Η φωτογραφική μηχανή μοιάζει με το ανθρώπινο μάτι (Εικ.1). O μηχανισμός του διαφράγματος που υπάρχει στον φακό της μηχανής λειτουργεί όπως η κόρη του ματιού μας (Εικ.2). Στο πολύ φως η κόρη μικραίνει, κάτι που με τον κατάλληλο χειρισμό πρέπει να συμβεί και στη μηχανή. Η διαφορά είναι ότι, ενώ στο μάτι εισέρχεται μια συνεχής ροή από διαφορετικές εικόνες, που ερμηνεύονται από το ανθρώπινο μυαλό, η φωτογραφική μηχανή καταγράφει στο φωτοευαίσθητο φιλμ μόνο μια φωτογραφία κάθε φορά.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας τελειοποίησε την φωτογραφική μηχανή, που σήμερα έχει δυο μορφές: τη συμβατική (αναλογική) και την ψηφιακή. Και οι δυο λειτουργούν με τις ίδιες οπτικές αρχές και έχουν περίπου τα ίδια εξαρτήματα: α) το σκοτεινό κουτί μέσα στο οποίο δημιουργείται το αντεστραμμένο είδωλο, β) τον χώρο όπου τοποθετείται το φιλμ, γ) τον φακό που εστιάζει στο θέμα και δ) το κλείστρο που ρυθμίζει τον χρόνο έκθεσης του φιλμ στο φως.

1.1.β. Πώς δημιουργείται η φωτογραφία

α) Λήψη: με το πάτημα του κουμπιού της μηχανής, επάνω στο φωτογραφικό φιλμ εγγράφεται το αρνητικό είδωλο του αντικειμένου που φωτογραφίζουμε. Το φιλμ που χρησιμοποιούν οι συμβατικές μηχανές είναι μια φωτοευαίσθητη επιφάνεια. Στις ψηφιακές μηχανές δεν χρησιμοποιείται φιλμ αλλά η εικόνα εγγράφεται ψηφιακά σε κάποιο είδος αποθηκευτικού μέσου.
β) Εμφάνιση: το φιλμ, αφού αφαιρεθεί από τη μηχανή, τίθεται σε επεξεργασία με χημικά σε σκοτεινό εργαστήριο, ώστε να σταθεροποιηθεί και να μην επηρεάζεται πλέον από το εξωτερικό φως.
γ) Εκτύπωση: το φιλμ προβάλλεται επάνω στο φωτογραφικό χαρτί, όπου μετά από διάφορες επεξεργασίες εμφανίζεται η θετική εικόνα του αντικειμένου. Στις ψηφιακές φωτογραφίες, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής κάνει την αποτύπωση και την επεξεργασία της εικόνας και ο εκτυπωτής την εμφανίζει σε ειδικό χαρτί.

1.1.γ. Το φως στην φωτογραφία

Για να τραβήξουμε μια φωτογραφία παρατηρούμε αρχικά πώς φωτίζεται το θέμα. Αν υπάρχει πολύ φως, έχουμε δυνατά κοντράστ* με μια σκληρή αίσθηση (Εικ.3), αν υπάρχει λίγο, έχουμε συγγενικούς τόνους που δημιουργούν μια ατμοσφαιρική αίσθηση (Εικ.4). Ο μηχανισμός που διαθέτει ο φωτογράφος για τον έλεγχο της ποσότητας του φωτός που θα φτάσει στο φιλμ είναι ο συνδυασμός διαφράγματος και ταχύτητας κλείστρου, που το σωστό χρόνο έκθεσης του φιλμ στο φως.

1.1.δ. Οι τεχνικές της φωτογραφίας

Η φωτογραφική μηχανή μπορεί να δώσει μια εικόνα της πραγματικότητας αλλά δεν μπορεί να δημιουργήσει μια λογικά και αισθητικά συγκροτημένη σύνθεση. Τη δυνατότητα αυτή την έχει μόνο ο φωτογράφος, που με βάση το περιεχόμενο της φωτογραφίας επιλέγει και την ανάλογη τεχνική, όπως: Το στιγμιαίο καδράρισμα κατά τη λήψη με το οποίο απομονώνεται και φωτογραφίζεται γρήγορα το θέμα (Εικ.11). Το σημείο παρατήρησης κατά τη λήψη, που όταν αλλάζει, μεταβάλλεται και ο τρόπος απεικόνισης του θέματος (Εικ.12.α, 12.β). Η απόδοση της κίνησης επιτυγχάνεται με την επιλογή μικρής ταχύτητας του κλείστρου (Εικ.13). Το πάγωμα της κίνησης επιτυγχάνεται με τη μεγάλη ταχύτητα του κλείστρου (Εικ.14). Το βάθος πεδίου είναι η ευκρίνεια σε κοντινά και μακρινά αντικείμενα και επιτυγχάνεται με μικρό διάφραγμα (Εικ.15). Μεγαλώνοντας το διάφραγμα εστιάζουμε στο πλάνο που θέλουμε να είναι ευκρινές. Οι επεξεργασίες στην εκτύπωση, όπως οι πολλαπλές εκτυπώσεις διαφορετικών αρνητικών, μπορούν να δημιουργήσουν μια καινούρια, εξωπραγματική εικόνα (Εικ.16).

Οι εξελίξεις που οδήγησαν στην εφεύρεση της κάμερας σχετίζονται με την έντονη επιθυμία των Ευρωπαίων του 15ου αιώνα να απεικονίσουν τον φυσικό κόσμο όπως ακριβώς τον έβλεπαν. Στο έργο «Οι αρραβώνες των Αρνολφίνι» ο Φλαμανδός ζωγράφος Γιαν Βαν Άικ αποδίδει ρεαλιστικά μια ιδιαίτερη στιγμή του ζευγαριού όπως θα την κατέγραφε ένας φωτογράφος (Εικ.27).
Η ανάπτυξη της φωτογραφικής τέχνης οφείλεται στην εξέλιξη της φωτογραφικής μηχανής, που παλαιότερα ήταν κυριολεκτικά ασήκωτη και χρειάζονταν περίπου 8 ώρες για να αποτυπωθεί η φωτογραφία (Εικ.28).
Η επανάσταση στην φωτογραφία ήρθε όταν το 1888 ο Αμερικανός Ίστμαν επινόησε το φιλμ σε ρολό ζελατίνας, με αποτέλεσμα το βάρος της μηχανής να μειωθεί σημαντικά και ο κόσμος να γεμίσει ερασιτέχνες φωτογράφους.
Από το 1930 το φωτορεπορτάζ έγινε σημαντικό κομμάτι της δημοσιογραφίας. Οι εικόνες γεγονότων που παρουσιάζονταν σε σειρά, με τη μορφή ντοκιμαντέρ, είχαν σημαντική απήχηση στην κοινωνία (Εικ.29).
Η πρόοδος της τεχνολογίας δημιούργησε αργότερα την έγχρωμη φωτογραφία, επεκτείνοντας έτσι τις εκφραστικές δυνατότητες αυτής της τέχνης. Στη δεκαετία του ‘80 εφευρέθηκε η ψηφιακή μηχανή και οι εύχρηστοι έγχρωμοι εκτυπωτές, που μπορούσε ο καθένας να χρησιμοποιήσει στο σπίτι του για την εκτύπωση των φωτογραφιών του.

Ο Νίκος Κεσσανλής (εκπρόσωπος της μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα, 1930-2004) χρησιμοποίησε διάφορες τεχνικές για να δημιουργήσει τα έργα του. Ασχολούμενος περισσότερο με την φωτογραφία, την εκτύπωνε επάνω σε διάφορα υλικά (τσαλακωμένο χαρτί, μουσαμά, φωτοευαίσθητο πανί), την παραμόρφωνε και συνέθετε τη νέα εικόνα ώστε να μην είναι άμεσα αντιληπτή από τον θεατή (Εικ.35).
Πολλοί καλλιτέχνες της Λαντ Αρτ* ασχολήθηκαν με την φωτογραφική καταγραφή στοιχείων του περιβάλλοντος (Εικ.36).
Ο Γκέραρντ Ρίχτερ (Γερμανός, γεν. 1932) στα ρεαλιστικά του έργα «εστιάζει» όπως η φωτογραφική μηχανή, δηλαδή το κεντρικό θέμα παρουσιάζεται καθαρά ενώ το φόντο θολώνει (Εικ.37).

35. Κεσσανλής, «Ο κύριος και η κυρία Ε», 1965, εκτύπωση.

36. Μπερντ & Χίλα Μπέχερ, «Βιομηχανικοί πύργοι», 1980, φωτογραφίες, (λεπτομέρεια).

37. Ρίχτερ, «Δυο κεριά», 1982, λάδι σε μουσαμά.

38. Έργο μαθητή, ψηφιακή επεξεργασία και επιζωγράφηση φωτογραφίας.

39. Έργο μαθητή, κολάζ με φωτογραφίες.