος που διακινείται. Για παράδειγμα έχουμε αγορά τροφίμων, αγορά ποτών, αγορά ετοίμων ενδυμάτων, αγορά συναλλάγματος κτλ. Ένα άλλο είναι ο βαθμός ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων ενός κλάδου, πού εξαρτάται από τον αριθμό των επιχειρήσεων και από την ομοιογένεια του προϊόντος που παράγουν και διαθέτουν. Με βάση το κριτήριο αυτό οι μορφές αγοράς που εξετάζονται σ' αυτό το κεφάλαιο είναι: Ο πλήρης (ή τέλειος) ανταγωνισμός, το μονοπώλιο, το ολιγοπώλιο και ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός.

Κάθε επιχείρηση, ανάλογα με τη μορφή αγοράς στην οποία ανήκει το προϊόν που παράγει, διαμορφώνει και αντίστοιχη συμπεριφορά σχετικά με:

• την ποσότητα του προϊόντος που θα παράγει,
• την τιμή στην οποία θα προσφέρει την ποσότητα αυτή
• τις άλλες ενέργειες που θα κάνει για να αυξήσει το κέρδος της.

Επισημαίνεται ότι πάντα αναφερόμαστε σε μια ιδεατή επιχείρηση που, ενώ έχει διαφορές με όλες τις πραγματικές επιχειρήσεις, συνδυάζει όλα τα κοινά τους στοιχεία και έτσι γίνεται η αντιπροσωπευτική του κλάδου.

Το κεφάλαιο αυτό πραγματεύεται τη διάκριση μικροοικονομικής και μακροοικονομικής θεωρίας και αναλύει έννοιες όπως: ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, προστιθέμενη αξία, ακαθάριστο εθνικό προϊόν, εθνικό εισόδημα.
Στόχος του κεφαλαίου είναι με την ολοκλήρωσή του να μπορεί ο μαθητής να απαντά στις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Ποιος είναι ο βασικός λόγος που επιβάλλει την ανάγκη της μακροοικονομικής ανάλυσης και σε τι διαφέρει από τη μικροοικονομική ανάλυση;
• Ποιοι είναι οι τρόποι μέτρησης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και πώς προκύπτουν;
• Τι σημαίνει ο όρος επένδυση στην πολιτική οικονομία;
• Γιατί υπάρχουν αδυναμίες στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, όταν χρησιμοποιείται ως δείκτης οικονομικής ευημερίας;

Το χρήμα και η αγορά χρήματος είναι εξαιρετικά σημαντικοί παράγοντες για τη λειτουργία της οικονομίας.
Οι τράπεζες είναι επιχειρήσεις με κύρια δραστηριότητα τη μεσολάβησή τους στην αγορά χρήματος, εκεί, δηλαδή, όπου το χρήμα ζητείται και προσφέρεται.
Το παρόν κεφάλαιο περιγράφει τη λειτουργία και τα είδη του χρήματος  και το τραπεζικό σύστημα. Στόχος του κεφαλαίου είναι με την ολοκλήρωσή του να μπορεί ο μαθητής να απαντά στις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Ποιον στόχο έχει η μεταβολή από την Κεντρική τράπεζα του ποσοστού των ρευστών διαθεσίμων;
• Ποιον στόχο έχει η πολιτική της ανοιχτής αγοράς από την Κεντρική τράπεζα;
• Πότε αυξάνει η ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί;

Η οικονομία δεν είναι ποτέ στάσιμη. Όλα τα σημαντικά μεγέθη της, όπως το επίπεδο του εισοδήματος, της απασχόλησης, της ανεργίας, των τιμών, των εξαγωγών, κ.τ.λ. μεταβάλλονται διαχρονικά. Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζουμε τις διαχρονικές μεταβολές στο επίπεδο της παραγωγής, του εισοδήματος, των τιμών και της ανεργίας.
Στόχος του κεφαλαίου είναι με την ολοκλήρωσή του να μπορεί ο μαθητής να απαντά στις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ της φάσης της καθόδου και της φάσης της ανόδου;
• Ποιες είναι ο συνέπειες του πληθωρισμού στα εισοδήματα διάφορων ομάδων ατόμων;
• Πώς ορίζεται το εργατικό δυναμικό;
• Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ανέργων και αέργων;
• Τι χαρακτηρίζει το στασιμοπληθωρισμό;

Όπως είδαμε στο πρώτο κεφάλαιο, το κράτος είναι μια ισχυρή συλλογική οντότητα, κύρια επιδίωξη της οποίας είναι η επίτευξη και η διατήρηση της οικονομικής ευημερίας και της κοινωνικής ισορροπίας. Η οικονομική συμπεριφορά του κράτους φαίνεται από τις λειτουργίες τις οποίες αναλαμβάνει και από τον τρόπο με τον οποίο τις εκτελεί, δηλαδή τα μέσα τα οποία επιλέγει. Η οικονομική πλευρά των λειτουργιών του κράτους είναι το περιεχόμενο των δημόσιων οικονομικών.

Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται μια σύντομη περιγραφή των λειτουργιών και των οικονομικών του κράτους. Στόχος του κεφαλαίου είναι με την ολοκλήρωσή του να μπορεί ο μαθητής να απαντά στις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Ποιες είναι οι βασικές οικονομικές λειτουργίες του Κράτους;
• Τι είναι τα δημόσια αγαθά;
• Τι είναι η φορολογική βάση και τι ο φορολογικός συντελεστής;
• Πως διακρίνονται οι φόροι με κριτήριο την φορολογική βάση;
• Πως διακρίνονται οι φόροι με βάση την αναλογικότητα ή μη του φόρου;
• Τι είναι ο κρατικός προϋπολογισμός;

Στις αναλύσεις των προηγούμενων κεφαλαίων αγνοήσαμε, για λόγους απλούστευσης, το γεγονός ότι μια οικονομία λειτουργεί μέσα σ' ένα διεθνές πλαίσιο στο οποίο συνυπάρχει με άλλες οικονομίες. Επίσης αγνοήσαμε το γεγονός ότι η Ελληνική οικονομία παράλληλα λειτουργεί μέσα σ' ένα στενότερο πλαίσιο, δηλ. στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζουμε μερικά βασικά στοιχεία των διεθνών οικονομικών σχέσεων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον δίνουμε μια πολύ σύντομη περιγραφή της Ελληνικής Οικονομίας