[1] Οὕτως ἐν ταῖς ἐφημερίσι ταῖς βασιλείοις ἀναγέγραπται, καὶ ἐπὶ τούτοις ὅτι οἱ στρατιῶται ἐπόθησαν ἰδεῖν αὐτόν, οἱ μέν, ὡς ζῶντα ἔτι ἴδοιεν, οἱ δέ, ὅτι τεθνηκέναι ἤδη ἐξηγγέλλετο, ἐπικρύπτεσθαι δὲ αὐτοῦ ἐτόπαζον πρὸς τῶν σωματοφυλάκων τὸν θάνατον, ὡς ἔγωγε δοκῶ· τοὺς πολλοὺς <δὲ> ὑπὸ πένθους καὶ πόθου τοῦ βασιλέως βιάσασθαι ἰδεῖν Ἀλέξανδρον. Τὸν δὲ ἄφωνον μὲν εἶναι λέγουσι παραπορευομένης τῆς στρατιᾶς, δεξιοῦσθαι δὲ ὡς ἑκάστους τήν τε κεφαλὴν ἐπαίροντα μόγις καὶ τοῖν ὀφθαλμοῖν ἐπισημαίνοντα.

   [2] Λέγουσι δὲ αἱ ἐφημερίδες αἱ βασίλειοι ἐν τοῦ Σαράπιδος τῷ ἱερῷ Πείθωνά τε ἐγκοιμηθέντα καὶ Ἄτταλον καὶ Δημοφῶντα καὶ Πευκέσταν, πρὸς δὲ Κλεομένην τε καὶ Μενίδαν καὶ Σέλευκον, ἐπερωτᾶν τὸν θεὸν εἰ λῷον καὶ ἄμεινον Ἀλεξάνδρῳ εἰς τὸ ἱερὸν τοῦ θεοῦ κομισθέντα καὶ ἱκετεύσαντα θεραπεύεσθαι πρὸς τοῦ θεοῦ· καὶ γενέσθαι φήμην τινὰ ἐκ τοῦ θεοῦ μὴ κομίζεσθαι εἰς τὸ ἱερόν, ἀλλ' αὐτοῦ μένοντι ἔσεσθαι ἄμεινον. [3] Ταῦτά τε ἀπαγγεῖλαι τοὺς ἑταίρους καὶ Ἀλέξανδρον οὐ πολὺ ὕστερον ἀποθανεῖν, ὡς τοῦτο ἄρα ἤδη ὂν τὸ ἄμεινον. Οὐ πόρρω δὲ τούτων οὔτε Ἀριστοβούλῳ οὔτε Πτολεμαίῳ ἀναγέγραπται. Οἱ δὲ καὶ τάδε ἀνέγραψαν, ἐρέσθαι μὲν τοὺς ἑταίρους αὐτὸν ὅτῳ τὴν βασιλείαν ἀπολείπει, τὸν δὲ ὑποκρίνασθαι ὅτι τῷ κρατίστῳ· οἱ δέ, προσθεῖναι πρὸς τούτῳ τῷ λόγῳ ὅτι μέγαν ἐπιτάφιον ἀγῶνα ὁρᾷ ἐφ΄ αὑτῷ ἐσόμενον.

1

ἐπὶ τούτοις (=πρὸς τούτοις)

επί πλέον

ὅτι ἐξηγγέλλετο (απρόσ.)

γιατί κυκλοφορούσε η φήμη

ἐπικρύπτεσθαι… σωματοφυλάκων

η σειρά των λέξεων: ἐτόπαζον ἐπικρύπτεσθαι τὸν θάνατον αὐτοῦ πρὸς τῶν σωματοφυλάκων

τοπάζω

συμπεραίνω, υποθέτω

βιάζομαι (τὴν εἴσοδον)

παραβιάζω την είσοδο

παραπορεύομαι

περνώ δίπλα, μπροστά

δεξιοῦμαι (-όομαι)

χαιρετώ

ὡς ἑκάστους

τον καθένα

ἐπαίρω

σηκώνω

μόγις (=μόλις)

με δυσκολία

τοῖν ὀφθαλμοῖν (δυϊκ. αρ.)

με τα μάτια του

ἐπισημαίνω

κάνω νεύμα

2

Σάραπις

θεός της Αιγύπτου, του οποίου ιερό υπήρχε και στη Βαβυλώνα

Πείθων

σωματοφύλακας του Αλεξάνδρου, που αργότερα έγινε ηγεμόνας της Μηδίας

Ἄτταλος

αρχηγός των Αγριάνων

Πευκέστας

υπασπιστής του Αλεξάνδρου

Κλεομένης, Σέλευκος

εταίροι

Μενίδας

διοικητής ιππέων και μισθοφόρων

εἰ λῷον καὶ ἄμεινόν (ἐστι)

εάν είναι καλύτερο και προτιμότερο

θεραπεύεσθαι πρὸς τοῦ θεοῦ

να θεραπευθεί από τον θεό

ἐκ τοῦ θεοῦ γενέσθαι φήμην

από τον θεό δόθηκε χρησμός

αὐτοῦ μένοντι (τῷ Ἀλεξάνδρῳ, υποκ.)

εάν μείνει εκεί (ο Αλέξανδρος)

ἔσεσθαι ἄμεινον (αὐτῷ, δοτ. προσωπ.)

θα είναι καλύτερο (γι' αυτόν, τον Αλέξανδρο)

3

ὠς… ὂν τὸ ἄμεινον

σαν να ήταν αυτό το καλύτερο

πόρρω

διαφορετικά

ἐρέσθαι

αόρ. β' του ἐρωτῶ (-άω)

ὅτῳ (= ᾧτινι)… ἀπολείπει

σε ποιον... αφήνει (κληροδοτεί)

ὑποκρίνομαι

απαντώ

ἐφ’ αὑτῷ (= ἐφ’ ἑαυτῷ)

γι' αυτόν

Αργυρό τετράδραχμο
του Πτολεμαίου Α',
310-305 π.Χ.
Εικονίζει, τον Αλέξανδρο
με τα κέρατα του Άμμωνος
και κάλυμμα κεφαλής
από δέρμα ελέφαντος.
Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη
της Γαλλίας,
Gabinet des Médailles.

1.

βασίλειοι ἐφημερίδες· ήταν τα ημερολόγια της εκστρατείας. Περιείχαν τα στρατιωτικά, πολιτικά και διπλωματικά γεγονότα της εκστρατείας. Πιθανόν να περιείχαν και πληροφορίες πολιτιστικού περιεχομένου, σχετικές με τα ήθη, έθιμα και λατρείες διάφορων λαών, καθώς και πορίσματα των εξερευνήσεων που είχαν κάνει οι λόγιοι, που είχε πάρει μαζί του ο Αλέξανδρος. Μεγάλο μέρος τους, που έχει διασωθεί, αναφέρεται στις τελευταίες μέρες του βασιλιά. Κατά τον Αθήναιο (Χ. 434b) τις συνέτασσαν ο αρχιγραμματέας του Αλεξάνδρου Ευμένης και ο Διόδοτος.

ἐπόθησαν ἰδεῖν αὐτόν· τα συναισθήματα των στρατιωτών προς τον άρρωστο βασιλιά τους είναι ενδεικτικά της αγάπης τους προς αυτόν. 

ἐπικρύπτεσθαι τὸν θάνατον· οι στρατιώτες υπέθεταν ότι το περιβάλλον του βασιλιά απέκρυπτε τον θάνατό του. Το αυλικό περιβάλλον συχνά κρύβει τον θάνατο του ηγέτη από τον λαό, με συνέπεια να κυκλοφορούν ανεύθυνες διαδόσεις που εξυπηρετούν ποικίλους σκοπούς. Ανάλογη ήταν η απόκρυψη του θανάτου του Κίμωνα στη Σαλαμίνα της Κύπρου, όπως και του αυτοκράτορα Κλαυδίου στη Ρώμη το 54 μ.Χ.

τοὺς πολλούς· εννοεί μερικούς. Δεν είναι δυνατό να παρέλασε όλος ο στρατός μπροστά από τον Αλέξανδρο, γιατί θα χρειαζόταν όχι μόνο ώρες αλλά και μέρες ολόκληρες.

2.

ἐγκοιμηθέντα· ήταν συνήθεια να κοιμούνται μέσα στον ναό, για να δουν μαντικό όνειρο.

λῷον καὶ ἄμεινον· ο χρησμός είναι, όπως συνήθως, ασαφής. Η λ. ἄμεινον αφορά την υγεία ή τη φήμη του Αλεξάνδρου. Ίσως ο χρησμός δηλώνει ότι είναι άσκοπη η μεταφορά του Αλεξάνδρου στον ναό.

ἱκετεύσαντα θεραπεύεσθαι πρὸς τοῦ θεοῦ· υπήρχε η αντίληψη ότι ο ασθενής μπορούσε να θεραπευθεί με τη θεία επέμβαση. Ανάλογη πίστη υπάρχει και σήμερα.

3.

τῷ κρατίστῳ· δηλώνει τον δυνατότερο, τον ικανότερο. Η αφορμή για τη διαμάχη της διαδοχής είχε ήδη δοθεί. Ανάλογες διαμάχες συμβαίνουν με το τέλος κάθε μεγάλου ηγέτη, όταν δεν υπάρχει μεταξύ των διαδόχων κάποιος με ισχυρή υπεροχή.

μέγαν ἐπιτάφιον ἀγῶνα· έχοντας ζήσει ο Αλέξανδρος από τόσο κοντά τους στρατηγούς του, είναι φυσικό να προβλέπει πού θα οδηγήσουν οι φιλοδοξίες τους.