2.1. Η οπτική αντίληψη του όγκου

Η οπτική αντίληψη ενός αντικειμένου με όγκο μπορεί να παρουσιαστεί πιστά στις τρεις διαστάσεις, με τη γλυπτική ή την αρχιτεκτονική. Στη γεωμετρία ωστόσο μαθαίνουμε ότι δυο διαστάσεις είναι αρκετές για να περιγράψουν το σχήμα και την θέση των στερεών, επομένως με τη ζωγραφική μπορούμε να επιτύχουμε την οπτική εντύπωση τρισδιάστατων αντικειμένων.

Στις δυο διαστάσεις της ζωγραφικής επιφάνειας μπορούμε να αναπαραστήσουμε τον όγκο μιας όψης του αντικειμένου. Όμως πρέπει να αποφασίσουμε ποια όψη θα διαλέξουμε. α) Σε κάποια αντικείμενα όλες οι όψεις είναι ισότιμες, όπως στη σφαίρα ή σε μια πέτρα με ακαθόριστο σχήμα που δεν παρουσιάζει ουσιαστικές διαφορές στις όψεις της. β) Σε άλλα, κάποια όψη είναι περισσότερο ουσιαστική. Για παράδειγμα, η ανθρώπινη μορφή παρουσιάζεται πιο αντιπροσωπευτικά με τη μετωπική όψη. γ) Σε αντικείμενα όπως μια καρέκλα, η κάθε όψη παρουσιάζει μερικά χαρακτηριστικά και αποκλείει άλλα: η επάνω όψη αποδίδει το σχήμα του καθίσματος (Εικ.1.α), η μετωπική δείχνει το σχήμα της πλάτης και τα δυο μπροστινά πόδια (Εικ.1.β), η πλάγια όψη αποδίδει την ορθογωνική διάρθρωση της πλάτης, του καθίσματος και των ποδιών (Εικ.1.γ) και η όψη του κάτω μέρους αποκαλύπτει τη συμμετρική διάρθρωση των τεσσάρων ποδιών που βρίσκονται κολλημένα στις γωνίες του τετράγωνου καθίσματος (Εικ.1.δ). Πώς μπορούν αυτές οι πληροφορίες να μεταφερθούν όλες μαζί σε μια εικόνα; Ακολουθούν λύσεις για την τρισδιάστατη απεικόνιση της καρέκλας από μαθητές (Εικ.2).

2.2 Πώς έχει αποδοθεί η τρίτη διάσταση στη ζωγραφική

Οι κολορίστες ζωγράφοι όπως ο Ντελακρουά, ο Βαν Γκογκ, ο Κουρμπέ και ο Σεζάν εκφράζονταν κυρίως με το χρώμα. Για να αποδώσουν τις μορφές και τα αντικείμενα χρησιμοποιούσαν καθαρά χρώματα στα φωτεινά και στα σκιερά τους επίπεδα και εκμεταλλεύονταν τα εκφραστικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η αντίθεση των χρωμάτων. Βίντσι ,«Ευαγγελισμός», 1472 (λεπτομέρεια).  
Ο Ευγένιος Ντελακρουά (Γάλλος, 1798-1863) αν στην φωτεινή πλευρά μιας φιγούρας ζωγράφιζε κυρίως με κόκκινο, στο μέρος της σκιάς τοποθετούσε το πράσινο. Αντίστοιχα, αν στο ανοιχτό μέρος της φιγούρας χρησιμοποιούσε κίτρινο, το σκοτεινό το ζωγράφιζε με βιολέ, και αν χρησιμοποιούσε πορτοκαλί το ισορροπούσε με μπλε (Εικ.7). 

2.3. Έλληνες ζωγράφοι του 20ου αιώνα

Η ζωγραφική του Γιώργου Μπουζιάνη (1885-1959) κινείται στον χώρο του Εξπρεσιονισμό με υψηλότερη αξία την εκφραστικότητά της. Τα χρώματα «γεννιούνται» το ένα από το άλλο. Τα διαδοχικά επίπεδα και οι όγκοι των χρωμάτων συσσωρεύονται επάνω στο φόντο, που παραμένει οργανικό στοιχείο του έργου. Στα σχέδια και τις ακουαρέλες του αποδίδει με λίγες γραμμές ή πινελιές την έκφραση των μορφών (Εικ.15, 16).
Ο Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989) αναζητά την αναπαράσταση της πραγματικότητας στην οποία και καταλήγει με άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο ρεαλιστική τεχνοτροπία, επηρεασμένος από την ομορφιά της αρχαίας κλασικής τέχνης και των πορτραίτων Φαγιούμ (Εικ.17).
Ο Νίκος Εγγονόπουλος (1910-1985) είναι ο εκπρόσωπος του Yπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Ζωγράφισε πλήθος εικόνων με βυζαντινό ύφος, στοιχείο το οποίο διατήρησε και στα έργα του. Τοποθετεί τις φιγούρες σε πρώτο πλάνο μέσα σε φυσικό ή κατασκευασμένο «ντεκόρ» σαν σε θεατρική σκηνή. Χρησιμοποιεί έντονα χρώματα και αποδίδει τους όγκους με τονικές χρωματικές διαβαθμίσεις (Εικ.18, 19).    

		17. Τσαρούχης, «Καλοκαίρι», 1971, λάδι σε πανί.      Παρατηρήστε τα έργα της σελίδας και προσδιορίστε τα στοιχεία που φέρνουν πιο κοντά το κάθε ένα από αυτά στην πραγματικότητα. Ποιο έχει τα λιγότερα τέτοια στοιχεία;
15. Μπουζιάνης, «Κεφάλι κορι­τσιού», 1957, ακουαρέλα.	16. Μπουζιάνης, «Αυτοπροσω-πογραφία», 1950, λάδι σε μουσαμά.
18. Εγγονόπουλος, «Σύνθεση με τον πατέρα», 1963, λάδι σε μουσαμά.	19. Εγγονόπουλος, «Οι μουσικοί», 1984, λάδι σε μουσαμά.

2.4. Σχεδίαση απλών γεωμετρικών στερεών