Πολιτικη και Δικαιο
Β Γενικου Λυκειου - ΘεωρητικηΣ ΚατευθυνσηΣ

Πολιτική είναι η συντονισμένη δράσ­η ατόμων ή κοινωνικών ομάδων με σκοπό να πετύχουν στόχους που αφορούν το κοινωνικό σύνολο. Με την πολιτική οι άνθρωποι οργανώνουν την κοινωνική τους συμβίωση. Συμμετέχουν σε μια δημόσια διαδικασία, πρ­οκειμένου να αντιμετωπίσουν προβλήματα που αφορούν κοινωνικές ομάδες ή το κοινωνικό σύνολο. Τα εργαλεία της πολιτικής είναι η συναίνεση, η εξομάλυνση, η διαπραγμάτευση - όχι όμως η βία. Οι πολιτικές αποφάσεις γίνονται πράξη με την εισαγωγή κανόνων. αυτό είναι το σημείο, στο οποίο η Πολιτική συναντά το Δίκαιο. Κατά συνέπεια, το Δίκαιο είναι αδύνατο να νοηθεί ανεξάρτητα από την πολιτική. Από την άλλη πλευρά, το Δίκαιο είναι αυτό που ορίζει πώς ασκείται η πολιτική εξουσία, ποια είναι τα όριά της, πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις από τα αρμόδια πολιτειακά όργανα, πώς διεξάγεται η πολιτική διαδικασία.

­

 

Το Δίκαιο είναι ένα σύστημα (οργανωμένο σύνολο) κανόνων που ρυθμίζουν με τρόπο δεσμευτικό την κοινωνική συμπεριφορά. Εξασφαλίζει αρμονία και ευημερία στην κοινωνική συμβίωση. Οι κανόνες δικαίου δεσμεύουν τους πάντες σε συμμόρφωση προς το μέτρο κοινωνικής συμπεριφοράς που ορίζουν ως ορθό. Τα χαρακτηριστικά του δικαίου είναι α) ο δεσμευτικός του χαρακτήρας, β) ο κοινωνικός του χαρακτήρας, και, γ) η ρύθμιση εκείνων των κοινωνικών σχέσεων που κάθε φορά θεωρούνται καίριες για την ενότητα και τη διατήρηση της συγκεκριμένης κοινωνίας τη δεδομένη ιστορική στιγμή. Η δεσμευτικότητα με την οποία επιβάλλεται το Δίκαιο σε μια δημοκρατική πολιτεία δεν αντιβαίνει στην ελευθερία, αντιθέτως την εξασφαλίζει. Καθιστά εφικτό η ελευθερία του ενός να συνυπάρχει με την ελευθερία των άλλων κάτω από νόμους κοινώς αποδεκτούς που ισχύουν για όλους. το Δίκαιο, οι νόμοι είναι η έκφραση της συναίνεσης των πολιτών για τον τρόπο οργάνωσης της πολιτείας τους και της συμβίωσής τους μέσα σε αυτήν. Η σχέση Δικαίου και κοινωνικής πραγματικότητας είναι σχέση αλληλεπίδρασης. Από τη μια, το Δίκαιο παρακολουθεί τις κοινωνικές μεταβολές στην ιστορική εξέλιξή τους. Από την άλλη πλευρά, το Δίκαιο προσανατολίζει την κοινωνική συμπεριφορά και επιδρά στη διαμόρφωση της κοινωνικής πραγματικότητας και των συλλογικών αξιών μιας κοινωνίας.

­

 

Βασική αρχή της δημοκρατίας είναι η ισότητα. Καθένας είναι ελεύθερος. Η ελευθερία του καθενός όμως έχει ως όριο την υποχρέωση προς την πολιτεία. Η υποχρέωση αυτή που συνίσταται στην πειθαρχία προς τους νόμους και τους άρχοντες προκύπτει από την αγάπη για τη δημοκρατία. Η πόλις είναι μια κοινότητα πολιτών, όχι απλώς κατοίκων. Η πόλις αυτοκυβερνάται. Κέντρο των πάντων είναι ο δήμος, δηλαδή το σύνολο των πολιτών που έχουν δικαίωμα συμμετοχής στα «κοινά». Στη δημοκρατική πόλη-κράτος η κοινωνία «αυτοθεσμίζεται», «αυτοκυβερνάται». Αυτό σημαίνει, ότι η ίδια ορίζει τους νόμους της, η ίδια μπορεί και να τους μεταβάλλει, ανάλογα με τις ανάγκες της και τις περιστάσεις. Αυτό την οδηγεί στην αυτονομία και την αυτοτέλεια. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες, οι πολίτες που ζουν σε αυτήν και συμμετέχουν στην κοινοτική ζωή που αυτή τους εξασφαλίζει μπορούν να υποστηρίζουν ότι είναι ελεύθεροι άνθρωποι.

­

 

Πολίτευμα είναι ο τρόπος, με τον οποίο οργανώνεται και ασκείται η πολιτική εξουσία. Η μορφή του πολιτεύματος ορίζεται στον θεμελιώδη νόμο που συντάσσει την πολιτεία, το Σύνταγμα. Τα πολιτεύματα διακρίνονται σε α) μοναρχικά, β) ολιγαρχικά, και, γ) δημοκρατικά. Στη Δημοκρατία, οι πολίτες συμμετέχουν οι ίδιοι στην άσκηση της εξουσίας, ψηφίζουν νόμους, εκλέγονται στα αξιώματα, αυτοκαθορίζονται, είναι επομένως ελεύθεροι άνθρωποι. Με την έννοια της ελευθερίας συνυφαίνεται η έννοια της ισότητας: όλοι οι ελεύθεροι πολίτες που απαρτίζουν τον δήμο μιας δημοκρατικής πολιτείας, πρέπει να συμμετέχουν εξίσου στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας . Αν δεν μετέχουν όλοι, ετεροπροσδιορίζονται, δηλαδή κάποιος άλλος αποφασίζει γι’αυτούς. Κατά συνέπεια, παύουν να είναι ελεύθεροι. Η Δημοκρατία μπορεί να είναι είτε άμεση ή αλλιώς συμμετοχική Δημοκρατία, είτε αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Με κριτήριο τον τρόπο ανάδειξης του ανώτατου άρχοντος της πολιτείας, η αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική Δημοκρατία μπορεί να είναι α) Βασιλευόμενη κοινοβουλευτική Δημοκρατία, β) Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική Δημοκρατία, και, γ) Προεδρική κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Εκλογικό σύστημα είναι η μέθοδος, με την οποία οι βουλευτικές έδρες κατανέμονται μεταξύ των εκλογικών σχηματισμών (και των υποψηφίων τους), με βάση τις ψήφους που πήραν κατά την εκλογική αναμέτρηση.

­

 

Η νομοθετική λειτουργία ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (ΠτΔ). Η Βουλή συμπράττει με τον ΠτΔ και θεσπίζει κανόνες δικαίου, κατά την τυπική διαδικασία που ορίζει το Σύνταγμα. Οι κανόνες δικαίου που ψηφίζονται με τον τρόπο αυτό ονομάζονται τυπικοί νόμοι. Η δημοσίευση του νόμου στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΕτΚ) γίνεται για να λάβουν γνώση οι πολίτες. Γενικώς ισχύει ότι «άγνοια νόμου δεν συγχωρείται». Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν τους νόμους και να ρυθμίζουν τη δράση τους σύμφωνα με αυτούς. Η εκτελεστική λειτουργία μετατρέπει σε πολιτική πράξη τους νόμους που θεσμοθετήθηκαν από τη Βουλή. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ασκείται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση. Στην Κυβέρνηση υπάγεται ιεραρχικά η Δημόσια Διοίκηση, δηλαδή όλες οι δημόσιες υπηρεσίες και αρχές. Οι βασικές πράξεις της εκτελεστικής λειτουργίας είναι τα προεδρικά διατάγματα, οι υπουργικές αποφάσεις και οι πράξεις των λοιπών οργάνων της Διοίκησης. Ο ΠτΔ είναι αρχηγός του κράτους και ρυθμιστής του πολιτεύματος.Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι οι αρμοδιότητές του που προβλέπονται από το Σύνταγμα «θέτουν σε λειτουργία» το πολίτευμα. Οι χειρισμοί του χαρακτηρίζονται από πολιτική ουδετερότητα, είναι δηλαδή ανεξάρτητοι από κομματικές γραμμές και τοποθετήσεις. Κυβέρνηση είναι το υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο αποτελούν ο Πρωθυπουργός, οι αντιπρόεδροι της Κυβέρνησης, οι υπουργοί, οι αναπληρωτές υπουργοί, οι υπουργοί επικρατείας (υπουργοί χωρίς χαρτοφυλάκιο).

­

 

Η ελευθερία και η ισότητα είναι τα συστατικά στοιχεία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ελευθερία σημαίνει να μην υπόκειται κάποιος στη βούληση ενός άλλου. Ειδικότερα, στη σύγχρονη δημοκρατία, ελευθερία σημαίνει δυνατότητα ανεμπόδιστης από κάθε εξωτερικό εξαναγκασμό ανάπτυξης της προσωπικότητάς μας. Τη δυνατότητα αυτή την απολαμβάνουν εξίσου όλοι οι πολίτες. Επομένως, τίθεται αυτομάτως ένα όριο στην ελευθερία του καθενός και της καθεμιάς από εμάς η ελευθερία των άλλων. Η ελευθερία συνεπάγεται ευθύνη. Ευθύνη προς τον εαυτό μου, ευθύνη και προς τους άλλους. Η ελευθερία είναι δικαίωμα, αλλά ταυτόχρονα, ευθύνη και υποχρέωση σεβασμού της ελευθερίας των άλλων. Συμπερασματικά, η ελευθερία προϋποθέτει ωριμότητα, αυτογνωσία, συνειδητοποίηση των ευθυνών και των υποχρεώσεων και εκφράζεται με την αναγνώριση των δικαιωμάτων. Δικαίωμα είναι η δυνατότητα αυτοκαθορισμού, που αναγνωρίζεται στο άτομο μέσα στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής πολιτείας.

­

 

Η εξουσία είναι συνυφασμένη με τις ανθρώπινες σχέσεις. Ανάμεσα σε αυτόν που ασκεί την εξουσία και σε αυτόν που επηρεάζεται από την άσκησή της υπάρχει σχέση ανισότητας. Άρα, η εξουσία συνδέεται άρρηκτα με τη δύναμη που έχει κάποιος να επιβάλλει τη βούλησή του σε κάποιον άλλον ή να επηρεάζει τη συμπεριφορά του. Η εξουσία μπορεί να ασκείται με τρόπους που εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα από τον εξαναγκασμό μέχρι τη χειραγώγηση. Κρατική εξουσία είναι η δυνατότητα του κράτους να επιτάσσει και να εξαναγκάζει σε συμμόρφωση προς τις επιταγές του. Στη δημοκρατία η πολιτική εξουσία αυτοπεριορίζεται με κανόνες δικαίου, γι’ αυτό ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος είναι ένα κράτος δικαίου. Πολιτικό σύστημα είναι ένα οργανωμένο σύνολο που περιλαμβάνει θεσμούς και διαδικασίες διακυβέρνησης (π.χ. Βουλή, Κυβέρνηση), καθώς και φορείς σύνδεσης των θεσμών αυτών με την κοινωνία (π.χ. πολιτικά κόμματα). Πολιτικό κόμμα είναι μια οργανωμένη ομάδα ατόμων με στόχο την προώθηση συγκεκριμένων θέσεων, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην ανάληψη της διακυβέρνησης μιας χώρας. Ο καπιταλισμός (κεφαλαιοκρατία) είναι το οικονομικό σύστημα παραγωγής, διανομής και ανταλλαγής προϊόντων, στο οποίο ο συσσωρευμένος πλούτος (το κεφάλαιο) επενδύεται από τους ιδιώτες κατόχους του (καπιταλιστές - κεφαλαιούχους) με σκοπό το κέρδος.

­

 

Η επικοινωνία αποτελεί έκφραση της κοινωνικότητάς μας. Είναι ανθρώπινη ανάγκη και συστατικό στοιχείο των ανθρώπινων σχέσεων. Οι σημαντικότερες λειτουργίες των Μ.Μ.Ε. είναι α) η πληροφόρηση - ενημέρωση, β) η ψυχαγωγία - διασκέδαση, γ) η εκπαίδευση - επιμόρφωση, δ) η πολιτική κοινωνικοποίηση, και, ε) ο έλεγχος της πολτικής εξουσίας. Βασικά στοιχεία της μαζικής επικοινωνίας είναι α) ο πομπός, β) το μέσο, γ) το μήνυμα, δ) ο δέκτης, και ε) το αποτέλεσμα. Τα Μ.Μ.Ε. διαμεσολαβούν ανάμεσα στην πραγματικότητα και το κοινό. Τα μηνύματα που μεταδίδουν αποτελούν αναπόφευκτα μια ερμηνεία της πραγματικότητας. Αυτό συμβαίνει ακόμη και στην περίπτωση του ρεπορτάζ που θεωρείται κατά τεκμήριο η πιο αντικειμενική μετάδοση ειδήσεων. το ζητούμενο είναι τα Μ.Μ.Ε. να αποτελέσουν έναν μοχλό ανάπτυξης της κριτικής μας σκέψης. επιβάλλεται να μάθουμε να «διαβάζουμε» κριτικά τα Μ.Μ.Ε., ακόμη και την πιο μικρή λεπτομέρεια που κρύβεται πίσω από τον ήχο, το κείμενο, την εικόνα.

­

 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) είναι μια «πολιτεία πολιτειών», μια «συμπολιτεία», που αποσκοπεί στην εμπέδωση της ειρήνης και της ευημερίας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Τα μέλη της, εικοσιεπτά κράτη σήμερα, είναι ανεξάρτητα και κυρίαρχα κράτη που συνενώνονται, προκειμένου να διαχειρίζονται μαζί την κυριαρχία τους. Επιτυγχάνουν έτσι οικονομική και κοινωνική πρόοδο για τους πολίτες τους. Διασφαλίζουν το δημοκρατικό τους πολίτευμα, την ποιότητα ζωής, την εθνική τους ασφάλεια. Επιζητούν να αποκτήσουν ισχύ και παγκόσμια επιρροή που δεν θα μπορούσαν να έχουν από μόνα τους. Αρχιτέκτονας της ευρωπαϊκής ενοποίησης θεωρείται ο Γάλλος οικονομολόγος Ζαν Μονέ (Jean Monnet) που οραματίστηκε μια «Ευρώπη χωρίς σύνορα». Τα βασικά θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι α) το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, β) το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γ) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και, δ) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Συμβούλιο, το Ευρωκοινοβούλιο και η Επιτροπή αποτελούν το λεγόμενο «θεσμικό τρίγωνο» της Ε.Ε. που διαμορφώνει τη νομοθεσία και τις πολιτικές της. Το Δικαστήριο των ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, με έδρα το Λουξεμβούργο απαρτίζεται από έναν δικαστή από κάθε χώρα-μέλος, με εξαετή θητεία. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζεται στις Συνθήκες της. Το Συμβούλιο είναι υπεύθυνο για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων και οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται με πλειοψηφία.

­

 

Η υφήλιος αποτελεί έναν ενιαίο χώρο που ονομάζεται διεθνής κοινότητα. Η διεθνής κοινότητα περιλαμβάνει σήμερα διακόσια περίπου ανεξάρτητα κράτη καθώς και πολλούς διεθνείς οργανισμούς. οι διεθνείς σχέσεις ρυθμίζονται από ένα σύστημα κανόνων δικαίου που ονομάζεται διεθνές δίκαιο. Οι κανόνες του διεθνούς δικαίου αντλούν τη δεσμευτικότητά τους κατ’αρχάς από διεθνείς συνθήκες, που συνάπτουν τα κράτη μεταξύ τους, όπως είναι η συνθήκη για την ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.). Από τις συνθήκες αυτές απορρέει η δέσμευση των κρατών να τηρούν τα συμφωνηθέντα. Το Ν.Α.Τ.Ο. (Νorth Atlantic Treaty Organization), Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου στα ελληνικά, ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1949 από 12 ευρωπαϊκές χώρες, τις Η.Π.Α. και τον Καναδά, ως αμυντική συμμαχία απέναντι στην κομμουνιστική (πρώην) Σοβιετική ΄Ενωση. Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) είναι νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που λειτουργούν σε εθελοντική βάση.