φωτογραφία φόντου

Αρχαια Ελληνικη Γλωσσα και Γραμματεια - Αρχαιοι ελληνεΣ Ιστοριογραφοι
Α Γενικου Λυκειου – ΓενικηΣ ΠαιδειαΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Περιγραφη

  

Το εγχειρίδιο Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Α΄ Λυκείου) στοχεύει να εξοικειώσει τους μαθητές με κείμενα που ανήκουν στο γραμματειακό γένος της αρχαιοελληνικής ιστοριογραφίας, και ειδικότερα με το έργο δύο κορυφαίων εκπροσώπων της, του Θουκυδίδη και του Ξενοφώντα. Για τον σκοπό αυτό ανθολογούνται κείμενα από τα εξής έργα:

  • το Β΄ βιβλίο των Ελληνικών του Ξενοφώντα,
  • τον Αγησίλαο του Ξενοφώντα,
  • τα «Κερκυραϊκά» του Α΄ και Γ΄ βιβλίου των Ιστοριών του Θουκυδίδη,
  • τα «Σικελικά» του Ζ΄ και Η΄ βιβλίου των Ιστοριών του Θουκυδίδη.

Τα αποσπάσματα από το έργο του Θουκυδίδη και τα Ελληνικά του Ξενοφώντα αφορούν σημαντικά γεγονότα του Πελοποννησιακού Πολέμου, την περίοδο των Τριάκοντα τυράννων και την τελική αποκατάσταση της αθηναϊκής δημοκρατίας. Στον Αγησίλαο του Ξενοφώντα εγκωμιάζεται μια σημαντική προσωπικότητα της Σπάρτης, δίνονται όμως παράλληλα και τα γεγονότα της περιόδου μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, στα οποία ο Αγησίλαος πρωταγωνίστησε.

Αναλυτικο Προγραμμα

Για το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα του μαθήματος, μεταβείτε στην αντίστοιχη ενότητα ακολουθώντας τον σύνδεσμο 'Προγράμματα Σπουδών'.

Στοχοι

  • Η διδασκαλία επιμέρους ενοτήτων από τα Ελληνικά του Ξενοφώντα και τις Ιστορίες του Θουκυδίδη δεν έχει στόχο μόνο την κατανόηση και ερμηνεία των συγκεκριμένων γεγονότων που αφηγούνται οι δύο ιστορικοί, αλλά επιδιώκει κυρίως να αντιληφθούν οι μαθητές τον παραδειγματικό χαρακτήρα των αφηγήσεων αυτών, που μας επιτρέπει να οδηγηθούμε σε γενικότερα συμπεράσματα για ανάλογες καταστάσεις σε όλες τις φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας. 
  • Επιδιώκεται, επομένως, να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι η ανάγνωση της ιστορίας και η γνώση του παρελθόντος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα χρήσιμο ερμηνευτικό εργαλείο για την κατανόηση του ιστορικού γίγνεσθαι και του παρόντος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Εισαγωγή

Στην Εισαγωγή του εγχειριδίου περιλαμβάνονται:

(α) Συνοπτική περιγραφή της εξέλιξης της αρχαίας ελληνικής ιστοριογραφίας από τα αρχαϊκά έως τα ρωμαϊκά χρόνια.

(β) Εργοβιογραφικά του Θουκυδίδη και στοιχεία για τις ιδέες του, την μέθοδο συγγραφής και τη δομή του έργου του, τη γλώσσα και το ύφος του.

(γ) Εργοβιογραφικά του Ξενοφώντα.

(δ) Συνοπτική παρουσίαση των φάσεων του Πελοποννησιακού Πολέμου.

(ε) Χρονολόγιο της αρχαίας ελληνικής ιστορίας από τον Σόλωνα μέχρι τη γέννηση του Μ. Αλεξάνδρου. 

 

Στόχοι:

Να κατανοήσουν οι μαθητές:

α) τη διαφορά της αρχαίας ελληνικής ιστοριογραφίας από τις ιστορικές καταγραφές των Ανατολικών λαών,

β) την προσφορά των μεγάλων ελλήνων ιστορικών, και

γ) την εξέλιξη της αντίληψης για την ιστορία από τους αρχαϊκούς μέχρι τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους.

Ξενοφώντος Ελληνικά, Βιβλίο Β΄

Περιγραφή:

Τα κείμενα που ανθολογούνται από το Β' βιβλίο των Ελληνικών του Ξενοφώντα αφορούν το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου και τις εξελίξεις στην Αθήνα μετά την ήττα και την παράδοσή της. Συγκεκριμένα, εξιστορείται η ήττα των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς, ο αποκλεισμός της Αθήνας και η παράδοσή της στους Σπαρτιάτες, η κατάληψη της εξουσίας από τους Τριάκοντα τυράννους και η τελική αποκατάσταση της δημοκρατίας.

Διδακτικοί στόχοι:

Με τη διδασκαλία της αθηναϊκής ήττας στους Αιγός Ποταμούς και την συνακόλουθη κατάλυση και τελική αποκατάσταση της δημοκρατίας, όπως τις αφηγείται ο Ξενοφώντας, επιδιώκεται:

  • Η μελέτη της πολιτικής κρίσης που εκδηλώνεται στο εσωτερικό ενός κράτους, όταν υποστεί μια συντριπτική πολεμική ήττα, και η συνακόλουθη κατάλυση του ισχύοντος πολιτεύματος.
  • Η κατανόηση των βίαιων μεθόδων και του αυθαίρετου χαρακτήρα των αυταρχικών καθεστώτων, εξαιτίας των οποίων στερούνται νομιμοποίησης στη συνείδηση των πολιτών και ανατρέπονται.

Ξενοφώντος Αγησίλαος

Περιγραφή:

Ο Αγησίλαος του Ξενοφώντα αποτελεί εγκώμιο του ομώνυμου βασιλιά της Σπάρτης. Ο Ξενοφών θεωρεί τον Αγησίλαο μοναδική προσωπικότητα ηγέτη για τα σπάνια στρατιωτικά και πολιτικά του χαρίσματα, την ευγένεια του ήθους και της συμπεριφοράς του, την υποδειγματικά ενάρετη ζωή του, αλλά και γιατί «φρόντισε όσο κανένας άλλος» να εξουδετερώσει τις επεμβάσεις του βασιλιά της Περσίας στις ελληνικές πόλεις και να ενισχύσει τις τάσεις συνεργασίας των Ελλήνων εναντίον των Περσών.

 

Διδακτικοί στόχοι:

  • Να γνωρίσουν οι μαθητές μια σημαντική προσωπικότητα της αρχαίας Σπάρτης που συνδύαζε ηγετικές και στρατηγικές αρετές με βαθιά φιλάνθρωπα αισθήματα, πράγμα που του επέτρεπε να αίρεται πάνω από το στενό ενδιαφέρον για την πατρίδα του, τη Σπάρτη, και να αγωνιά για το μέλλον του ελληνισμού.
  • Να αξιολογήσουν την προδρομική εκδήλωση της ιδέας για μια πανελλήνια εκστρατεία κατά των Περσών, συγκριτικά με την αντίστοιχη ιδέα του Ισοκράτη και ιδιαίτερα με τη μεγαλειώδη εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου.

Θουκυδίδου Ιστορίαι, Βιβλία Α΄, Γ΄

Περιγραφή:

Στα «Κερκυραϊκά» του πρώτου βιβλίου των Ιστοριών του ο Θουκυδίδης αφηγείται τη διαμάχη της Κέρκυρας με την μητρόπολή της, την Κόρινθο, με αφορμή την Επίδαμνο, στην οποία θα εμπλακεί και η Αθήνα, καθώς θα δεχτεί να συνάψει «επιμαχία» με τους Κερκυραίους. Τη διαμάχη αυτή ο ιστορικός τη θεωρεί ως ένα από τα φανερά αίτια του Πελοποννησιακού Πολέμου σε αντίθεση με την πραγματική αιτία που ήταν η αύξηση της αθηναϊκής δύναμης και ο φόβος που αυτή προκαλούσε στη Σπάρτη. Στα «Κερκυραϊκά» του τρίτου βιβλίου εξιστορείται η εμφύλια διαμάχη στην Κέρκυρα μεταξύ δημοκρατικών και ολιγαρχικών (427 π.Χ.), η οποία έφτασε σε ακραία σημεία, καθώς οι δύο αντίπαλοι κατάφεραν να εξασφαλίσουν τη βοήθεια των Αθηναίων και των Κορινθίων αντίστοιχα. Οι ακρότητες που συνέβησαν κατά την εξέλιξη της συγκεκριμένης εμφύλιας διαμάχης έδωσαν στον Θουκυδίδη την αφορμή για τις γενικότερες σκέψεις του σχετικά με την ανθρώπινη φύση και τη συμπεριφορά του ανθρώπου σε συνθήκες πολέμου, τις οποίες διατυπώνει στην «Παθολογία» του.

Διδακτικοί στόχοι:

Με τη διδασκαλία επιλεγμένων ενοτήτων από τα «Κερκυραϊκά» του Θουκυδίδη επιδιώκεται να προσεγγιστούν η ιστορική εμπειρία που περιγράφει και οι αρχές, με τις οποίες ο αθηναίος ιστορικός προσπαθεί να ερμηνεύσει το ιστορικό γίγνεσθαι. Οι ειδικότεροι στόχοι στους οποίους επιμερίζεται ο προηγούμενος γενικός στόχος είναι οι ακόλουθοι:

  • Η παρουσίαση και ο χαρακτηρισμός της (παθολογικής) συμπεριφοράς την οποία εκδηλώνει ο άνθρωπος σε καιρό πολεμικών συγκρούσεων.
  • Η εξοικείωση με τον «κοσμικό» και «φυσικό» τρόπο εξήγησης των ιστορικών γεγονότων από τον Θουκυδίδη: Ο εντοπισμός των αιτίων τόσο της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε κατάσταση πολέμου όσο και της γένεσης αυτής της ακραίας κατάστασης στην επιδίωξη του ἄρχειν και κρατεῖν, την πλεονεξία/ὠφελία, το δέος και τη φιλοτιμία.
  • Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίον ο ιστορικός επιχειρεί να συστηματοποιήσει αυτά τα αίτια: η έννοια της φύσεως τοῦ ἀνθρώπου.
  • Η ανασύσταση της «φιλοσοφίας της ιστορίας» του Θουκυδίδη και της «ανθρωπολογίας» που υπόκειται σε αυτήν.
  • Η κατανόηση της ερμηνείας της ιστορίας από τον Θουκυδίδη με αφετηρία αυτή την ανθρωπολογία και φιλοσοφία της ιστορίας: ο «ρεαλισμός της πολιτικής ισχύος» και οι συνέπειές του: τα παθήματα και η τραγικότητα του ανθρώπου σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Θουκυδίδου Ιστορίαι, Βιβλία Ζ΄, Η΄

Περιγραφή:

Στα «Σικελικά» του έκτου και έβδομου βιβλίου των Ιστοριών του ο Θουκυδίδης αφηγείται την υπερπόντια ναυτική εκστρατεία των Αθηναίων, με σκοπό την υποταγή της Σικελίας (415-413 π.Χ.). Η εκστρατεία θα καταλήξει τελικά στην καταστροφή του αθηναϊκού εκστρατευτικού σώματος, δίνοντας στον Θουκυδίδη τη δυνατότητα να συνθέσει μια από τις πιο τραγικές αφηγήσεις του έργου του. Τα κείμενα που ανθολογούνται εντοπίζονται χρονολογικά στην αρχή και το τέλος της εκστρατείας, κάνοντας έτσι έντονη την αντίθεση ανάμεσα στη λαμπρότητα της αναχώρησης του στόλου από τον Πειραιά και την τελική πανωλεθρία.

Διδακτικοί στόχοι:

Με τη διδασκαλία επιλεγμένων ενοτήτων από τα «Σικελικά» του Θουκυδίδη επιδιώκεται να προσεγγιστούν η ιστορική εμπειρία που περιγράφει και οι αρχές, με τις οποίες ο αθηναίος ιστορικός προσπαθεί να ερμηνεύσει το ιστορικό γίγνεσθαι. Οι ειδικότεροι στόχοι στους οποίους επιμερίζεται ο προηγούμενος γενικός στόχος είναι οι ακόλουθοι

  • Η παρουσίαση και ο χαρακτηρισμός της (παθολογικής) συμπεριφοράς την οποία εκδηλώνει ο άνθρωπος σε καιρό πολεμικών συγκρούσεων.
  • Η εξοικείωση με τον «κοσμικό» και «φυσικό» τρόπο εξήγησης των ιστορικών γεγονότων από τον Θουκυδίδη: Ο εντοπισμός των αιτίων τόσο της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε κατάσταση πολέμου όσο και της γένεσης αυτής της ακραίας κατάστασης στην επιδίωξη του ἄρχειν και κρατεῖν, την πλεονεξία/ὠφελία, το δέος και τη φιλοτιμία.
  • Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίον ο ιστορικός επιχειρεί να συστηματοποιήσει αυτά τα αίτια: η έννοια της φύσεως τοῦ ἀνθρώπου.
  • Η ανασύσταση της «φιλοσοφίας της ιστορίας» του Θουκυδίδη και της «ανθρωπολογίας» που υπόκειται σε αυτήν.
  • Η κατανόηση της ερμηνείας της ιστορίας από τον Θουκυδίδη με αφετηρία αυτή την ανθρωπολογία και φιλοσοφία της ιστορίας: ο «ρεαλισμός της πολιτικής ισχύος» και οι συνέπειές του: τα παθήματα και η τραγικότητα του ανθρώπου σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Λεξιλόγιο

Στο τέλος του εγχειριδίου υπάρχει συγκεντρωτικό λεξιλόγιο για όλα τα ανθολογούμενα κείμενα. Ο μαθητής μπορεί να ανατρέχει σε αυτό στις περιπτώσεις που συναντά λέξεις οι οποίες δεν ερμηνεύονται στα γλωσσικά σχόλια κάθε ενότητας.