ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΕΜΠΤΗ

Α. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ. ΕΙΔΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Εισαγωγικά στοιχεία

Πληροφορία είναι κάθε στοιχείο που ενδιαφέρει κάποιον και αφορά πρόσωπα, καταστάσεις, συνθήκες, προΰποθέσεις κτλ. Οι πληροφορίες μπορεί να είναι ατομικές, κοινωνικές, εκπαιδευτικές, επαγγελματικές κτλ.

Για παράδειγμα, μια πληροφορία που ίσως ενδιαφέρει ένα μαθητή της Γ ΄τάξης Γυμνασίου μπορεί να είναι «πόσα και ποια μαθήματα διδάσκονται στην Α΄ τάξη του Ενιαίου Λυκείου». Οι ενέργειες που θα κάνει η πολιτεία, το ΚΕ.ΣY.Π. της περιοχής του, ο καθηγητής Σ.Ε.Π. κ.ά. προκειμένου να συγκεντρώσουν, να οργανώσουν, να αξιολογήσουν, να διαδώσουν πληροφορίες, καθώς και οι ενέργειες στις οποίες θα προβεί ο ίδιος ο μαθητής για να αποκτήσει και να χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη πληροφορία συνιστούν την πληροφόρηση.

Ο βαθμός και η ποιότητα της πληροφόρησης που εξασφαλίζει κάποιος για ένα θέμα:

• αυξάνει τις γνώσεις του σχετικά με αυτό και διευρύνει τους ορίζοντές του
• επηρεάζει τις σκέψεις, τις εκτιμήσεις, τις στάσεις, τη συμπεριφορά του
• αυξάνει την αυτοπεποίθησή του και τον βοηθά να γίνει περισσότερο υπεύθυνος για τις αποφάσεις και τις πράξεις του
• τον βοηθά να ξεκαθαρίσει τους στόχους του και να χαράξει το σχέδιο ζωής του
• διευρύνει τις επιλογές του και αυξάνει τις εναλλακτικές λύσεις που έχει στη διάθεσή του κάθε φορά.
• τον βοηθά στην λήψη αποφάσεων

Ειδικότερα η πληροφόρηση για σπουδές και επαγγέλματα, σε συνδυασμό με τη γνώση του εαυτού, είναι πολύτιμος οδηγός για τις εκπαιδευτικές και για τις επαγγελματικές αποφάσεις του μαθητή της Γ΄ Γυμνασίου.

Για παράδειγμα, οι πληροφορίες που μπορεί να έχει ένας μαθητής της Γ΄ Γυμνασίου για τις διάφορες εκπαιδευτικές επιλογές μετά το Γυμνάσιο πιθανόν να επηρεάσουν τις σκέψεις του και τη στάση του για κάποια εκπαιδευτική κατεύθυνση (π.χ. τεχνική ή γενική εκπαίδευση). Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να διευρύνουν τις επιλογές του και, επομένως, να καθορίσουν την τελική του απόφαση για τον εκπαιδευτικό δρόμο που αυτός θα διαλέξει, σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του.

Οι πληροφορίες, λοιπόν, είναι πολύ σημαντικές για τη πορεία σου στη ζωή και για τις διάφορες αποφάσεις (εκπαιδευτικές, επαγγελματικές ή γενικές για άλλα θέματα) που λαμβάνεις και αφορούν τη ζωή και το μέλλον σου.

Τόσο η έλλειψη όσο και, αντίθετα, η υπερπληθώρα πληροφοριών μπορούν να δυσκολέψουν τις αποφάσεις σου και να σε αποπροσανατολίσουν. Από τη μια, χωρίς τις απαραίτητες πληροφορίες για την κάθε περίπτωση που σε ενδιαφέρει, μοιάζεις σαν να είσαι οδηγός χωρίς χάρτη σε μια ξένη χώρα. Από την άλλη, μπορεί να συμβεί να έχεις πάρα πολλές πληροφορίες που να σου δημιουργούν σύγχυση και να μην ξέρεις πώς να τις αξιολογήσεις, ποιες να χρησιμοποιήσεις και πώς.

Στη σημερινή εποχή δεχόμαστε όλοι λίγο-πολύ έναν καταιγισμό πληροφοριών και πολλές φορές ίσως νιώθουμε ότι χανόμαστε και μπερδευόμαστε μέσα σε αυτό το πλήθος των πληροφοριών. Eίναι ανάγκη να προσέχουμε όχι μόνον την ποσότητα αλλά και την ποιότητα των πληροφοριών που μας δίνουν ή ανακαλύπτουμε.

Ποιες ιδιότητες διασφαλίζουν την ποιότητα των πληροφοριών;

• Εγκυρότητα, ακρίβεια και σαφήνεια: οι πληροφορίες να ισχύουν, να είναι αληθείς, να περιέχουν ορθά στοιχεία, τα οποία να παρουσιάζονται με σαφή και εύκολα αντιληπτό από όλους τους ενδιαφερόμενους τρόπο.
• Να είναι έγκαιρες: οι πληροφορίες να είναι διαθέσιμες στην κατάλληλη χρονική στιγμή. Για παράδειγμα, είναι έγκαιρες οι πληροφορίες για το ποια δικαιολογητικά απατούνται για εγγραφή σπουδαστών σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, όταν δοθούν αρκετό χρόνο πριν από την ημερομηνία της εγγραφής. Είναι έγκαιρη η ανακοίνωση για τη διεξαγωγή κάποιου διαγωνισμού για πρόσληψη υπαλλήλων, αν δημοσιευτεί αρκετά νωρίς, ώστε να προλάβουν οι υποψήφιοι να προετοιμαστούν και να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες.
• Επικαιρότητα: οι πληροφορίες να είναι επίκαιρες, να είναι πρόσφατες (π.χ. ο αριθμός εισακτέων στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα στοιχεία για την ανεργία κτλ.).
• Εξειδίκευση: οι πληροφορίες να είναι ειδικές, να αφορούν το ζήτημα που εξετάζεται ή το θέμα που ενδιαφέρει στη συγκεκριμένη στιγμή.
• Αξιοπιστία της πηγής: οι πληροφορίες να προέρχονται από ασφαλείς και αξιόπιστες πηγές, ώστε να μπορούν να ελεγχθούν ως προς την ακρίβεια και ορθότητά τους.
• Πληρότητα: να μην παρουσιάζονται ελλιπείς πληροφορίες, ηθελημένα ή αθέλητα (π.χ. να γίνεται πλήρης παρουσίαση του εκπαιδευτικού συστήματος, χωρίς παράλειψη κάποιων εκπαιδευτικών διεξόδων).
• Δυνατότητα πρόσβασης: να μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος να ενημερωθεί με εύκολο και άμεσο τρόπο πάνω σε ένα θέμα που τον αφορά, έχοντας πρόσβαση στις ανάλογες πληροφορίες (για παράδειγμα μια προκήρυξη για κάλυψη θέσεων εργασίας που διακινείται μόνο από το διαδίκτυο δεν είναι προσβάσιμη, προσπελάσιμη από τα άτομα που δεν έχουν Η/Y ή δεν γνωρίζουν τη χρήση του Η/Y).

Εμπόδια και δυσκολίες στην πληροφόρηση

Τα παραπάνω ποιοτικά χαρακτηριστικά των πληροφοριών δεν είναι πάντοτε εύκολο να διασφαλίζονται. Στην περίπτωση αυτή δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα στην πληροφόρηση.

Για παράδειγμα, ο χρόνος που μεσολαβεί από τη σύνταξη ή την ενημέρωση ενός αρχείου ή ενός βιβλίου ή από τη συγκέντρωση διάφορων στοιχείων μέχρι τη στιγμή που οι πληροφορίες φτάνουν τελικά στον ενδιαφερόμενο μπορεί να έχει αχρηστεύσει τις πληροφορίες, αφού ενδιάμεσα η πραγματικότητα μπορεί να έχει αλλάξει.

Άλλο πρόβλημα στη διαδικασία πληροφόρησης είναι η πληθώρα των πληροφοριών, που μέσω των ΜΜΕ, των νέων τεχνολογιών και επικοινωνιών κατακλύζουν καθημερινά το σύγχρονο άτομο. Στο μέλλον το πρόβλημα δεν θα είναι η πρόσβαση στις πληροφορίες, αλλά η επιλογή ανάμεσα σε πληθώρα ανάλογων πληροφοριών, καθώς και ο τρόπος αξιοποίησής τους.

Στις ανεπτυγμένες κοινωνίες οι πληροφορίες και η γνώση μεταφράζονται σε πολιτική, οικονομική και κοινωνική ισχύ για αυτούς που τις διαχειρίζονται και τις διακινούν. Επομένως η ανάπτυξη της δεξιότητας για κριτική ανάγνωση των πληροφοριών, καθώς και η ανάπτυξη της δεξιότητας της ενεργού αναζήτησής τους, είναι αναγκαίες για το σύγχρονο πολίτη. Μόνον έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος, αντί να είναι παθητικός και απλός «καταναλωτής» της πληροφορίας, μπορεί να λαμβάνει ενεργό μέρος στη διαδικασία της πληροφόρησης, προασπίζοντας το ατομικό του αλλά και το κοινωνικό συμφέρον.

Προκειμένου λοιπόν να αποφύγεις τέτοια πιθανά «ατυχήματα πληροφόρησης» στο μέλλον, προσπαθούμε μέσα από κάποιες δραστηριότητες του βιβλίου να σε βοηθήσουμε να ασκηθείς στην αυτοπληροφόρηση και πάνω από όλα στην αξιολόγηση των πληροφοριών. Έτσι, θα είσαι σε θέση να συγκεντρώνεις μόνος σου τις πληροφορίες που κάθε φορά σου χρειάζονται, να τις αξιολογείς (να τις ελέγχεις, να τις διασταυρώνεις κτλ.) και γενικά να τις προσεγγίζεις «με κριτικό πνεύμα».

Τι εννοούμε λέγοντας πληροφόρηση και αυτοπληροφόρηση;

Πληροφόρηση. Με τον όρο πληροφόρηση δεν εννοούμε την απλή παροχή πληροφοριών στα ενδιαφερόμενα άτομα, αλλά μια ολόκληρη σειρά ενεργειών, όπως είναι η συγκέντρωση, η αξιολόγηση, η οργάνωση και η διάδοση των πληροφοριών τόσο στους άμεσα ενδιαφερόμενους όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Ο όρος αυτοπληροφόρηση χρησιμοποιείται όταν κάποιος, προκειμένου να πληροφορηθεί για ένα θέμα, αναζητεί, συγκεντρώνει, αξιολογεί και οργανώνει μόνος του τις σχετικές πληροφορίες.

Γιατί «Αυτοπληροφόρηση» και όχι «έτοιμες» πληροφορίες;

Εάν πάρεις μια πληροφορία σαν «έτοιμη και μασημένη τροφή», μπορεί:

• να έχεις κουραστεί λιγότερο, όμως δεν γνωρίζεις τι υλικά περιέχει αυτή η «τροφή» (δηλαδή δεν ελέγχεις την ορθότητα, την επικαιρότητα και, πιθανόν, την καταλληλότητα της πληροφορίας)
• να μη γνωρίζεις την προέλευσή της (αν δηλαδή, η πληροφορία προέρχεται από αξιόπιστη πηγή και αν, συνεπώς, είναι έγκυρη ή όχι)
• να πρόκειται για πολυκαιρισμένη και, πιθανόν, χαλασμένη «τροφή» (ανεπίκαιρη, ελλιπή, ανακριβή πληροφορία κτλ.)
• να μη σε ωφελεί να την καταναλώσεις (λανθασμένες πληροφορίες θα σε οδηγήσουν σε λανθασμένες επιλογές και σε επιζήμιες για σένα αποφάσεις)
• να προκύψουν δυσάρεστες επιπτώσεις για τη ζωή σου (χάσιμο χρόνου, σπατάλη προσπάθειας, οικονομική βλάβη κτλ.)
• να μετατραπείς σε παθητικό καταναλωτή (παθητικό δέκτη πληροφοριών).

ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΚΑΛΟ:

• να συνηθίσεις να μην καταναλώνεις οποιαδήποτε «τροφή» χωρίς να αναρωτιέσαι ποιος, και γιατί σου την «προσφέρει»
• να αναζητείς μόνος σου τις πληροφορίες που σε ενδιαφέρουν και να μην αφήνεις την ευθύνη για τη δική σου πληροφόρηση και, επομένως, για την επιλογή των δικών σου προσανατολισμών ζωής, στα χέρια άλλων
• να επιλέγεις την προσωπική δράση και την ενεργό έρευνα για τη συλλογή, επεξεργασία και αξιολόγηση των πληροφοριών που σε αφορούν (ενεργός αναζήτηση των πληροφοριών)
• να αναλύεις κριτικά τις πληροφορίες, ώστε να κατανοείς βαθύτερα και πιο ουσιαστικά τον κόσμο που σε περιβάλλει, αλλά και τον ίδιο σου τον εαυτό (π.χ. όταν προσλαμβάνεις μια πληροφορία να αναρωτιέσαι ποιος λέει τι, γιατί το λέει, πώς το λέει)
• να υιοθετήσεις μια ενεργητική στάση ζωής, με συνεχές ενδιαφέρον για όσα συμβαίνουν γύρω σου και για τις επιπτώσεις τους στη ζωή σου (κριτική, κοινωνική ενημέρωση).

Είδη πληροφοριών

Οι πληροφορίες που λαμβάνει ή γενικά χρειάζεται ένα άτομο μπορεί να είναι:

• Ατομικές: είναι οι πληροφορίες που αναφέρονται στο ίδιο το άτομο (αφορούν για παράδειγμα τις ανάγκες του, τα ενδιαφέροντά του, τις αξίες του, τις φιλοδοξίες του, τα σχέδιά του, τα ατομικά χαρακτηριστικά του κτλ.).
• Κοινωνικές: πρόκειται για πληροφορίες που αναφέρονται σε διάφορες κοινωνικές όψεις της ζωής ενός ατόμου, σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το ίδιο και το επηρεάζουν.

• Εκπαιδευτικές: οι πληροφορίες αυτές αναφέρονται στις ευκαιρίες για σπουδές, στις προΰποθέσεις πρόσβασης στην εκπαίδευση, στις συνθήκες σπουδών, στα προγράμματα σπουδών κτλ.
• Επαγγελματικές: οι πληροφορίες αυτές αναφέρονται στα επαγγέλματα, σε θέματα σχετικά με την αγορά εργασίας, σε ευκαιρίες και όρους για απασχόληση, στην εργατική νομοθεσία κτλ.

Μορφές πληροφοριών

Μια πληροφορία μπορεί να βρίσκεται ή να παρέχεται σε διάφορες μορφές. Μερικές από τις πιο συνήθεις είναι οι παρακάτω:

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1Η

Θυμήσου μια προσωπική εμπειρία δική σου ή δικού σου προσώπου σχετικά με τις συνέπειες μιας ανακριβούς ή ελλιπούς ή μη έγκαιρης πληροφόρησης. Στη συνέχεια συζητήστε σε μικρές ομάδες (τεσσάρων ή πέντε ατόμων) τις εμπειρίες σας. Σκεφτείτε και ανταλλάξτε μεταξύ σας απόψεις πάνω στο ερώτημα:

-Τι άλλο θα μπορούσαν να είχαν κάνει τα συγκεκριμένα άτομα, ώστε να αποφύγουν τις δυσάρεστες συνέπειες που είχε για αυτά η «λανθασμένη» πληροφόρηση; Γράψτε μια περίληψη των όσων ειπώθηκαν στην ομάδα σας.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2Η

Στον πίνακα που ακολουθεί μπορείς να διαβάσεις τις απαντήσεις που έδωσαν κάποιοι μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου στο ερώτημα «Τι σκέφτεσαι να κάνεις μετά το Γυμνάσιο;».

Σε μια σελίδα χαρτί μπορείς να σχολιάσεις τον τρόπο με τον οποίο αυτοί οι μαθητές αναζήτησαν, αξιολόγησαν και χρησιμοποίησαν τις πληροφορίες προκειμένου να αποφασίσουν για το μέλλον τους. Επίσης, μπορείς να γράψεις τι θα τους πρότεινες εσύ να κάνουν, ανάλογα με την περίπτωση (π.χ διασφάλιση ποιότητας πληροφοριών, ενεργό αναζήτηση, κριτική ανάλυση και ανάγνωση των πληροφοριών κτλ.).

Στη συνέχεια συζήτησε τις σκέψεις σου με τους συμμαθητές σου στην τάξη.