Β. ΑΓΑΠΩ ΤΟΝ ΑΛΗΘΙΝΟ ΕΑYΤΟ ΜΟY

Εισαγωγικά στοιχεία

Όπως είδαμε στην προηγούμενη ενότητα, η προσωπικότητά μας αποτελεί τον πυρήνα της μοναδικότητάς μας, αφού μας διαφοροποιεί από τους άλλους. Περιλαμβάνει το σύνολο των χαρακτηριστικών μας, τις ιδιαιτερότητές μας, τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε. Yπάρχουν στοιχεία της προσωπικότητάς μας που είναι αρκετά επιφανειακά, ώστε να είναι γνωστά τόσο σε εμάς τους ίδιους όσο και στους άλλους. Yπάρχουν, ωστόσο, στοιχεία που είναι λιγότερο ορατά, στοιχεία που γνωρίζουμε για τον εαυτό μας χωρίς να τα

αντιλαμβάνονται οι άλλοι ή στοιχεία που μας ξαφνιάζουν όταν τα ανακαλύπτουμε εμείς οι ίδιοι, αφού, μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν τα αναγνωρίζαμε στον εαυτό μας. Σχετικά με τη γνώση του εαυτού μας, με τον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε και τον αξιολογούμε, οι παρακάτω έννοιες είναι πολύ σημαντικές, τόσο για την προσωπική μας ανάπτυξη όσο και για τη μελλοντική μας εξέλιξη.

Αυτογνωσία: αναφέρεται στο βαθμό της επίγνωσης που έχουμε για τον εαυτό μας. Αφορά τα βαθύτερα και ιδιαίτερα αντικειμενικά γνωρίσματα της προσωπικότητάς μας, την ψυχοσυναισθηματική μας υπόσταση, αλλά και τις βαθύτερες επιθυμίες μας. Ποιος πραγματικά είμαι; Πόσο προσωπικές είναι οι αξίες μου; Πώς μπορώ να έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου; Πρόκειται για κάποια κεντρικά ερωτήματα που συναντάμε στην πορεία μας προς την αυτογνωσία.

Αυτοαντίληψη: αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας, αυτό που ‘νομίζουμε’ ότι είμαστε. Δεν είναι, λοιπόν, παράξενο η αυτοαντίληψη να αλλάζει ανάλογα με τις περιστάσεις, εφόσον δεν έχουμε κατακτήσει έναν ικανοποιητικό βαθμό αυτογνωσίας. Ωστόσο, αν και είναι πιο υποκειμενική από την αυτογνωσία, αποτελεί ένα ουσιαστκό μέρος της επίγνωσης του εαυτού μας.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να εκτιμάμε και να αξιολογούμε θετικά τον εαυτό μας, να εμπιστευόμαστε τις δυνάμεις μας, χωρίς να τις υπερεκτιμάμε. Nα αναγνωρίζουμε τις επιτυχίες μας, αλλά και να δεχόμαστε τα λάθη και τις αποτυχίες μας χωρίς να απογοητευόμαστε. Η θετική αυτοαντίληψη συνεπάγεται και υψηλό βαθμό αυτοεκτίμησης και μας οδηγεί στο να επιμένουμε για την κατάκτηση των στόχων μας, παρά τις δυσκολίες, να αναπτύσσουμε τις δυνατότητές μας και να διορθώνουμε τα λάθη μας. Θετική αυτοαντίληψη σημαίνει θετική στάση, θετική προδιάθεση απέναντι στον εαυτό μας και τη ζωή γενικότερα.

Συχνά, όμως, μια επιφανειακά θετική (αλλά αρνητική στην πραγματικότητα) στάση απέναντι στον εαυτό μας μάς οδηγεί στο να καταπιανόμαστε με πράγματα τα οποία, ενώ μας ενδιαφέρουν, τα παρατάμε μπροστά στις πρώτες δυσκολίες. Επίσης, η υπεροψία και ο κομπασμός (όπως όταν κάποιος έχει ‘μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του’) κρύβει συνήθως έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνατότητές μας (δηλαδή χαμηλή αυτοεκτίμηση).

Ιδιαίτερες ικανότητες: είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις ‘ιδιαίτερες κλίσεις’ μας, τα ‘ταλέντα’ μας και τις ιδιαίτερες ικανότητές μας σε συγκεκριμένους τομείς. (Για το θέμα των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων δες και την αντίστοιχη υποενότητα). Η αξιοποίησή τους μπορεί να επηρεάσει δυναμικά τους προσανατολισμούς μας και το σχέδιο ζωής μας.

Ανάγκες: αφορούν ό,τι θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο, αναπόφευκτο ή υποχρεωτικό, εξαιτίας συγκεκριμένων καταστάσεων ή συνθηκών. Η αναγνώριση και η ορθή αξιολόγηση των αναγκών μας μάς βοηθάει να καταρτίσουμε ένα σχέδιο που να επιτρέπει και να προωθεί τη βελτίωση της ζωής μας. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που κάποιος ανήκει στην κατηγορία των ατόμων με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσοι έχουν σημαντική δυσκολία μάθησης και προσαρμογής εξαιτίας σωματικών, διανοητικών, ψυχολογικών, συναισθηματικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται όσοι:

α) έχουν νοητική ανεπάρκεια ή ανωριμότητα, β) έχουν ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα όρασης (τυφλοί, αμβλύωπες) ή ακοής (κωφοί, βαρήκοοι), γ) έχουν σοβαρά νευρολογικά ή ορθοπεδικά ελαττώματα ή προβλήματα υγείας, δ) έχουν προβλήματα λόγου και ομιλίας, ε) έχουν ειδικές δυσκολίες στη μάθηση όπως δυσλεξία, δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία, στ) έχουν σύνθετες γνωστικές, συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες και παρουσιάζουν αυτισμό και άλλες διαταραχές ανάπτυξης.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1H

Πρόκειται για ένα παιχνίδι αυτογνωσίας το οποίο θα σας δώσει την ευκαιρία να διαπιστώσετε τη μοναδικότητα τόσο του εαυτού σας όσο και των άλλων.

Χωριστείτε σε ομάδες των 5-6 ατόμων (Είναι καλύτερο να μπείτε σε ομάδες με άτομα που γνωρίζετε λιγότερο). Παρακάτω φαίνονται 36 ‘κάρτες’ με ανολοκλήρωτες φράσεις. Μοιράστε όλες τις ‘κάρτες’ μεταξύ σας κυκλικά [Μια ιδέα θα ήταν να φωτοτυπήσετε τη σελίδα του βιβλίου σας και να κόψετε τις ‘κάρτες’ με ένα ψαλίδι]. Ένας από όλους παίρνει την πρώτη, εκείνος που κάθεται δίπλα του τη δεύτερη κ.ο.κ. Μόλις πάρετε όλοι όσοι βρίσκεστε στη μικρή ομάδα από μια ερώτηση, συνεχίστε δίνοντας σε αυτόν που άρχισε πρώτος την επόμενη ερώτηση (π.χ. την 7η, αν έχει 6 μέλη η ομάδα), στο δεύτερο τη μεθεπόμενη κτλ. μέχρι να εξαντληθούν όλες οι ερωτήσεις. Καθένας απαντά στις ερωτήσεις που του έτυχαν είτε γράφοντας πάνω στις ‘κάρτες’, είτε στο βιβλίο του ή σε ένα φύλλο χαρτί.

Κάθε μέλος της ομάδας δίνει τη δική του αυθόρμητη απάντηση (που μπορεί να είναι αστεία, αληθινή, πρωτότυπη, συναισθηματική …). Δεν υπάρχουν σωστές ή λανθασμένες απαντήσεις, αλλά προσωπικές απαντήσεις. Όταν τελειώσουν όλα τα μέλη της μικρής ομάδας, διαβάζει ο καθένας τις δικές του απαντήσεις.

Στο τέλος, σε επίπεδο τάξης συζητήστε:

• ομοιότητες και διαφορές στις μικρές ομάδες
• πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να μιλάμε για τις ιδέες, τις γνώμες και τα συναισθήματά μας
• πώς μπορεί να ωφεληθεί κάποιος ακούγοντας τους άλλους.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2H

Πόσο σωστά αξιολογεί κανείς τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του και τις ικανότητές του; Για τις ανάγκες της δραστηριότητας, θα διακρίνουμε σχηματικά τους ανθρώπους σε τέσσερις γενικές κατηγορίες:

1η κατηγορία: αυτοί που υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους, με κίνδυνο να καταβάλουν μικρότερη προσπάθεια από αυτή που απαιτούν οι περιστάσεις και να απογοητευτούν ή ακόμη και να γελοιοποιηθούν (θυμήσου το μύθο με το λαγό και τη χελώνα).

2η κατηγορία: αυτοί που υποτιμούν τις δυνατότητές τους και δεν καταβάλουν καμία προσπάθεια για να βελτιώσουν τη θέση τους, γιατί φοβούνται ότι δε θα τα καταφέρουν.

3η κατηγορία: αυτοί που έχουν επιφανειακή αυτοπεποίθηση, που πιστεύουν δηλαδή ότι μπορούν να τα καταφέρουν, αρχίζουν την προσπάθεια, αλλά τα παρατούν όταν αρχίσουν οι δυσκολίες (π.χ. πριν από τις τελικές εξετάσεις, το τελικό αγώνισμα κτλ.).

4η κατηγορία: αυτοί που εκτιμούν σωστά τις δυνατότητές τους, καταβάλλουν κάθε λογική προσπάθεια, επιμένουν, χωρίς να αποθαρρύνονται από τις δυσκολίες, και αξιοποιούν τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.

Διάλεξε μία από τις παραπάνω κατηγορίες και βρες έναν ήρωα λογοτεχνικού έργου (διηγήματος, μυθιστορήματος, ποιήματος κτλ.) που να ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Προτίμησε έργα που έχεις διδαχτεί στο μάθημα των Νέων Ελληνικών ή της Ξένης Γλώσσας, ώστε τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεσαι να είναι γνωστά στους συμμαθητές σου. Ίσως χρειαστείς τη συνεργασία του φιλολόγου ή του καθηγητή της ξένης γλώσσας. Φτιάξε μαζί με τους συμμαθητές σου που ασχολήθηκαν με άτομα της ίδιας κατηγορίας μια λίστα με τα ονόματα των ηρώων που βρήκατε και δίπλα σε κάθε όνομα σημειώστε τον τίτλο του έργου και τον συγγραφέα. Μοιράστε τη λίστα στην τάξη. Συμφωνείς με τις εκτιμήσεις των συμμαθητών σου; Γνωρίζεις τα έργα στα οποία αναφέρονται;