Ι

το ένατο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου.

• ως αριθμητικό σύμβολο: ι΄ = 10, αλλά ͵ι = 10.000.

δεικτικόν ἰῶτα που προσκολλάται στο τέλος όλων των πτώσεων της δεικτικής αντωνυμίας, για να ενισχύσει τη σημασία τους: οὗτοσὶ «αυτός εδώ», αὐτηί, τουτί, ἐκεινοσὶ κτλ. Επίσης προσκολλάται στο τέλος δεικτικών επιρρημάτων οὑτωσί, ἐνθαδὶ κτλ.

φάρμακο, γιατρικό. = φάρμακον.

Παρατ.	ἰώμην
Μέσ. μέλλ.	ἰάσομαι
Μέσ. αόρ.	ἰασάμην «θεράπευσα»
Παθ. αόρ.	ἰάθην «θεραπεύτηκα»

θεραπεύω, γιατρεύω: ἰῶμαι τοὺς κάμνοντας = θεραπεύω τους αρρώστους.

• μεταφορικά μὴ τῷ κακῷ τὸ κακὸν ἰῶ = μην πας να διορθώσεις το κακό με άλλο κακό (και το κάνεις, δηλαδή, χειρότερο).
• παροιμία ὁ τρώσας ἰάσεται = εκείνος που πλήγωσε κάποιον θα τον θεραπεύσει κιόλας (δηλ. όποιος έκανε τη ζημιά, ο ίδιος να την επανορθώσει).

αυτός που μπορούμε να τον θεραπεύσουμε: τραῦμα ἰάσιμον. = ἰατός. ≠ ἀνίατος.

• μεταφορικά ἰάσιμον ἁμάρτημα = σφάλμα που μπορούμε να διορθώσουμε.

θεραπεία.

ΝΕ ίαση (λόγ.).

1. εξωτερική εμφάνιση (ορατή μορφή, σχήμα, όψη) ανθρώπου ή πράγματος: τὴν ἰδέαν πάνυ καλός = πολύ ωραίος στην εξωτερική εμφάνιση. τὸ μέγεθος καὶ ἡ ἰδέα = το μέγεθος και η μορφή (το σχήμα).

2. είδος: πολλαὶ ἰδέαι πολέμων = πολλά είδη πολέμων.

3. στη φιλοσοφία του Πλάτωνα, πληθ. ἰδέαι οι ιδεώδεις μορφές εννοιών ή πραγμάτων. Επίσης και στον ενικό ἡ τοῦ ἀγαθοῦ ἰδέα = η ιδεώδης μορφή του καλού.

ΝΕ ιδέα «ιδεατή σύλληψη μιας έννοιας».

ιδιαίτερα, ιδιωτικά: πεφύκασι γὰρ ἅπαντες καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ ἁμαρτάνειν = γιατί από τη φύση τους όλοι οι άνθρωποι κάνουν λάθη και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή τους. ≠ δημοσίᾳ.

Συγκριτικός	ἰδιαίτερος & ἰδιώτερος
Υπερθετικός	ἰδιαίτατος & ἰδιώτατος

1. ιδιωτικός, ατομικός, προσωπικός: πλοῦτος ἴδιος καὶ δημόσιος. ≠ κοινός, δημόσιος.

2. δικός μου: τὸ χωρίον τοῦτο ἡμέτερον ἴδιόν ἐστι = αυτό το κτήμα είναι δικό μας. ≠ ἀλλότριος «ξένος».

• τὰ ἴδια τα δικά μου θέματα, τα δικά μου συμφέροντα. & με αντωνυμία τοὐμὸν ἴδιον λέγω = λέω τη δική μου άποψη. τὰ ἐμὰ ἴδια = τα δικά μου θέματα. τὰ ὑμέτερα ἴδια = τα δικά σας θέματα.

3. ιδιαίτερος, ξεχωριστός: ἑκάστῳ τῶν ὀνομάτων τούτων ὑπόκειταί τις ἴδιος οὐσία = στο καθένα από τα ονόματα αυτά υπόκειται κάποια ξεχωριστή ουσία.

ΝΕ ί-δι-ος (με τρεις συλλαβές) σε λόγιας προέλευσης φράσεις, με τη σημ. 1. Επίσης ίδ-ιος (με δύο συλλαβές) «το αυτό πρόσωπο ή πράγμα».

1. περιορίζομαι στην ιδιωτική μου σφαίρα. ≠ δημοσιεύω «ασχολούμαι με τα κοινά», πολιτεύομαι, ἄρχω.

2. είμαι ανίδεος σε κάτι, άσχετος με κάτι: τῆς ἀρετῆς οὐδένα δεῖ ἰδιωτεύειν = κανένας (πολίτης) δεν πρέπει να είναι ανίδεος σχετικά με την αρετή (να απέχει από την αρετή).

ΝΕ ιδιωτεύω (με τη σημ. 1).

1. σε αντίθεση προς το κράτος, την πόλη ο ιδιώτης, το μεμονωμένο άτομο: πολλοῦ ἄξιος καὶ πόλει καὶ ἰδιώταις = πολύτιμος και για τα κράτη και για τα επιμέρους άτομα.

2. αυτός που είναι αποτραβηγμένος στην ιδιωτική του σφαίρα, που δεν είναι αναμεμειγμένος στην πολιτική: ἀνὴρ ἰδιώτης. = πολιτευόμενος.

3. αυτός που δεν έχει ειδικές γνώσεις σε έναν τομέα: ἰατρὸς καὶ ἰδιώτης (σε σχέση αντίθεσης, γιατρός και μη γιατρός).

4. ανίδεος σε κάτι, άσχετος.

ΝΕ ιδιώτης (με τις σημ. 1, 2).

1. ατομικός, ιδιωτικός. ≠ δημόσιος, κοινός.

2. αυτός που γίνεται χωρίς ειδική κατάρτιση, ερασιτεχνικός: τὸ ἐμὸν παράδειγμα τοιοῦτον, ἰδιωτικὸν ἴσως = αυτό ήταν το δικό μου υπόδειγμα, ερασιτεχνικό ίσως.

ΝΕ ιδιωτικός (με τη σημ. 1).

Παρατ.	ἵδρυον
Μέλλ.	ἱδρύσω
Αόρ.	ἵδρυσα
Παρακ.	ἵδρυκα
Παθ. μέλλ.	ἱδρυθήσομαι
Μέσ. αόρ.	ἱδρυσάμην
Παθ. αόρ.	ἱδρύθην
Παθ. παρακ. κάποτε και με μέση σημ.	ἵδρυμαι

1. βάζω κάποιον να καθίσει κάπου, τον εγκαθιστώ: ἱδρύσας τὸν στρατὸν ἡσύχαζε = αφού έβαλε το στρατό να στρατοπεδεύσει, περίμενε ήσυχος.

2. μέση φωνή ἱδρύομαι στήνω, ανεγείρω: ἱδρύομαι βωμοὺς καὶ ἀγάλματα θεῶν = ανεγείρω βωμούς και στήνω αγάλματα θεών.

ΝΕ ιδρύω «κτίζω, δημιουργώ κτλ.».

ζώο που προορίζεται για θυσία, σφάγιο.

ο ιερός μήνας, κατά τη διάρκεια του οποίου τελούνταν οι μεγάλες γιορτές και σταματούσαν οι πόλεμοι: τὴν πόλιν κατέλαβον ἐν σπονδαῖς καὶ προσέτι ἱερομηνίᾳ = κυρίευσαν την πόλη σε καιρό ειρήνης, και μάλιστα σε καιρό γιορτής.

εκπρόσωπος τον οποίο έστελνε κάθε κράτος-μέλος της Αμφικτιονίας της Ανθήλης (ή Δελφικής Αμφικτιονίας), για να το αντιπροσωπεύσει στο συνέδριο της Αμφικτιονίας.

ναός.

Συγκριτικός	ἱερώτερος
Υπερθετικός	ἱερώτατος

1. θείος, ιερός (για πράγματα που τα δημιουργεί και τα ορίζει ο θεός): ἱερὸς ποταμός.

2. αυτός που είναι αφιερωμένος στους θεούς, αγιασμένος: ἱερὸς βωμός. ἱερὸν ἄλσος.

3. τόπος που προστατεύεται από κάποιο θεό: ἱεραὶ Ἀθῆναι.

4. ως ουσιαστικό τὰ ἱερά α. σφάγια: ἱερὰ τέλεια = σφάγια που βρίσκονται στην τέλεια ανάπτυξή τους. β. τα σημάδια που παρέχουν οι θυσίες: τὰ ἱερὰ καλὰ ἦν. γ. οι θρησκευτικές τελετές.

ΝΕ ιερός (με τις σημ. 1,2,3).

αυτός που ληστεύει ναό, που κάνει ιεροσυλία.

ΝΕ ιερόσυλος.

ο ανώτατος ιερέας των Ελευσινίων μυστηρίων.

Παρατ.	ἵην
Μέλλ.	ἥσω
Αόρ.	ἧκα
Παρακ.	εἷκα
Μέσ. & παθ. ενεστ.	ἵεμαι
Μέσ. & παθ. παρατ.	ἱέμην
Μέσ. μέλλ.	ἥσομαι
Παθ. μέλλ.	ἑθήσομαι
Μέσ. αόρ. α΄	ἡκάμην
Μέσ. αόρ. β΄	εἵμην
Παθ. αόρ.	εἵθην
Παθ. παρακ.	εἷμαι

συνήθως σύνθετο, ἀφίημι και ἐφίημι

1. αφήνω κάτι ή κάποιον ελεύθερο από περιορισμούς, αμολάω: οἱ πολέμιοι δείσαντες ἧκαν ἑαυτοὺς εἰς τὴν νάπην= οι εχθροί φοβήθηκαν και αμόλησαν τους εαυτούς τους προς τη δασώδη κοιλάδα.

2. για ήχους βγάζω, εκστομίζω: Δωρίδα γλῶσσαν ἵημι = μιλώ στη δωρική διάλεκτο. χορδαὶ μέλη ἱᾶσι = οι χορδές βγάζουν μελωδικούς ήχους.

3. ρίχνω κάτι μακριά: ἵημι βέλος = ρίχνω βέλος. = βάλλω, ῥίπτω.

• ως αμετάβατο ὁ τοξότης ἵησι = ο τοξότης ρίχνει (ενν. το βέλος).

προστακτική του εἶμι (εἶμι, ἔρχομαι)

1. πήγαινε: ἴθι ἐς κόρακα = πήγαινε, άντε στον κόρακα.

2. ως επιφώνημα ενθάρρυνσης εμπρός! έλα!: ἴθι νῦν = έλα τώρα! = ἄγε.

Συγκριτικός	ἱκανώτερος
Υπερθετικός	ἱκανώτατος

1. για πρόσωπα αυτός που έχει τη δύναμη, είναι σε θέση να πετύχει κάτι, ικανός: ἱκανὸς ζημιοῦν = έχει την ισχύ να τιμωρεί.

2. για πράγματα αρκετός, επαρκής: σώματος ἰσχὺς ἱκανὴ ἐπὶ τοὺς πόνους = σωματική δύναμη αρκετή για βαριές δουλειές.

3. επίρρημα ἱκανῶς α. αρκετά, επαρκώς. β. ἱκανῶς ἔχω είμαι αρκετός, επαρκώ.

ΝΕ ικανός (με τη σημ. 1).

Παρατ.	ἱκνούμην
Μέλλ.	ἵξομαι
Αόρ. β´	ἱκόμην
Παρακ.	ἷγμαι
Υπερσ.	ἵγμην

εύχρηστο ιδίως ως σύνθετο με προθέσεις ἀπὸ ἀφικνέομαι, ἐξ ἐξικνέομαι, ἐπὶ ἐφικνέομαι.

πηγαίνω κάπου, φτάνω.

Συγκριτικός	ἱλαρώτερος
Υπερθετικός	ἱλαρώτατος

εύθυμος, χαρωπός: ἱλαραὶ ἀντὶ σκυθρωπῶν ἦσαν = ήταν εύθυμες αντί να είναι σκυθρωπές. = φαιδρός.

ΝΕ ιλαρός (λόγ.).

αττικόκλιτο, ο κοινός τύπος είναι ἵλαος, -ος, -ον

1. για θεούς ευμενής, που έχει ευνοϊκή διάθεση για τους ανθρώπους: θεὸν ἐπικαλώμεθα, ὁ δὲ ἀκούσας ἵλεως ἡμῖν ἔλθοι = ας επικαλεστούμε το θεό και αυτός, αφού μας ακούσει, ας έρθει ευμενής απέναντί μας.

2. για ανθρώπους πράος, καλός: δέξαι με ἵλεως = να με δεχτείς με καλοσύνη.

έχω ίλιγγο, ζαλίζομαι: ἐσκοτώθην καὶ ἰλιγγίασα = σκοτείνιασαν τα μάτια μου και ζαλίστηκα.

1. εξωτερικό ρούχο που φορούσαν πάνω από το χιτῶνα· αντιστοιχεί στο δικό μας πανωφόρι.

2. στον πληθ. ἱμάτια τα ρούχα.

τελικός

1. με υποτακτική, όταν η κύρια πρόταση έχει ρήμα αρκτικού και μερικές φορές ιστορικού χρόνου για να: κύνας τρέφεις, ἵνα σοι τοὺς λύκους ἀπὸ τῶν προβάτων ἀπερύκωσιν = τρέφεις σκυλιά, για να σου απομακρύνουν τους λύκους από τα πρόβατα.

2. με ευκτική, όταν η κύρια πρόταση έχει ρήμα ιστορικού χρόνου: ἵνα μὴ ἀτελὴς ὁ λόγος γένοιτο... στάντες ἐν τῷ προθύρῳ διελεγόμεθα = για να μην το αφήσουμε στη μέση το θέμα, σταματήσαμε στην εξώπορτα και συζητούσαμε.

3. η αρνητική μορφή του ἵνα μὴ για να μη: οὗτος τὰ πλοῖα κατέκαυσε, ἵνα μὴ Κῦρος διαβῇ = αυτός έκαψε τα πλοία, για μην περάσει απέναντι ο Κύρος.

4. σε ελλειπτικές χρήσεις ἵνα τί; με ποιο σκοπό, προς τι; ὦ Μέλητε, ἵνα τί ταῦτα λέγεις; = με ποιο σκοπό τα λες αυτά, Μέλητε;

ΝΕ να.

τοπικό

1. όπου: ἐν ἀγορᾷ ἵνα ὑμῶν πολλοὶ ἀκηκόατε = και στην αγορά... όπου πολλοί από σας έχετε ακούσει (εμένα το Σωκράτη).

2. προς το μέρος όπου: ἵνα οἴχεται = προς την κατεύθυνση που πήρε φεύγοντας.

σκουριά: ἰὸς χαλκῷ καὶ σιδήρῳ = σκουριά στο χαλκό και στο σίδηρο.

αρχηγός του ιππικού.

1. ιππέας.

2. στον πληθ. ἱππεῖς οι πολίτες που ανήκαν στη δεύτερη από τις τέσσερεις εισοδηματικές τάξεις στις οποίες υπάγονταν οι Αθηναίοι. Λέγονταν επίσης τριακοσιομέδιμνοι. (H ανώτατη εισοδηματική τάξη ήταν οι πεντακοσιομέδιμνοι, η δεύτερη οι ἱππεῖς, η τρίτη οι ζευγῖται και η τέταρτη και χαμηλότερη οι θῆτες).

ΝΕ ιππέας.

1. είμαι επάνω σε άλογο, ιππεύω.

2. είμαι έφιππος στρατιώτης, υπηρετώ στο ιππικό: οἱ ἐπὶ τῶν Τριάκοντα ἱππεύσαντες = όσοι υπηρέτησαν στο ιππικό τον καιρό των Τριάκοντα.

ΝΕ ιππεύω.

1. αυτός που έχει σχέσεις με ιππείς ή με άρματα: ἱππικὸς ἀγών = ιπποδρομία ή αρματοδρομία.

2. αυτός που έχει πείρα στην ιππασία. ≠ ἄφιππος.

3. ως ουσιαστικό α. ἡ ἱππική (ενν. τέχνη) η τέχνη της ιππασίας. β. τὸ ἱππικὸν τμήμα έφιππων στρατιωτών, ιππικό.

ΝΕ ιππικός, το ιππικό (με τη σημ. 3β).

1. άλογο, ίππος: ἡ ἵππος = η φοράδα.

2. ἡ ἵππος το ιππικό: διακοσία ἵππος = ιππικό διακοσίων ιππέων.

3. ὁ δούρειος ἵππος το ξύλινο άλογο με το οποίο κατόρθωσαν οι Έλληνες να κυριεύσουν την Τροία.

ΝΕ ίππος (λόγ., με τη σημ. 1).

1. προστακτική του ρήματος εἰμὶ να είσαι.

2. προστακτική του ρήματος οἶδα γνώριζε.

κύριο όνομα

πανελλήνιος αθλητικός διαγωνισμός που τελούνταν προς τιμήν του Ποσειδώνα κάθε δύο χρόνια στον Ισθμό της Κορίνθου.

1. λωρίδα γης ανάμεσα σε δύο θάλασσες, στενή δίοδος.

2. Ἰσθμὸς ο Ισθμός της Κορίνθου.

ΝΕ ισθμός (με τη σημ. 1) & Ισθμός (με σημ. 2).

ίσο μερίδιο σε κάτι, με κάποιον άλλο: ἡ ἰσομοιρία τῶν κακῶν, ἔχουσα τινὰ κούφισιν... = το ίσο μερίδιο στις συμφορές, που φέρνει κάποια ανακούφιση (όταν το μοιράζεσαι με τους άλλους)

πολιτική ισότητα διά του νόμου, ισότητα πολιτικών δικαιωμάτων, ίση συμμετοχή στην εξουσία: ἰσονομία γυναιξὶ πρὸς ἄνδρας καὶ ἀνδράσι πρὸς γυναῖκας = πολιτική ισότητα των γυναικών προς τους άνδρες και των ανδρών προς τις γυναίκες.

ΝΕ ισονομία (από τη ΝΕ σημ. απουσιάζει η πολιτική διάσταση του όρου και ισχύει μόνο η νομική).

1. ισόπαλος στη μάχη.

2. γενικά ίσος στη δύναμη, στην αξία, στην αποτελεσματικότητα: ἦσαν πλήθει ἰσοπαλεῖς τοῖς ἐναντίοις = ήταν ίσοι ως προς τον αριθμό με τους εχθρούς.

Συγκριτικός	ἰσαίτερος
Υπερθετικός	ἰσαίτατος

1. ίσος, αυτός που είναι ίδιος με κάποιον ή κάτι άλλο ως προς το μέγεθος, τη δύναμη, τον αριθμό: ἴσα τὸν ἀριθμόν = ίσα ως προς τον αριθμό.

2. αυτός που είναι ίσα μοιρασμένος ή κατανεμημένος

• ἡ ἴση / τὸ ἴσον ίσο μερίδιο.

3. αυτός που βασίζεται στην ισότητα δικαιωμάτων τὴν πολιτείαν ἰσαιτέραν καθίστημι = καθιστώ το πολίτευμα πιο ισόνομο.

• τὰ ἴσα ίσα δικαιώματα, ισότητα. ἡ ἴση καὶ ὁμοία (ενν. δίκη) ίσα δικαιώματα, ισότητα: τῆς ἴσης καὶ ὁμοίας μετέχω = έχω ίσα δικαιώματα (με κάποιον άλλον).

4. για πρόσωπα δίκαιος, αμερόληπτος: ἴσος δικαστής.

5. για έδαφος επίπεδος, ομαλός: εἰς τὸ ἴσον κατεβαίνω = κατεβαίνω στην πεδιάδα.

6. επιρρηματικές φράσεις α. ἴσα καὶ σαν: ἐν τῷ ἱερῷ ἐσμεν ἴσα καὶ ἱκέται = στο ιερό βρισκόμαστε σαν ικέτες. β. ἐξ ἴσου εξίσου: σέ τε καὶ τόνδε ἐξ ἴσου οἰκτίρομεν = λυπόμαστε εξίσου και σένα και αυτόν εδώ.

ΝΕ ίσος (με τη σημ. 1).

για τους μετοίκους εκείνους που είχαν προνομιακή μεταχείριση αυτός που πληρώνει τους ίδιους φόρους με τους πολίτες.

1. κάνω κάτι ίσιο, το ισιώνω.

2. παθ. φωνή ἰσοῦμαι γίνομαι ίσος ή όμοιος με κάποιον άλλο, εξισώνομαι ή εξομοιώνομαι: οὔτε κρείττω οὔτε ἰσούμενον ἀνέξομαι αὐτόν = δε θα ανεχτώ να γίνει ούτε ανώτερος ούτε όμοιος με μένα.

ΝΕ στο σύνθ. εξισώνω.

αυτός που πρέπει να τον γνωρίζει κάποιος.

• απρόσωπο ἰστέον (ἐστί): ἰστέον τί ἐστι τὸ πρᾶγμα = πρέπει εγώ να μάθω για ποιο πράγμα πρόκειται.

Παρατ. με μεταβ. σημ.	ἵστην
Μέλλ. με μεταβ. σημ.	στήσω
Αόρ. α΄ με μεταβ. σημ.	ἔστησα
Αόρ. β΄ με αμετάβ. σημ.	ἔστην «στάθηκα»
Παρακ. με αμετάβ. σημ.	ἕστηκα
Υπερσ. με αμετάβ.σημ.	ἑστήκειν & εἱστήκειν
Παθ. ενεστ. με αμετάβ. σημ.	ἵσταμαι
Παθ. παρατ. με αμετάβ. σημ.	ἱστάμην
Παθ. μέλλ. με αμετάβ. σημ.	σταθήσομαι & συχνότερα στήσομαι
Παθ. αόρ. με αμετάβ. σημ.	ἐστάθην

Α. στους χρόνους της ενεργ. φωνής που έχουν μεταβ. σημ.

1. στήνω κάτι όρθιο, στήνω: ἵστημι ἀνδριάντα/τρόπαια. ἔστησαν τεῖχος = ύψωσαν τείχος.

2. τοποθετώ: τελευταίους ἔστησεν αὐτούς = αυτούς τους τοποθέτησε στο τέλος (της παράταξης).

3. κάνω κάποιον να σταματήσει, τον ακινητοποιώ ή τον αναχαιτίζω: ἔστησαν τὴν φάλαγγα = σταμάτησαν τη φάλαγγα.

4. βάζω κάτι επάνω στη ζυγαριά, το ζυγίζω: ἵστημι τὸν χαλκόν.

• μεταφορικά ἐὰν ἡδέα πρὸς ἡδέα ἱστῇς, τὰ μείζω ἀεὶ καὶ πλείω ληπτέα = αν βάλεις σε κάθε δίσκο της ζυγαριάς τα ευχάριστα, θα προτιμάς κάθε φορά τα μεγαλύτερα και τα περισσότερα.

Β. στην παθ. φωνή ἵσταμαι και στους αμετάβ. χρόνους της ενεργ. φωνής (αόρ. β΄, παρακ., υπερσ.)

1. στέκομαι: σταθεὶς δὲ ὁ Παῦλος ἐν μέσῳ τοῦ Ἀρείου Πάγου ἔφη… = αφού στάθηκε λοιπόν ο Παύλος στη μέση του Αρείου Πάγου είπε…

• μεταφορικά πρὸς τὴν ἐκείνων γνώμην ἀεὶ ἵσταντο = είχαν πάντα την ίδια γνώμη με αυτούς.

2. σταματώ να κινούμαι ή μένω ακίνητος: ἄγε δὴ στῶμεν = έλα λοιπόν, ας σταματήσουμε.

• μεταφορικά μένω σταθερός: τῇ ἐλευθερίᾳ ᾗ Χριστός ἡμᾶς ἠλευθέρωσε στήκετε = μείνετε σταθεροί στην ελευθερία που μας χάρισε ο Χριστός.

3. για δήλωση χρόνου μὴν ἱστάμενος, μεσῶν, φθίνων η αρχή, τα μέσα, το τέλος του μήνα.

ΝΕ στήνω (με τη σημ. Α1).

1. η έρευνα: ἡ περὶ φύσεως ἱστορία = η έρευνα γύρω από τη φύση.

2. οι γνώσεις που προκύπτουν από την έρευνα, η πληροφόρηση: μεγάλ' ὠφελήσεσθε πρὸς ἱστορίαν τῶν κοινῶν = μεγάλη ωφέλεια θα έχετε από την πληροφόρησή σας για τις δημόσιες υποθέσεις.

3. η καταγραφή των αποτελεσμάτων της έρευνας, διήγηση, ιστορική διήγηση, ιστορία.

ΝΕ ιστορία (με τη σημ. 3).

Συγκριτικός	ἰσχνότερος
Υπερθετικός	ἰσχνότατος

για πρόσωπα αδύνατος, αδύναμος.

ΝΕ ισχνός.

Παρατ.	ἰσχυριζόμην
Μέλλ.	ἰσχυριοῦμαι
Αόρ.	ἰσχυρισάμην

1. ενεργοποιώ, χρησιμοποιώ, αξιοποιώ, την ισχύ μου, τη δύναμή μου: ἄνθρωπος οὐδενὸς ἄξιος πλὴν ἴσως τῷ σώματι ἰσχυρίσασθαι = άνθρωπος ανίκανος να κάνει οτιδήποτε εκτός ίσως από το να αξιοποιήσει τη σωματική του ισχύ.

2. εκδηλώνω δύναμη, επιμονή, καθώς λέω κάτι, επιμένω σε κάτι, το υποστηρίζω με επιμονή: ἰσχυρίζομαι ὅτι Ἱππίας πρεσβύτατος ὢν ἦρξε = (εγώ ο Θουκυδίδης) υποστηρίζω με επιμονή ότι ο Ιππίας (και όχι ο Ίππαρχος) σε γεροντική ηλικία ανέλαβε την εξουσία.

3. βασίζω την εσωτερική μου δύναμη σε κάτι, έχω πεποίθηση σε κάτι, το εμπιστεύομαι: ἰσχυρίζομαι τῷ νόμῳ.

ΝΕ ισχυρίζομαι (με τη σημ. 1).

Συγκριτικός	ἰσχυρότερος
Υπερθετικός	ἰσχυρότατος

1. δυνατός, ρωμαλέος: ἰσχυρὸς ἀνήρ. ἰσχυρὰ φάλαγξ. = ῥωμαλέος.

2. αυτός που έχει πολιτική ισχύ, εξουσία: οἱ ἰσχυροὶ ἐν ταῖς πόλεσιν = όσοι ασκούν εξουσία στις πόλεις.

3. για πράγματα πολύ δυνατός: ἰσχυρὸς γέλως = δυνατό γέλιο. ἰσχυρὸν νόσημα = βαριά αρρώστια.

4. επίρρημα ἰσχυρῶς α. με κάθε δύναμη: ἰσχυρῶς ἔγκειμαι = επιτίθεμαι με κάθε δύναμη. β. πάρα πολύ, υπερβολικά: ἰσχυρῶς χρήμασιν ἥδεται = ευχαριστείται υπερβολικά με τα χρήματα.

ΝΕ ισχυρός (με τις σημ. 1, 2, 3).

1. δύναμη του σώματος: τὴν ἰσχὺν δεινά σώματα = σώματα φοβερά ως προς τη δύναμή τους. = ῥώμη.

2. εξουσία, ισχύς: ἡ τῶν θεῶν ἰσχύς.

3. βία: ἰσχύϊ κατεῖχον τὸ πλῆθος = συγκρατούσαν το λαό με τη βία.

ΝΕ ισχύς (με τη σημ. 2).

Παρατ.	ἴσχυον
Μέλλ.	ἰσχύσω
Αόρ.	ἴσχυσα
Παρακ.	ἴσχυκα

1. έχω σωματική δύναμη: ζῶν καὶ ἰσχύων = ζωντανός και δυνατός. = ῥώννυμαι. ≠ ἀσθενέω -ῶ.

2. έχω πολιτική ισχύ και εξουσία, επιβάλλομαι στους άλλους, είμαι ισχυρός: τῆς προσόδου, δι' ἣν ἰσχύομεν, στερήσεσθε = θα στερηθείτε τα έσοδα, χάρη στα οποία είμαστε ισχυροί πολιτικά. ἰσχύομεν πρὸς τοὺς πολεμίους τῷδε = είμαστε ισχυροί απέναντι στους εχθρούς μας χάρη σε αυτό.

ΝΕ ισχύω «έχω κύρος, αληθεύω κτλ.».

1. με τον ίδιο τρόπο, κατά τρόπο ίσο.

2. με ισότητα, με δικαιοσύνη: ἴσως λαμβάνω τι = παίρνω κάτι με ίση, δίκαιη μοιρασιά.

3. πιθανώς, ίσως: οὐκ ἴσως, ἄλλ' ὄντως = όχι πιθανόν, αλλά πράγματι.

ΝΕ ίσως (με τη σημ. 3).

Συγκριτικός	ἰταμώτερος
Υπερθετικός	ἰταμώτατος

θρασύς, απερίσκεπτος: ἰταμὸν ἡ πονηρία = η πανουργία είναι πράγμα θρασύ και αδίστακτο.

ΝΕ ιταμός.

1. ψάρι.

• παροιμία ἀφωνότερος τῶν ἰχθύων = άνθρωπος που μένει σιωπηλός (ενώ θα έπρεπε να πει κάτι).

2. στον πληθ. οἱ ἰχθύες η ψαραγορά της Αθήνας.

ΝΕ ιχθύς (λόγ., με τη σημ. 1).

το χνάρι, το αποτύπωμα που αφήνει το πόδι ανθρώπου ή ζώου, η πατημασιά: ἴχνος Ἡρακλέους… ἔστι τὸ μέγεθος δίπηχυ = η πατημασιά του Ηρακλή… έχει δύο πήχεις μάκρος. πᾶς ὁ ταὐτὸν ἴχνος μετιών = καθένας που ακολουθεί το ίδιο χνάρι.

ΝΕ ίχνος (λόγ.) & χνάρι (λαϊκό, < * ἰχνάριον).