Ελληνικές μουσικές ιστορίες

Λέξεις-κλειδιά: αστικό τραγούδι, ρεμπέτικο, «ελαφρό» τραγούδι, μελοποιημένη ποίηση, ελληνική τζαζ  

Η ελληνική μουσική του χτες και του σήμερα

Στις αρχές του 20ου αι., κυρίαρχο είδος ήταν το δημοτικό τραγούδι, στεριανό ή νησιώτικο.

Αυτό το είδος τραγουδιού εξελισσόταν σε «αστικό» στα τότε εμπορικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πειραιάς, Πάτρα, Βόλος κ.ά.).

Γεωγραφικά, τρεις περιοχές κυρίως συντέλεσαν στη διαμόρφωση του ελληνικού αστικού τραγουδιού:
• Τα νησιά του Ιονίου Πελάγους (με το δυτικότροπο τραγούδι,
  επηρεασμένο από την Ιταλία),
• Η περιοχή της Κωνσταντινούπολης και της Προποντίδας, και
• Η περιοχή του Αιγαίου Πελάγους, και συγκεκριμένα των εμπορικών
  κέντρων, της Σμύρνης, της Θεσσαλονίκης, της Σύρου, του
  Αϊβαλιού, του Πειραιά κ.ά.

Το ελληνικό τραγούδι του 20ού αιώνα είναι κυρίως αστικό τραγούδι.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922), δημιουργήθηκε ένα είδος μουσικής που ήταν επηρεασμένο από τη μουσική των προσφύγων και το αστικό τραγούδι. Ονομάζεται «ρεμπέτικο». Tο ρεμπέτικο εξέφραζε τους καημούς ή τις απογοητεύσεις από τις δυσκολίες της καινούργιας ζωής, που είχαν να αντιμετωπίσουν στην ηπειρωτική Ελλάδα οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.

Στα πρώτα Παναθήναια (ετήσια επιθεώρηση),
το 1908, αναδείχθηκε το τραγούδι: «Εγώ
είμαι η νέα γυναίκα, που υπογράφει ο Θ.
Σακελλαρίδης. Στο πιάνο ο ίδιος ο συνθέτης.

Στις αρχές του 20ου αι., εισέβαλαν και νέα είδη μουσικής, «δυτικοευρωπαϊκά», η επιθεώρηση και η οπερέτα, επηρεασμένα από το κωμειδύλλιο του 19ου αι.

Πρόκειται για μουσικοθεατρικά είδη με θεατρική δομή, υπόθεση με αρχή μέση και τέλος και μουσική αρχικά μιμούμενη τα ιταλικά και γαλλικά πρότυπα και στη συνέχεια γραμμένη ειδικά γι´ αυτά.

Οι πιο σημαντικοί συνθέτες που ασχολήθηκαν με την επιθεώρηση και την οπερέτα είναι ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης, ο οποίος θεωρείται και ο πατέρας της ελληνικής οπερέτας, και ο Νίκος Χατζηαποστόλου.

Οι πιο διάσημοι συνθέτες «ελαφρού» τραγουδιού είναι ο Κλέων Τριανταφύλλου (γνωστός και ως Αττίκ), ο Κώστας Γιαννίδης, ο Μιχάλης Σουγιούλ κ.ά.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, δημιουργήθηκαν τα  αντιπολεμικά τραγούδια  ενώ το ρεμπέτικο εξελίχθηκε και επηρέασε τη διαμόρφωση ενός άλλου είδους που ονομάστηκε «λαϊκό».
   Διάσημη αυτή την εποχή ήταν η τραγουδίστρια αντιπολεμικών τραγουδιών Σοφία Βέμπο, η οποία ονομάστηκε και «τραγουδίστρια της Νίκης».

Μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, ο κινηματογράφος, το θέατρο, τα κέντρα διασκέδασης και οι δισκογραφικές εταιρείες σηματοδότησαν μια νέα πορεία για το ελληνικό τραγούδι. Τα γραμμόφωνα έδωσαν τη θέση τους στα πικάπ και οι πλάκες των 78 στροφών έδωσαν τη θέση τους στους δίσκους των 33 στροφών και αργότερα σε αυτούς των 45.

Τη δεκαετία του 1960, μια ομάδα συνθετών έδωσε μια καλλιτεχνική παραγωγή υψηλής αισθητικής, αξιοποιώντας και αναδεικνύοντας στοιχεία της λαϊκής μουσικής μέσα στις συνθέσεις τους.

Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης

Ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Μάνος Λοΐζος και άλλοι σπουδαίοι μουσικοί προσπάθησαν να αναδείξουν το «έντεχνο» τραγούδι μελοποιώντας ποίηση κορυφαίων ποιητών (όπως ο Οδ. Ελύτης, ο Γ. Ρίτσος, ο Γ. Σεφέρης, ο Ν. Γκάτσος κ.ά.).

Την ίδια εποχή, η διείσδυση της ξένης μουσικής ήταν γεγονός.

Νεανικά συγκροτήματα, όπως μεταξύ άλλων οι Τσάρμς, οι Ολύμπιανς, οι Φόρμιγξ, οι Άιντολς, οι Πολ, έπαιζαν καταρχήν αυθεντικά ιταλικά, γαλλικά και αγγλικά τραγούδια και με τις δικές τους δημιουργίες εξέφραζαν τον παλμό της νεολαίας εκείνης της εποχής.

Την εποχή της Δικτατορίας (1967-1974), με την ανελευθερία έκφρασης, που αυτή επέβαλε, έκανε την εμφάνισή του το «πολιτικό» τραγούδι, εκφρασμένο από συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γ. Μαρκόπουλος, ο Μ. Λοΐζος, Δ. Σαββόπουλος κ.ά.

Μετά τη Μεταπολίτευση, ενώ προϋπήρχε μόνο η κρατική ραδιοτηλεόραση, δημιουργήθηκε και η ιδιωτική με την πληθώρα προσφοράς και επιλογών αλλά και την -σε πολύ μεγάλο βαθμό- εμπορευματοποίηση.

Το ελληνικό τραγούδι έκτοτε παρουσίασε τεράστια πολυμορφία και ποικιλία, γεγονός που ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο λόγω της διακίνησης της μουσικής και από το διαδίκτυο.