Το ζήτημα της θρησκείας στη σύγχρονη Ευρώπη

Περιεχόμενα

1. H θρησκεία στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες της Ευρώπης
   1. Θρησκευτική ανθρωπογεωγραφία
   2. Θρησκευτικές κοινότητες: Δικαιώματα και υποχρεώσεις
2. Η Ευρώπη σήμερα: Τάσεις και στάσεις απέναντι στη θρησκεία
   1. Η θρησκευτική πίστη ως ιδιωτική υπόθεση Αθεϊσμός και αντιχριστιανισμός
   2. Σχετικοποίηση, εσωτερισμός, φαινόμενα αρχαιολατρίας
   3. Αντισημιτισμός και ισλαμοφοβία
   4. Θρησκευτικός φονταμενταλισμός
3. Ο σεβασμός του άλλου στον Χριστιανισμό
   1. «Η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον»
   2. Ο διάλογος του Χριστού με τη Σαμαρείτισσα
   3. Ο σεβασμός και ο διάλογος με τον «άλλον» στον πυρήνα της χριστιανικής διδασκαλίας
4. Ο σεβασμός του άλλου στις θρησκείες του κόσμου
   1. Ισλάμ: Το Κοράνιο προτρέπει σεβασμό προς τους λαούς της Βίβλου και το ανθρώπινο πρόσωπο
   2. Ινδοϊσμός και Βουδισμός: Ανοχή απέναντι στις ποικίλες θρησκευτικές εκφράσεις
5. Προσπάθειες των θρησκειών για διάλογο και συνύπαρξη
   1. Σεβασμός προς την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης του καθενός
   2. Από την καχυποψία στον διάλογο και στις κοινές δεσμεύσεις: Διαθρησκειακές συναντήσεις
   3. Οικουμενική Κίνηση
6. Οι θρησκείες στην εκπαίδευση των Ευρωπαίων μαθητών
   1. Κοινοί στόχοι του μαθήματος των Θρησκευτικών στις χώρες της Ευρώπης
   2. Ποικίλα μοντέλα μαθημάτων
   3. Οι ιδέες μας για τη σχολική μας θρησκευτική εκπαίδευση

H θρησκεία στις πολυπολιτισμικές
κοινωνίες της Ευρώπης

i. Θρησκευτική ανθρωπογεωγραφία (στατιστικά)

Η μεγαλύτερη θρησκεία στην Ευρώπη για τουλάχιστον 1.500 χρόνια είναι ο Χριστιανισμός. Σύμφωνα με δημοσκοπικά στοιχεία από τις έρευνες του Ευρωβαρόμετρου 2010 και 2005, το 51% και 52%, αντίστοιχα, των Ευρωπαίων πολιτών πιστεύουν στην ύπαρξη Θεού, το 27% και 26% σε κάποια ανώτερο Πνεύμα ή Δύναμη και το 20% και 18% δεν πιστεύουν στην ύπαρξη Θεού ή κάποιας Δύναμης. Από τα στατιστικά του 2012 εμφανίζεται ως η πιο διαδεδομένη θρησκεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο Χριστιανισμός που αποτελεί και το 72% του πληθυσμού (48% Καθολικοί, 12% Προτεστάντες, 8% Ορθόδοξοι και 4% άλλα χριστιανικά δόγματα ή μορφές Χριστιανισμού). Το 16% των πολιτών δηλώνει αγνωστικιστές, το 7% αθεϊστές και το 2% Μουσουλμάνοι, ενώ το υπόλοιπο 3% συγκεντρώνουν άλλες θρησκείες, όπως ο Βουδισμός, ο Ινδοϊσμός, ο Σιχισμός και ο Ιουδαϊσμός. Ο συνολικός πληθυσμός της Ευρώπης είναι περίπου 738 εκατ. (2011) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης περίπου 510,1 εκατ. (1-1-2016).

Eurobarometer Special Surveys, αρ.: 225, 341, 393

***

«Μια ειδική έρευνα του Ευρωβαρομέτρου το 2010 (η οποία περιλάμβανε και χώρες εκτός Ε.Ε.) δείχνει […] τους μισούς εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης να απαντούν ότι πιστεύουν πως υπάρχει Θεός, ένα 26% να πιστεύει στην ύπαρξη μιας πνευματικής ή φυσικής δύναμης και ένα 20% να μην πιστεύει στην ύπαρξη κάποιου από τα παραπάνω και να καταγράφεται ως άθεος. Είναι ενδεικτικό στην έρευνα το μεγάλο χάσμα μεταξύ των πολιτών της Ε.Ε. ανάλογα με την ιθαγένειά τους, καθώς πίστη στην ύπαρξη Θεού δηλώνει από το 94% των Μαλτέζων και το 92% των Ρουμάνων μέχρι στο ελάχιστο 16% των Τσέχων και το 18% των Σουηδών. Τα υψηλότερα, πάντως, ποσοστά που δηλώνουν πίστη στην ύπαρξη Θεού εντοπίζονται στις Ορθόδοξες χώρες (με τις Ελλάδα και Κύπρο να βρίσκονται στην 5η και την 4η θέση, αντίστοιχα, στη συγκεκριμένη κατάταξη), στις καθολικές χώρες του Νότου και της περιφέρειας (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία) και, βέβαια, στην Πολωνία, που εμφανίζεται ως ο πιο ισχυρός πυρήνας Καθολικών της ηπείρου. Αντίθετα, τα ποσοστά πέφτουν όσο προχωρούμε προς την Κεντρική και τη Βόρεια Ευρώπη, ενώ συνολικά στις 32 χώρες που εξετάζονται μόνο στις 12 εμφανίζεται ένα ποσοστό του πληθυσμού άνω του 50% να δηλώνει ότι πιστεύει στην ύπαρξη Θεού».

Κτενάς Χ., Έρευνα: Θρησκεία και Ευρώπη, οι μεγάλες αντιθέσεις

ii. Θρησκευτικές κοινότητες: Δικαιώματα και υποχρεώσεις

Με τον νόμο 4301/7-10-2014 για την «Οργάνωση της νομικής μορφής των θρησκευτικών κοινοτήτων και των ενώσεών τους στην Ελλάδα και άλλες διατάξεις» δημιουργείται πλέον στην Ελλάδα ένα νέο κοινό σύστημα για τη νομική οργάνωση όσων θρησκευτικών κοινοτήτων το επιθυμούν, αυτό του Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου. Με τον νόμο, χορηγείται πλήρης αυτοδιοίκηση στο εσωτερικό του θρησκευτικού νομικού προσώπου, υπό την προϋπόθεση ότι γίνονται σεβαστοί οι νόμοι και το Σύνταγμα. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα, η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και οι Ισραηλιτικές Κοινότητες είναι αναγνωρισμένες ως Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, για ιστορικούς λόγους. Οι Μουσουλμανικές Μουφτείες στη Θράκη είναι δημόσιες υπηρεσίες. Όλες οι υπόλοιπες θρησκευτικές κοινότητες, δηλαδή η Καθολική Εκκλησία, οι Ορθόδοξοι Αρμένιοι, οι Κόπτες, οι Αιθίοπες Ορθόδοξοι, οι Ασσύριοι, οι Αγγλικανοί και η Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία θα μπορούν πλέον να οργανωθούν ως Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου. Σύμφωνα με το υπ. Παιδείας και Θρησκευμάτων ο νόμος έχει συναντήσει ενθουσιώδη διεθνή υποδοχή -από τον Πάπα ως το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, αλλά και από κράτη, όπως η Βρετανία- και θα ισχυροποιήσει πάρα πολύ την διεθνή θέση της Ελλάδας σε θέματα θρησκευτικών ελευθεριών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Νομικά πρόσωπα πλέον οι Θρησκευτικές Κοινότητες», εφ. Καθημερινή, 03-10-2014

«Οι υπεύθυνοι μέσα στις θρησκευτικές κοινότητες οφείλουμε να καλλιεργήσουμε μια ειρηνική θεολογία και ανθρωπολογία, αντλώντας από τον πλούτο των θρησκευτικών μας αρχών και από τις καλύτερες σελίδες των παραδόσεών μας. Ιδιαίτερα καλούμεθα να στηλιτεύσουμε κάθε μορφή βίας. Τονίζοντας το χρέος παντός ανθρώπου να σέβεται τη θρησκευτική ελευθερία των συνανθρώπων του. Η βία εν ονόματι της θρησκείας βιάζει την ουσία της θρησκείας. Και κάθε έγκλημα στο όνομα της θρησκείας είναι έγκλημα κατά της ίδιας της θρησκείας. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το λάδι της θρησκείας, για να δυναμώνει τη φωτιά των συγκρούσεων. Η θρησκεία είναι θείο δώρο, που γαληνεύει τις καρδιές, θεραπεύει τις πληγές και φέρνει πλησιέστερα άτομα και λαούς».

Αναστάσιος, Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, Χαιρετισμός στη Διεθνή Διάσκεψη των Αθηνών:
«Θρησκευτικός και πολιτιστικός πλουραλισμός και ειρηνική συνύπαρξη στη Μέση Ανατολή»

«Μόνο αν μείνουμε ενωμένοι θα μπορέσουμε να νικήσουμε τη ριζοσπαστικοποίηση και τον φονταμενταλισμό. Ο διάλογος μεταξύ θρησκευτικών κοινοτήτων έχει καθοριστική σημασία για την υπεράσπιση των αξιών των κοινωνιών μας. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει να ενισχύσουν αυτόν τον διάλογο και να μην τον περιορίσουν στο επίπεδο των θρησκευτικών ηγετών και των θεολόγων, αλλά να τον επεκτείνουν στους νέους».

Ταγιάνι Α., Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Η Ευρώπη σήμερα:
Τάσεις και στάσεις απέναντι στη θρησκεία

i. Η θρησκευτική πίστη ως ιδιωτική υπόθεση («Ο καθένας μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει»)

«Πρώτο, το κράτος δεν έχει επίσημη θρησκεία, πρέπει να αντιμετωπίζει όλες τις θρησκείες και τις θρησκευτικές κοινότητες, μεγάλες ή μικρές, πλειοψηφικές ή μειοψηφικές, ισότιμα και να διασφαλίζει την απόλαυση των ατομικών, πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών ανεξάρτητα από το θρησκευτικό τους πιστεύω. Δεύτερο, κάθε θρησκευτική κοινότητα είναι υποχρεωμένη να αναγνωρίζει και να σέβεται την ύπαρξη των άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων. Επίσης, όλες οι θρησκευτικές κοινότητες μπορούν ελεύθερα να εκφράζουν και διαδίδουν τις θρησκευτικές αντιλήψεις τους [...]. Τρίτο, η θρησκεία είναι «ιδιωτική» ή προσωπική υπόθεση με την έννοια ότι δεν μπορεί να επιβάλλεται από το κράτος. Έτσι, ο πολίτης είναι ελεύθερος να προσδιορίσει τη θρησκευτική του ταυτότητα και να την αλλάξει κατά βούληση ή και να μην έχει θρησκευτική ταυτότητα».

Πέτρου Ι.,Θρησκεία, επικοινωνία και δημόσιος χώρος

«Στις παραδοσιακές κοινωνίες, η δημόσια σφαίρα ήταν διογκωμένη και κάλυπτε ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου. Στη νεώτερη κοινωνία, αναπτύσσεται η ιδιωτική σφαίρα προς την οποία μετακινείται βαθμιαία και η θρησκεία. Αυτό σημαίνει ότι η θρησκεία γίνεται προσωπική και ιδιωτική υπόθεση και παύει να λειτουργεί υποχρεωτικά και κρατικά […] «Ιδιωτική υπόθεση» δεν σημαίνει «ατομική υπόθεση», αλλά ελεύθερη αποδοχή κάποιου πράγματος που δεν επιβάλλεται από το κράτος (ή την κοινότητα). Στο θρησκευτικό πεδίο, ο πολίτης είναι ελεύθερος να θρησκεύει ή να μην θρησκεύει, ή να επιλέγει τη θρησκεία που θέλει. Με αυτήν την έννοια, το ιδιωτικό δεν αντιπαρατίθεται στο συλλογικό, διότι οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες μπορούν να πραγματοποιούνται συλλογικά και κατ’ επέκταση κοινωνικά. Όταν οι άνθρωποι συναθροίζονται για να λατρεύσουν το Θεό τους λειτουργούν συλλογικά και η θρησκεία έχει πάντα μια κοινωνική διάσταση που μπορεί να εκφραστεί με ποικίλους τρόπους. Εξάλλου, στον ιδιωτικό χώρο ανήκει και η περίφημη κοινωνία πολιτών που μπορεί να δραστηριοποιηθεί προς πάσα κατεύθυνση και με ορατά και επιτυχημένα αποτελέσματα».

Παπαγεωργίου Ν.,Η Εκκλησία και η εκκοσμίκευση

«(Τα τελευταία χρόνια) θα αρχίσει να διαμορφώνεται πλέον ο δημόσιος χώρος, ως ένας χώρος διακριτός τόσο απέναντι στην κρατική εξουσία […] όσο και απέναντι στην ιδιωτική σφαίρα [...] ως ένας χώρος δηλαδή όπου διακρίνεται για την πολυεπίπεδη […] ουδετερότητά του και για την δυνατότητα που δίνεται σε κάθε ιδεολογία, θρησκευτική πίστη κλπ. να συμβάλλει ισότιμα με θεωρήσεις οι οποίες προβάλλουν επιμέρους μοντέλα ερμηνείας του κόσμου, στο βαθμό που κάθε μια από αυτές επιδεικνύει σεβασμό έναντι της ελευθερίας του κάθε διαφορετικού.

[...] Η παρουσία της Εκκλησίας στον δημόσιο χώρο προϋποθέτει τον απόλυτο σεβασμό στους όρους λειτουργίας του (δημόσιου) χώρου [...] (δηλ. στην ιδεολογική, θρησκευτική και αξιολογική ουδετερότητα και αλληλοσεβασμό), και μόνο τότε αυτή η παρουσία νομιμοποιείται, όταν εξάπαντος ενσαρκώνει το σταυρικό ήθος του Ιησού Χριστού, ως λόγος μαρτυρίας για την Καινή Κτίση, αλλά και λόγος διαμαρτυρίας απέναντι σε κάθε μορφής κακό, αδικία, εξουσιασμό, αλλοτρίωση και εξαχρείωση της μοναδικότητας του ανθρώπινου προσώπου.[...] Ο ίδιος ο Χριστός, ως άνθρωπος δεν απευθύνθηκε στην ιδιωτική σφαίρα της ζωής των ανθρώπων [...] αλλά αντίθετα τόλμησε να μαρτυρήσει δημόσια το μήνυμα του Πατέρα του, να κηρύξει το ευαγγέλιό του, ως μια μεταξύ πολλών σωτηριολογική πρόταση στο πλαίσιο του ελληνορωμαϊκού κόσμου, με τέτοια μάλιστα παρρησία ώστε να υποστεί ο ίδιος την μήνιν και την καταδίκη της θρησκευτικής εξουσίας με την αρωγή του κρατικού βραχίονα. Η ίδια η βιοτή του Ιησού Χριστού προβάλλει επομένως, ως το πλέον κατάλληλο παράδειγμα δημόσιας μαρτυρίας της πίστης με απόλυτο σεβασμό στην διαφορετικότητα και συνύπαρξη των ποικίλων επιμέρους κοσμοθεωρήσεων».

Ιγνάτιος, Μητρ.. Δημητριάδος, Θρησκευτικότητα και θρησκευτικά σύμβολα στον δημόσιο χώρο

ii. Αθεϊσμός και αντιχριστιανισμός

«Αθεϊσμός είναι η άρνηση της ύπαρξης του θεού, θεμελιωμένη σε επιστημονική θεωρία και ηθική συμπεριφορά, πέρα από το τυχαίο φαινόμενο άγνοιας της έννοιας του θείου και της έλλειψης θρησκευτικών βιωμάτων».

«Αθεϊσμός», Ελληνική Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια

«Εμείς, είπε αυτός, ουσιαστικά δε φοβόμαστε και τόσο πολύ όλους αυτούς τους σοσιαλιστές-αναρχικούς, τους άθεους και τους επαναστάτες. Τους παρακολουθούμε και ξέρουμε το καθετί γι’ αυτούς. Όμως ανάμεσα σ’ αυτούς υπάρχουν και μερικοί, όχι πολλοί, εξαιρετικά ιδιόρρυθμοι άνθρωποι: Αυτοί πιστεύουν σε Θεό, είναι χριστιανοί και ταυτόχρονα είναι και σοσιαλιστές. Αυτούς φοβόμαστε περισσότερο, αυτοί είναι τρομεροί! Ο σοσιαλιστής-χριστιανός είναι φοβερότερος απ’ τον σοσιαλιστή-άθεο».

Ντοστογιέφσκι Φ., Αδελφοί Καραμαζόφ

***

«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, [...]

Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι, το 2015, αυξήθηκαν επικίνδυνα οι πράξεις χριστιανοφοβίας και οι καταστροφές χριστιανικών κτηρίων στην Ευρώπη και στον κόσμο·

Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες που διεξήχθησαν σε 30 ευρωπαϊκές χώρες, έχουν αναφερθεί σχεδόν 600 περιστατικά μη ανεκτικότητας ή διακρίσεων εις βάρος των χριστιανών στην Ευρώπη·

Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, στη Γαλλία, οι πράξεις βανδαλισμού θρησκευτικών χώρων έχουν πολλαπλασιαστεί, καθώς οι χώροι που υπέστησαν καταστροφές αυξήθηκαν από 153 το 2008 σε 494 το 2013, ενώ το 84% εξ αυτών ήταν χριστιανικοί χώροι·

1. ενθαρρύνει την Επιτροπή να θέσει σε εφαρμογή όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για να καταπολεμηθεί η χριστιανοφοβία και η πρόκληση καταστροφών σε χριστιανικά λατρευτικά κτήρια·

2. ενθαρρύνει την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τις τοπικές αρχές να εμβαθύνουν τις συνεργασίες και τα φόρουμ ανταλλαγής για την καταπολέμηση των βεβηλώσεων, μεταξύ των ιδίων, αφενός, και των εκπροσώπων των θρησκειών, των δυνάμεων επιβολής του νόμου και των δικαστικών αρχών, αφετέρου».

Πρόταση ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη χριστιανοφοβία και την
προστασία των χριστιανικών λατρευτικών κτηρίων στην Ευρώπη

iii. Σχετικοποίηση, εσωτερισμός, φαινόμενα αρχαιολατρίας

Σχετικοκρατία ή σχετικισμός ή ρελαβατισμός είναι φιλοσοφική θεωρία κατά την οποία οι γνώσεις και οι αξίες έχουν σχετική και όχι απόλυτη σημασία και προσδιορίζονται πάντα υποκειμενικά σε σχέση προς ένα σύστημα αναφοράς.

«Σχετικοκρατία»,Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα

«O Εσωτερισμός αυτοπαρουσιάζεται σαν μια μυστική γνώση, μη κοινοποιήσιμη στους αμύητους. Αποκτάται με διαδοχικές μυήσεις […] ξεκινάει με βάσεις παγανιστικές συνδεδεμένες με τις ειδωλολατρικές θρησκείες και εντάσσεται στο ευρύτερο σύστημα του Αποκρυφισμού, με πιο ισχυρή επάνω του την επίδραση του θεοσοφικού κινήματος. Κοινός τόπος όλων των Εσωτεριστικών ομάδων είναι ο θρησκευτικός συγκρητισμός, ο οποίος αρνείται την μοναδική αυθεντία μιας συγκεκριμένης θρησκείας, και καλλιεργεί την πίστη ή ότι όλες οι θρησκείες οδηγούν στην ίδια «Εσώτερη Αλήθεια» ή ότι ο

Εσωτερισμός αποτελεί υπέρβαση όλων των θρησκειών. [...] Κατά την ιστορική του διαδρομή δρα με πλήθος […] ομάδων, όπως ο Τεκτονισμός, η Θεοσοφία, η Ανθρωποσοφία, και με εξευρωπαϊσμένες μορφές των ανατολικών θρησκειών και των πρακτικών τους (Γιόγκα, Διαλογισμός, Ρέικι, Ρεφλεξολογία, Τάι Τσι, ενεργειακές μορφές τύπου Τσι, πολεμικές τέχνες της Ανατολής κ.λ.π.) […] Ο Εσωτερισμός είναι ένα πνευματικό κίνημα ανθρωποκεντρικό. Αρνείται τον Θεό ως Πρόσωπο παντοδύναμο, Δημιουργό και Σωτήρα του κόσμου […] Κυρίαρχο δόγμα του Εσωτερισμού είναι ότι Θεός, ουράνια, επίγεια, όλα στον κόσμο είναι ομοούσια […] Βασική τεχνική του Εσωτερισμού είναι ο Διαλογισμός».

Πορίσματα ΙΘ΄ Πανορθόδοξης Συνδιάσκεψης Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών
Μητροπόλεων για θέματα Αιρέσεων και Παραθρησκείας

«Ο ευρύτατα διαδεδομένος στη σχετική βιβλιογραφία όρος Νέα Εποχή (New Age) χρησιμοποιείται για να στεγάζει όλη την τεράστια γκάμα των σύγχρονων εκδοχών και ερμηνειών της παράδοσης αυτής (η μαγεία, η μαντεία, η αστρολογία, ο πνευματισμός, ο αποκρυφισμός και η θεοσοφία). [...] (τροφοδοτούν σήμερα) με πλήθος θρεπτικών συστατικών το υπό διαμόρφωση θρησκευτικό υπόστρωμα [...] (Αναπτύχθηκε πλέον στην Δύση) μια νέα θρησκευτική κουλτούρα και ιδεολογία που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο ο δυτικός άνθρωπος προσεγγίζει την Ιερότητα. [...] (Έτσι) η Νέα Πνευματικότητα αντιπροσωπεύει έναν τύπο θρησκευτικότητας που είναι απόλυτα προσαρμοσμένος στις κοινωνικές, πνευματικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στις φιλελεύθερες αστικές δημοκρατίες δυτικού τύπου».

Μπεκριδάκης Δ.,Νέα Θρησκευτικά Κινήματα και νέα πνευματικότητα

«Το φαινόμενο της νεοειδωλολατρίας στη χώρα μας έχει μια ιδιάζουσα μορφή. Οι Έλληνες νεοπαγανιστές ή δωδεκαθεϊστές ή «εθνικοί» ή «αρχαιολάτρες» όπως αυτοαποκαλούνται, αγωνίζονται να συνδυάσουν εντέχνως τα ποικίλα θρησκευτικά τους μορφώματα, με το αρχαίο - ελληνικό κλέος και πολιτισμό. Φτάνουν στο σημείο να μονοπωλούν και να οικειοποιούνται τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και να επιχειρούν να αποξενώσουν από αυτόν το σύνολο του Ελληνικού λαού, που δεν ασπάζεται τα θρησκευτικά τους «πιστεύω». Ακόμα και την ιδιότητα του Έλληνα θέλουν να αποστερήσουν από τους μη παγανιστές! Σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις τους «γνήσιοι Έλληνες είναι μόνον όσοι ασπάζονται την πατρώα θρησκεία», δηλαδή την αρχαία ειδωλολατρική θρησκεία!».

Ειδική Συνοδική Επιτροπή Μελέτης Αρχαιολατρίας-Νεοειδωλολατρίας

«Πάνω από 25 χιλιάδες άνθρωποι επισκέφτηκαν τις προϊστορικές πέτρινες στήλες της Βρετανίας (Στόουνχετζ) για να τιμήσουν το θερινό ηλιοστάσιο».

Ant1 news, 21-06-2015

«Ισλανδοί νεοπαγανιστές θα μπορούν σύντομα να λατρεύουν δημοσίως τον αρχαίο θεό Θορ, τον θεό Οντίν και τη θεά Φρέγια, στον πρώτο σύγχρονο ναό που θα είναι αφιερωμένος στο Πάνθεον των Βίκινγκς».

Εφημ. Το Βήμα, ηλ. έκδ. 14-02-2015

iv. Αντισημιτισμός και ισλαμοφοβία

Ο «αντισημιτισμός» είναι μια κοινωνική προκατάληψη, η οποία εκδηλώνεται ως στάση εχθρότητας εναντίον της εβραϊκής φυλής και των Εβραίων. Συχνά έχει χαρακτηριστικά πολιτικής και κοινωνικής ιδεολογίας. Κατά τη ναζιστική περίοδο στη Γερμανία έλαβε τη μορφή συστηματικών διώξεων και οδήγησε στο Ολοκαύτωμα, δηλαδή τον αφανισμό εκατομμυρίων Εβραίων.

***

«Η ισλαμοφοβία έχει αναγνωρισθεί ως μια ιδιαίτερη μορφή μισαλλοδοξίας, μαζί με την ξενοφοβία και τον αντισημιτισμό («Διεθνές Φόρουμ της Στοκχόλμης για την Καταπολέμηση της Μισαλλοδοξίας», Ιανουάριος 2001). Τα χαρακτηριστικά αυτού του συμπλεγματικού φαινομένου είναι η προκατάληψη, που μπορεί να πάρει ακραίες διαστάσεις έχθρας κατά των Μουσουλμάνων, χωρίς να συντρέχει κάποιος επί πλέον λόγος. […] Η επίθεση στην καρδιά της Νέας Υόρκης έκανε το φαινόμενο να μεταμορφωθεί σε ωστικό κύμα σε κοινωνίες του Δυτικού κόσμου. Οι αναλυτές της ισλαμοφοβίας τα τελευταία χρόνια, αποδίδουν την έξαρση του φαινομένου κυρίως σε δυο λόγους. Από τη μια μεριά το Ισλάμ αντιμετωπίζεται από πολλούς στη Δύση, περισσότερο σαν ολοκληρωτική πολιτική ιδεολογία παρά ως θρησκεία και μάλιστα ιδεολογία ασύμβατη προς τις αρχές που συνθέτουν τον Δυτικό Πολιτισμό. Από την άλλη μεριά, η μαζική και ανεξέλεγκτη μετανάστευση Μουσουλμάνων σε χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η Ελλάδα, έχει ενισχύσει τις ξενοφοβικές τάσεις που ήδη προϋπήρχαν σε κοινωνίες απροετοίμαστες για μια τέτοιου είδους "εισβολή"».

Δούλος Γ., Ισλαμοφοβία, Η κρυφή γοητεία της μισαλλοδοξίας

«Η ευρωπαϊκή κοινωνία διέρχεται μια περίοδο αναστάτωσης και κρίσης που θέτει σε κίνδυνο τις ίδιες τις αξίες πάνω στις οποίες έχει θεμελιωθεί η Ένωσή μας. Τα αποτρόπαια γεγονότα στο Παρίσι και την Κοπεγχάγη στις αρχές της φετινής χρονιάς κατέστησαν σαφή την ανάγκη για επείγουσα δράση. Σε τέτοιους καιρούς κρίσης, τίθεται σε δοκιμασία η ικανότητα της κοινωνίας μας για ανεκτικότητα και κοινωνική ένταξη. Ο αντισημιτισμός και η ισλαμοφοβία, μολονότι διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από άποψη ιστορίας, προέλευσης και αντικτύπου, αποτελούν και τα δύο εκδηλώσεις αυτού του φαινομένου. Η συλλογική μας ευθύνη να συμβιώνουμε με ανεκτικότητα και σεβασμό είναι ιδιαίτερα σημαντική σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία έχουμε ηθική υποχρέωση να προσφέρουμε καταφύγιο σε ανθρώπους διαφορετικών θρησκειών και πολιτισμών, που φτάνουν στις ακτές μας. Η διαφορετικότητα δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται απειλή. Ευθύνη όλων μας είναι να δημιουργήσουμε και να καλλιεργήσουμε μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς».

Τίμερμανς Φ., Α’ Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

v. Θρησκευτικός φονταμενταλισμός

Θρησκευτικός φονταμενταλισμός ονομάζεται το φαινόμενο της απόλυτης και κατά γράμμα προσήλωσης στα δόγματα ή στα περιεχόμενα των ιερών γραφών μιας θρησκείας. Οι φονταμενταλιστές θεωρούν ότι ακόμη και οι λέξεις του ιερού βιβλίου της θρησκείας τους είναι απόλυτες αλήθειες και γι’ αυτό πρέπει να ερμηνεύονται κυριολεκτικά και να εφαρμόζονται κατά γράμμα. Το φαινόμενο του φονταμενταλισμού εμφανίζεται σε όλες τις θρησκείες και θεωρείται μορφή θρησκευτικού φανατισμού. Χαρακτηρίζεται από εμμονή στην παράδοση, καχυποψία απέναντι σε κάθε τάση εκσυγχρονισμού, δυσκολία διαλόγου με τις διαφορετικές προσεγγίσεις της πίστης. Εκτός από τις περιπτώσεις ατομικού ή ομαδικού φονταμετανταλισμού, στην εποχή μας υπάρχουν διάφορα θρησκευτικά κινήματα που χαρακτηρίζονται ως φονταμενταλιστικά.

***

«Το να οδηγήσει κανείς (κάποιον στην πίστη) με τη βία είναι ακούσιο, επειδή γίνεται με τη βία· και επειδή γίνεται με τη βία δεν μπορεί κανείς να το επαινέσει, ούτε είναι μόνιμο».

Γρηγόριος Θεολόγος, Λόγος Β’ Απολογητικός της εις τον Πόντον φυγής

«Βιούμεν σήμερον έξαρσιν νοσηρών φαινομένων βίας εν ονόματι του Θεού. Αι εκρήξεις φονταμενταλισμού εις τους κόλπους των θρησκειών κινδυνεύουν να οδηγήσουν εις την επικράτησιν της απόψεως ότι ο φονταμενταλισμός ανήκει εις την ουσίαν του θρησκευτικού φαινομένου. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο φονταμενταλισμός, ως "ζήλος Θεού, αλλά χωρίς τη σωστή γνώση" (Ρωμ. 10, 2), αποτελεί έκφρασιν νοσηράς θρησκευτικότητος. Ο αληθής χριστιανός, κατά το πρότυπον του σταυρωθέντος Κυρίου, θυσιάζεται και δεν θυσιάζει, και δια τον λόγον αυτόν είναι ο αυστηρότερος κριτής του οποθενδήποτε προερχομένου φονταμενταλισμού. Ο ειλικρινής διαθρησκειακός διάλογος συμβάλλει εις την ανάπτυξιν

αμοιβαίας εμπιστοσύνης, εις την προώθησιν της ειρήνης και της καταλλαγής. Η Εκκλησία αγωνίζεται δια να καταστήση αισθητοτέραν την «άνωθεν ειρήνην» επί της γης. Η αληθινή ειρήνη δεν επιτυγχάνεται με την δύναμιν των όπλων, αλλά μόνον δια μέσου της αγάπης, ήτις «δε ζητεί το συμφέρον της» (Α’ Κορ. 13, 5). Το έλαιον της πίστεως πρέπει να χρησιμοποιήται δια να απαλύνη και να θεραπεύη τας παλαιάς πληγάς των άλλων και όχι να αναρριπίζη νέας εστίας μίσους».

Εγκύκλιος της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας,Κρήτη, 2016

Ο σεβασμός του άλλου στον Χριστιανισμό

i. «Η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον» (Α Ιω 4, 18)

«Όποιος αγαπάει δεν φοβάται. Η τέλεια αγάπη διώχνει το φόβο. Γιατί ο φόβος σχετίζεται με την τιμωρία κι όποιος φοβάται την τιμωρία, δείχνει πως δεν έχει φτάσει στην τέλεια αγάπη».

Α Ιω 4, 18

ii. Ο διάλογος του Χριστού με τη Σαμαρείτισσα (Ιω 4, 1-42)

Ιησούς και Σαμαρείτισσα, αγνώστου Αφρικανού καλλιτέχνη

«Ο Ιησούς, κουρασμένος από την πεζοπορία, κάθισε κοντά στο πηγάδι· ήταν γύρω στο μεσημέρι. Οι μαθητές του είχαν πάει στην πόλη ν’ αγοράσουν τρόφιμα. Έρχεται τότε μια γυναίκα από τη Σαμάρεια να βγάλει νερό. Ο Ιησούς της λέει: "Δώσ’ μου να πιω". Η γυναίκα τού απάντησε: "Εσύ είσαι Ιουδαίος κι εγώ Σαμαρείτισσα. Πώς μπορείς να ζητάς να σου δώσω νερό να πιεις;" – οι Ιουδαίοι αποφεύγουν κάθε επικοινωνία με τους Σαμαρείτες. Ο Ιησούς της απάντησε: "Αν ήξερες τη δωρεά του Θεού και ποιος είναι αυτός που σου λέει "δώσ’ μου να πιω", τότε εσύ θα του ζητούσες τη δωρεά του Θεού, κι εκείνος θα σου έδινε ζωντανό νερό". […]

Του λέει η γυναίκα: "Κύριε, βλέπω ότι εσύ είσαι προφήτης· οι προπάτορές μας λάτρεψαν το Θεό σ’ αυτό το βουνό· εσείς όμως λέτε ότι στα Ιεροσόλυμα βρίσκεται ο τόπος όπου πρέπει κανείς να τον λατρεύει". "Πίστεψέ με, γυναίκα", της λέει τότε ο Ιησούς, "είναι κοντά ο καιρός που δε θα λατρεύετε τον Πατέρα

ούτε σ’ αυτό το βουνό ούτε στα Ιεροσόλυμα. Εσείς οι Σαμαρείτες λατρεύετε αυτό που δεν ξέρετε· εμείς όμως λατρεύουμε αυτό που ξέρουμε, γιατί η σωτηρία έρχεται στον κόσμο από τους Ιουδαίους. Είναι όμως κοντά ο καιρός, ήρθε κιόλας, που οι πραγματικοί λατρευτές θα λατρέψουν τον Πατέρα με τη δύναμη του Πνεύματος, που αποκαλύπτει την αλήθεια· γιατί έτσι τους θέλει ο Πατέρας αυτούς που τον λατρεύουν. Ο Θεός είναι πνεύμα. Κι αυτοί που τον λατρεύουν πρέπει να τον λατρεύουν με τη δύναμη του Πνεύματος, που φανερώνει την αλήθεια". […]

Όταν λοιπόν οι Σαμαρείτες ήρθαν κοντά του, τον παρακαλούσαν να μείνει μαζί τους· κι έμεινε εκεί δύο μέρες. Έτσι, πίστεψαν πολύ περισσότεροι ακούγοντας τα λόγια του κι έλεγαν στη γυναίκα: "Η πίστη μας δε στηρίζεται πια στα δικά σου λόγια· γιατί εμείς οι ίδιοι τον έχουμε τώρα ακούσει και ξέρουμε πως πραγματικά αυτός είναι ο σωτήρας του κόσμου, ο Χριστός"».

Ιω 4, 1-42

iii. Ο σεβασμός και ο διάλογος με τον «άλλον» στον πυρήνα της χριστιανικής διδασκαλίας

«Ο Ιουστίνος υποστηρίζει την άποψη ότι όλες οι αλήθειες, στις οποίες οδηγήθηκε η προχριστιανική ανθρωπότητα είναι ουσιαστικά προϊόντα της φωτιστικής ενέργειας και παρουσίας του σπερματικού θείου Λόγου που ενεργεί αδιάκριτα σ’ όλους τους ανθρώπους, εφόσον βέβαια δεν συσκοτίζεται από τα πάθη και τις επιθυμίες τους. [...] Έτσι όχι μόνο οι αλήθειες της Π. Διαθήκης, αλλά και οι αλήθειες της ελληνικής αρχαιότητας είναι στενότατα συνδεδεμένες με την αποκαλυπτική παρουσία και επενέργεια του Λόγου. [...] Γι’ αυτό και όλες οι αλήθειες που διατυπώθηκαν από τους Έλληνες φιλοσόφους, ποιητές και συγγραφείς, επειδή ακριβώς οφείλονται στην επενέργεια του σπερματικού θείου λόγου μπορούν να θεωρηθούν σε τελευταία ανάλυση ως αλήθειες χριστιανικές».

Μαρτζέλος Γ.,Η θεολογία του "σπερματικού λόγου"

Ο σεβασμός του άλλου στις θρησκείες του κόσμου

i. Ισλάμ: Το Κοράνιο προτρέπει σεβασμό προς τους λαούς της Βίβλου και το ανθρώπινο πρόσωπο

«Στη Θρησκεία δεν υπάρχει καταναγκασμός. Διότι η Αλήθεια έχει ξεχωριστεί ολοφάνερα απ’ την Πλάνη».

Κοράνιο, Σούρα 2, 256

«Πες (ω Μουχάμμεντ): «Ω! Λαέ της Βίβλου! Ελάτε μαζί να συμφωνήσουμε για τις διαφορές ανάμεσά μας, ώστε να μη λατρεύουμε παρά μόνο τον ΑΛΛΑΧ. Και να μην εξομοιώνουμε τίποτε μ’ Εκείνον, κι ας μη στήσουμε ανάμεσά μας, κυρίους ή προστάτες, εκτός απ’ τον ΑΛΛΑΧ». Αν όμως δεν θελήσουν να συμμορφωθούν, τότε να πείτε: Να είστε μάρτυρες, ότι εμείς είμαστε Μουσουλμάνοι»».

Σούρα 3, 64

«Όλοι τους δεν είναι όμοιοι. Ανάμεσα στους οπαδούς της Βίβλου, υπάρχει μια μερίδα όρθια (για το σωστό) απαγγέλουν τα Εδάφια (του Βιβλίου) του ΑΛΛΑΧ, κατά την νύχτα και γονατίζουν λατρεύοντας. Πιστεύουν στον ΑΛΛΑΧ και την Έσχατη Μέρα, παραγγέλουν ό,τι είναι σωστό κι απαγορεύουν ό,τι είναι λάθος. Συναγωνίζονται στην αγαθοεργία. Αυτοί είναι στην τάξη των δικαίων».

Σούρα 3, 113 – 114

«Και μη φιλονικείτε με τους οπαδούς της Βίβλου, εκτός αν πρόκειται για απλή συζήτηση. Κι εκτός μ’ εκείνους που αδικούν (κι είναι παραστρατημένοι) ανάμεσά τους. Και να πείτε: «Πιστεύουμε στην Αποκάλυψη που έχει σταλεί σ’ εμάς και σ’ αυτή που έχει σταλεί σ’ εσάς. Ο Θεός μας και ο Θεός σας είναι Ένας. Κι εμείς σ’ Αυτόν έχουμε υποταχθεί (στη θέλησή του – στο Ισλάμ)»».

Σούρα 29, 46

«Η μομφή είναι μόνο ενάντια σ’ αυτούς που αδικούν τους ανθρώπους, και αυθαδέστατα παρανομούν στη γη, (αψηφώντας) το ορθό και το δίκαιο. Αυτοί –οπωσδήποτε– θα έχουν επώδυνα βασανιστήρια. Κι όποιος υπομένει και συγχωρεί, αυτό βέβαια είναι μια άσκηση θαρραλέας θέλησης κι αποφασιστικότητας στη σωστή κατεύθυνση των υποθέσεων».

Σούρα 42, 42-43

«Πες: Άπιστοι, δεν θα λατρέψω ό,τι λατρεύετε, δεν θα λατρέψετε ό,τι λατρεύω, δεν λατρεύω ό,τι λατρεύετε, δεν λατρεύετε ό,τι λατρεύω. Εσείς έχετε τη θρησκεία σας κι εγώ τη δική μου».

Σούρα 109, 1- 6

ii. Ινδοϊσμός και Βουδισμός: Ανοχή απέναντι στις ποικίλες θρησκευτικές εκφράσεις

Ο Ορκος της Αχίμσα. Σύμβολο του Τζαϊνισμού.

Αχίμσα: Βασική αρετή του Βουδισμού, του Τζαϊνισμού (ινδικό θρήσκευμα ασκητικών αρχών) και του Ινδοϊσμού, η οποία αναφέρεται […] στο «να μη σκοτώνεις-βλάπτεις». Στις Ουπανισάδες (ιερό βιβλίο του Ινδοϊσμού) περιγράφεται ως μία από τις πλέον απαραίτητες αρετές που οδηγούν στην πραγματική γνώση […] Εκείνοι που σέβονται απόλυτα την Αχίμσα είναι κυρίως οι Βραχμάνοι (ιερείς), οι οποίοι είναι χορτοφάγοι για να μην αφαιρούν από τα ζώα τη ζωή […] Την Αχίμσα ως βασική αρετή του λαού του προσπάθησε να επιβάλει ο Μαχάτμα Γκάντι, ο οποίος όρισε την αγελάδα ως κατεξοχήν σύμβολο γενναιοδωρίας της φύσης και συνακόλουθα ως ζώο ιερό.

Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Οι θρησκείες

«Ο Νεχρού Παντίτ, άλλοτε πρωθυπουργός της Ινδίας περιέγραψε τον Ινδουισμό ως εξής: «Ο Ινδουισμός σαν πίστη είναι αόριστος, άμορφος, πολύπλευρος: όλα τα πράγματα σε όλους τους ανθρώπους. [...] Στην πραγματικότητα το πνεύμα του φαίνεται να βρίσκεται μέσα στη φράση: «να ζει κανείς και να αφήνει τους άλλους να ζουν».

Αναστάσιος Γιαννουλάτος, Όψεις Ινδουισμού – Βουδισμού

«Ο Σ. Ραντακρίσναν (Sarvepalli Radhakrihnan) […] για ένα διάστημα υπήρξε ο πρόεδρος της ινδικής δημοκρατίας. Είναι ο φιλόσοφος απολογητής του Ινδουισμού […] Τόνισε ιδιαίτερα τη συμβολή που μπορεί να προσφέρει ο Ινδουισμός στο πρόβλημα της συγκρούσεως μεταξύ των θρησκειών με το χαρακτηριστικό του στοιχείο της αποδοχής της ενότητας μέσα στην πολλαπλότητα˙ όχι δηλαδή με την αναζήτηση ενός κοινού πιστεύω, αλλά με την κοινή αναζήτηση του Θεού».

Αναστάσιος Γιαννουλάτος,Όψεις Ινδουισμού – Βουδισμού

«Ο Μαχάτμα Γκάντι έγραψε για την πίστη που κήρυττε: θεωρούμαι ινδουιστής γιατί πιστεύω στις Βέδες, στις Ουπανισάδες. [….] Ο ινδουισμός δεν είναι μία θρησκεία αποκλειστική. Σ’ αυτόν υπάρχει χώρος για τη λατρεία των προφητών όλου του κόσμου […] παρέχει την ευχέρεια στον καθένα, να λατρεύει το Θεό, σύμφωνα με τη δική του πίστη και γι’ αυτό το λόγο, βρίσκεται σε αγαθές σχέσεις με όλες τις θρησκείες».

Glasenapp H. D.,Παγκόσμιος ιστορία των θρησκειών

Δίγλωσση επιγραφή (ελληνικά και αραμαϊκά) του βασιλιά Ασόκα

«Ο Αγαπημένος όλων των θεών, ο βασιλιάς Πιοδάσης (Ασόκα) τιμά τους ασκητές (μοναχούς) και τους ιδρυτές όλων των θρησκειών, και τους τιμά με δώρα και ποικίλες διακρίσεις. Αλλά ο Αγαπημένος των θεών, ο βασιλιάς Πιοδάσης δεν εκτιμά τόσο τα δώρα και τις τιμητικές διακρίσεις, όσο εκτιμά την προαγωγή των ηθικών αρχών όλων των θρησκειών. Η προαγωγή των ηθικών αρχών των θρησκειών μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όμως όλοι έχουν ως βάση την αυτοσυγκράτηση του λόγου, που σημαίνει να μην επαινείς τη δική σου θρησκεία και να καταδικάζεις τις θρησκείες των άλλων χωρίς να υπάρχει εύλογη αιτία. Και αν υπάρχει αιτία για κριτική θα πρέπει να γίνεται με ήπιο τρόπο. Αλλά είναι προτιμότερο να τιμάς τις θρησκείες των άλλων για τον ίδιο λόγο. Ενεργώντας με αυτό τον τρόπο η θρησκεία σου ωφελείται, όπως και οι άλλες θρησκείες, ενώ ενεργώντας διαφορετικά βλάπτεται και η θρησκεία σου και οι άλλες θρησκείες. Όποιος επαινεί τη δική του θρησκεία, εξαιτίας της υπερβολικής αφοσίωσης στη θρησκεία του και καταδικάζει τις άλλες με τη σκέψη "Επιτρέψτε μου να δοξάσω τη θρησκεία μου", το μόνο που κάνει είναι να βλάπτει τη θρησκεία του. Ως εκ τούτου, η επαφή (μεταξύ των θρησκειών) είναι κάτι καλό. Ο καθένας θα πρέπει να ακούει και να σέβεται τα δόγματα που υποστηρίζει κάθε θρησκεία».

12ο Πέτρινο έδικτο του Ασόκα (Βουδιστής Ινδός αυτοκράτορας, 3ος αι. π.Χ.)

Προσπάθειες των θρησκειών
για διάλογο και συνύπαρξη

i. Σεβασμός προς την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης του καθενός
(Οργανισμοί, Διακηρύξεις)

«Άρθρο 18: Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή της θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και με την τέλεση θρησκευτικών τελετών».

Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών,Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

«Άρθρο 10. Ελευθερία σκέψης συνείδησης και θρησκείας: 1. Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Το δικαίωμα αυτό συνεπάγεται την ελευθερία μεταβολής θρησκεύματος ή πεποιθήσεων καθώς και την ελευθερία εκδήλωσης του θρησκεύματος ή των πεποιθήσεών του, ατομικά ή συλλογικά, δημοσία ή κατ’ ιδίαν, με τη λατρεία, την εκπαίδευση, την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων και τις τελετές».

Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης(2000, 2009, 2016)

«Χρειάζεται […] μια ιδιαίτερα προσεκτική ανάγνωση του θέματος της παρουσίας των θρησκευτικών συμβόλων στον δημόσιο χώρο […]. Ιδιαίτερα δε η παρουσία τέτοιων συμβόλων σε εκπαιδευτικούς χώρους καλείται να διαδραματίσει ρόλο ενοποιητικό, καλλιεργώντας όχι απλά μια παθητική ανοχή έναντι του άλλου, αλλά την ενεργητική αρμονική συνύπαρξη, ουσιαστική αλληλογνωριμία, αλλά και τον κριτικό διάλογο μεταξύ των διαφορετικών παραδόσεων».

Ιγνάτιος, Μητρ. Δημητριάδος,Θρησκευτικότητα και θρησκευτικά σύμβολα στον δημόσιο χώρο

ii. Από την καχυποψία στον διάλογο και στις κοινές δεσμεύσεις: Διαθρησκειακές συναντήσεις

Η Β’ Βατικανή σύνοδος (1962-65), συνειδητοποιώντας την ανάγκη της διαθρησκειακής συνεργασίας για την αντιμετώπιση των σύγχρονων ιεραποστολικών και κοινωνικών προβλημάτων, αφενός συνέστησε τη Γραμματεία για τις μη χριστιανικές θρησκείες (1964), που εξελίχτηκε στη συνέχεια στο Ποντιφικό Συμβούλιο για το διαθρησκειακό διάλογο (1989), και αφετέρου εξέδωσε τη συνοδική εγκύκλιο Nostra Aetate (1965).

Πηγή πληροφοριών: Μαρτζέλος Γ,Ορθοδοξία και διαθρησκειακός διάλογος

Η Ορθόδοξος Εκκλησία [...] κυρίως τονίζει, ότι το ορθόδοξο δέον περί ανθρώπου υπερβαίνει τον ορίζοντα των καθιερωμένων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ότι «μείζων πάντων» είναι η αγάπη, όπως την αποκάλυψε ο Χριστός και την βίωσαν όσοι πιστά Τον ακολούθησαν. Επιμένει ακόμη ότι θεμελιώδες δικαίωμα είναι και η προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας, δηλαδή της ελευθερίας της συνειδήσεως, της πίστεως, της λατρείας και όλων των ατομικών και συλλογικών εκφράσεων αυτής, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος κάθε πιστού και κάθε θρησκευτικής κοινότητας να τελούν ελεύθερα από κάθε κρατική παρέμβαση τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, ως και το δικαίωμα της δημόσιας διδασκαλίας της θρησκείας».

Μήνυμα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Κρήτη, 2016

iii. Οικουμενική κίνηση

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς από διάφορες χώρες, πρωτοστάτησε στη διοργάνωση: Α) διμερών Ακαδημαϊκών Διασκέψεων: Αφενός με τον Ιουδαϊσμό (5 Διασκέψεις, 1977-2003), που στόχο είχαν την επισήμανση κοινών στοιχείων των παραδόσεων των δύο θρησκειών και αφετέρου με το Ισλάμ (10 Διασκέψεις, 1986-2002), όπου αναδείχθηκε πως με βάση τις πηγές των δύο θρησκειών ο θρησκευτικός φανατισμός είναι ασυμβίβαστος με το πνεύμα και των δύο θρησκειών. Β) Διαθρησκειακών Συνεδρίων (2 Συνέδρια: α. το 1994, με την περίφημη Διακήρυξη του Βοσπόρου, η οποία καταδικάζει κάθε μορφή πολέμου και κυρίως εν ονόματι της θρησκείας, τονίζοντας την ανάγκη συνεργασίας των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών για την επικράτηση της ειρήνης, της αμοιβαίας ανοχής και συνυπάρξεως στον κόσμο και υπογραμμίζει την υποχρέωση των πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών να προωθήσουν με κάθε μέσο τον διάλογο μεταξύ των ανθρώπων και των λαών για την οικοδόμηση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, της αγάπης και του αλληλοσεβασμού και β. το 2005), και Γ) Διαθρησκειακών Συναντήσεων ηγετών και εκπροσώπων των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, του Ιουδαϊσμού, του Χριστιανισμού και του Ισλαμισμού (4 Συναντήσεις, 2001-2015).

Πηγή πληροφοριών: Μαρτζέλος Γ,Ορθοδοξία και διαθρησκειακός διάλογος

Ιστορική συνάντηση των ηγετών των θρησκευτικών κοινοτήτων στην Κύπρο, 2015

Σε πολλές περιπτώσεις, οι σύγχρονοι χριστιανοί διαλέγονται, είτε μεταξύ τους είτε ακόμη και με εκπροσώπους άλλων θρησκειών, παρά τις θεολογικές διαφοροποιήσεις οι οποίες μπορεί να είναι μικρές ή μεγάλες, και εργάζονται από κοινού με στόχο την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων και την προώθηση της ειρήνης και της καταλλαγής στον σύγχρονο κόσμο.

Διαθρησκειακή συνάντηση με θέμα
την εξάλειψη της δουλείας, Ρώμη, 2014

Συνάντηση Οικουμενικού Πατριάρχη, Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάπα Ρώμης, Λέσβος, 2016

Συνάντηση θρησκευτικών ηγετών του κόσμου, Ασίζη, 2011

Οι θρησκείες στην εκπαίδευση
των Ευρωπαίων μαθητών

i. Κοινοί στόχοι του μαθήματος των Θρησκευτικών στις χώρες της Ευρώπης
ii. Ποικίλα μοντέλα μαθημάτων
iii. Οι ιδέες μας για τη σχολική μας θρησκευτική εκπαίδευση

«Το μάθημα των Θρησκευτικών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι είτε ομολογιακό είτε μη ομολογιακό. Σε ορισμένες χώρες προσφέρεται μόνο ένα ομολογιακό μάθημα και σε άλλες χώρες προσφέρονται περισσότερα του ενός ομολογιακά μαθήματα, διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων, στο ίδιο σχολείο. Την ευθύνη των ομολογιακών Μαθημάτων Θρησκευτικών άλλοτε την έχει μόνο η Πολιτεία, άλλοτε μόνο οι θρησκευτικές κοινότητες και άλλοτε σε συνεργασία η Πολιτεία με τις θρησκευτικές κοινότητες. Μπορεί να είναι υποχρεωτικό για όλους, με δυνατότητα απαλλαγής, προαιρετικό -επιλεγόμενο-, αλλά υποχρεωτικό από τη στιγμή που ο μαθητής θα το επιλέξει και προαιρετικό. Σε ορισμένες χώρες δεν προσφέρεται εναλλακτικό μάθημα. […] Καθώς η ευρωπαϊκή θρησκευτική εκπαίδευση προβάλλει ως ένα αρκετά πολυεπίπεδο ζήτημα, κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ελεύθερη και υπεύθυνη να επιλέξει τον χαρακτήρα και τις κατευθύνσεις της σχολικής θρησκευτικής εκπαίδευσης που αναπτύσσει».

Γριζοπούλου Ό.,Τα Μαθήματα των Θρησκευτικών στα σχολεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«Το μάθημα των Θρησκευτικών είναι ενταγμένο στην παρεχόμενη από την Ελληνική Πολιτεία εκπαίδευση και υπηρετεί τους γενικούς σκοπούς της παιδείας, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους Νόμους. Όπως όλα τα μαθήματα του ελληνικού σχολείου, έχει ως στόχο τη διαμόρφωση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών, συμβάλλοντας με τις γνώσεις που παρέχει στην κριτική ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών, μέσα από τη γνωριμία του Χριστιανισμού, κατ’ εξοχήν της Ορθοδοξίας αλλά και με την ενημέρωση και σπουδή και των άλλων ανά τον κόσμο θρησκευμάτων. Στοχεύει, ακόμη, στην καλλιέργεια του ήθους και της προσωπικότητας των μαθητών, στον σεβασμό και τη συνύπαρξη με τη θρησκευτική ετερότητα».

Γιαγκάζογλου Στ.,Το θρησκευτικό μάθημα μεταξύ παράδοσης και εκσυγχρονισμού