ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΜΕΤΡΙΚΩΝ ΟΡΩΝ

Στα νέα ελληνικά δύο είναι τα καθοριστικά στοιχεία για το μέτρο: ο τόνος και ο αριθμός των συλλαβών ενός στίχου. Ο έμμετρος λόγος προκύπτει από την εναλλαγή, με συγκεκριμένη σειρά, τονισμένων και άτονων συλλαβών. (Για τη μετρική τονισμένες είναι οι συλλαβές που έχουν ακουστικό τόνο, που ξεχωρίζουν δηλαδή όταν προφέρουμε μια λέξη.)

Από τα μέτρα που συναντάμε στους Όρνιθες τα κυριότερα είναι τα εξής: το ιαμβικό (τονίζονται οι ζυγές συλλαβές, σπάνια όλες), το τροχαϊκό (τονίζονται οι μονές συλλαβές, σπάνια όλες), το αναπαιστικό (τονίζονται οι συλλαβές 3, 6, 9 κ.ο.κ. - ανάμεσα στις τονισμένες μεσολαβούν δύο άτονες συλλαβές) και το δακτυλικό (τονίζονται οι συλλαβές 1, 4, 7, 10, κ.ο.κ. - ανάμεσα στις τονισμένες μεσολαβούν δύο άτονες).

Ανάλογα με τον αριθμό των (μετρικών) συλλαβών κάνουμε λόγο για ενδεκασύλλαβους, δωδεκασύλλαβους, δεκαπεντασύλλαβους κ.ο.κ.

Παραδείγματα συγκεκριμένων στίχων από τους Όρνιθες:

1. Ιαμβικός ενδεκασύλλαβος (κυρίως στον Πρόλογο και στις Iαμβικές σκηνές)
   βροχής νερό θα βρίσκετε στους λάκκους (2, 4, 6, 10).

2. Τροχαϊκός δεκαπεντασύλλαβος (κυρίως στην Πάροδο, στον Επιρρηματικό Αγώνα, καθώς επίσης στο Επίρρημα και στο Αντεπίρρημα της Παράβασης)
   τράβα, τσίμπα, χτύπα, γδέρνε· πρώτα το τσουκάλι· μπρος (1, 3, 5, 7, 9, 13, 15)
   Τομή, δηλαδή παύση, μετά το « γδέρνε » (8η συλλαβή).

3. Ανάπαιστοι 22 ή 12 συλλαβών (στον Επιρρηματικό Αγώνα και στην Παράβαση)
   α) αλλ’ οι άνθρωποι πώς θα πιστέψουν, καλέ, πως θεοί’μαστε κι όχι κοράκια;
   (3, 6, 9, 12, 15, 18, 21). Τομή μετά το « καλέ » (12η συλλαβή)
   β) θα φορτώσουμε σ’ όλους εσάς αγαθά (3, 6, 9, 12).

4. Δακτυλικός δεκαεπτασύλλαβος ή (με την αρχαία ορολογία) δακτυλικό εξάμετρο (σποραδικά στη σκηνή με τον Κινησία).
   όταν κανείς κατεργάρης ακάλεστος πάει κι ενοχλήσει (1, 4, 7, 10, 13, 16).

Αποκλίσεις από τη μετάφραση του Θρασύβουλου Σταύρου

Στους ακόλουθους στίχους έγιναν (μικρές) αλλαγές στη μετάφραση του Θρασύβουλου Σταύρου -δεν περιλαμβάνονται αποκλίσεις που αφορούν την απόδοση στίχων στα πρόσωπα: 25, 141, 148, 159-64, 172, 237, 309, 311-2, 320, 326, 341-2, 419α, 509, 607, 616, 686, 766-8, 806, 847, 859α, 877, 904, 920, 952, 1202, 1482, 1561, 1620, 1759-60, 1766, 1839.