ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Α. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ ΠΟY ΕΠΗΡΕΑΖΟYΝ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Εισαγωγικά στοιχεία

Ίσως έχεις αναρωτηθεί γιατί οι άνθρωποι περνούν ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους ασκώντας κάποια εργασία. Σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες υπάρχει καταμερισμός της εργασίας, δηλαδή κάθε μέλος της κοινωνίας ασκεί και ένα έργο.

Με την εργασία ο άνθρωπος κερδίζει τα απαραίτητα για τη ζωή του και παράλληλα προσφέρει στο σύνολο της κοινωνίας. Επομένως, ο άνθρωπος με την εργασία καταξιώνεται κοινωνικά, ασκεί τα ταλέντα και τις δεξιότητές του, αποκτά ψυχική ισορροπία, ικανοποιεί τις οικονομικές ανάγκες του και γίνεται περισσότερο υπεύθυνος, καθώς είναι αναγκασμένος να λαμβάνει αποφάσεις.

Επιπλέον, αποκτά πολύτιμη γνώση του κόσμου, διευρύνει τις εμπειρίες του και συμπληρώνει κατ’ αυτό τον τρόπο την εκπαίδευσή του.

Οι εργαζόμενοι έχουν υποχρεώσεις και δεσμεύσεις. Για παράδειγμα, πρέπει να προσφέρουν ευσυνείδητα τις υπηρεσίες τους, να συμμετέχουν οικονομικά στην ασφάλισή τους, να τηρούν τους συμφωνηθέντες όρους με τους εργοδότες ή τους πελάτες τους, να είναι εχέμυθοι κτλ. Έχουν, όμως, ταυτόχρονα και δικαιώματα νομικά κατοχυρωμένα, όπως ασφάλιση, επιδόματα, συντάξεις, αποζημιώσεις κτλ. Επίσης, οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να προασπίζονται και να προωθούν τα δικαιώματά τους με συλλογικό τρόπο (συνδικαλιστικά σωματεία) χρησιμοποιώντας νόμιμα μέσα, εκ των οποίων το ισχυρότερο και έσχατο είναι η απεργία. Κάθε τύπος απασχόλησης προσδιορίζεται και από ένα ιδιαίτερο νομικό πλαίσιο.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο άνθρωπος ασκεί ένα ή περισσότερα επαγγέλματα. Η πορεία του ατόμου στον επαγγελματικό χώρο αποκαλείται σταδιοδρομία και περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες του ατόμου, είτε αυτές είναι αμειβόμενες είτε όχι, καθώς και τις περιόδους κατά τις οποίες το άτομο ειδικεύεται, καταρτίζεται ή επιμορφώνεται σε ένα αντικείμενο. Η άσκηση ενός επαγγέλματος δεν είναι μια δραστηριότητα αποκομμένη από άλλες οικονομικές δραστηριότητες ή από την άσκηση άλλων επαγγελμάτων, αλλά εντάσσεται στο πλαίσιο της αγοράς εργασίας. Με άλλα λόγια, η αγορά εργασίας είναι ο «χώρος» μέσα στον οποίο παράγονται, αποκτώνται, διατίθενται κτλ. προϊόντα ή υπηρεσίες.

Η εξεύρεση και η άσκηση κάποιας εργασίας δεν είναι, όμως, πάντοτε δυνατή ούτε εύκολη υπόθεση. Όταν οι άνθρωποι αναζητούν εργασία αλλά δε βρίσκουν, τότε εμφανίζεται το φαινόμενο της ανεργίας. Η ανεργία έχει πολλές δυσμενείς επιπτώσεις τόσο στην προσωπική όσο και στην κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Η ανεργία είναι ένα σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα που συνδέεται με τη λήψη αποφάσεων και με τον πολιτικό σχεδιασμό στον τομέα της απασχόλησης και της οικονομίας γενικότερα. Αν και η ανεργία δεν είναι εκπαιδευτικό πρόβλημα, ωστόσο σχετίζεται με την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, στο βαθμό που η εκπαίδευση μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπισή της.

Για διάφορους λόγους κάποιος αναγκάζεται να απασχολείται σε κάποιες δουλειές ευκαιριακά και για μικρό χρονικό διάστημα ή για μερικές μέρες την εβδομάδα ή για λιγότερες ώρες από το καθημερινό, πλήρες ωράριο. Τότε λέμε ότι αυτό το άτομο υποαπασχολείται ή ότι έχει μερική απασχόληση. Στην περίπτωση αυτή οι αποδοχές του και οι ασφαλιστικές του καλύψεις είναι μειωμένες. Αντίθετα, όταν εργάζεται με πλήρες ωράριο, κανονικές αποδοχές, πλήρη ασφάλιση, σύμφωνα με αυτά που κάθε φορά προβλέπουν οι νομοθετικές διατάξεις, τότε λέμε ότι έχει πλήρη απασχόληση. Γι’ αυτό μέσα στις επιδιώξεις των εργαζομένων, αλλά και της πολιτείας, είναι η αύξηση των θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης.

Oι εξελίξεις στην επιστήμη και στην τεχνολογία έχουν οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές

στον κόσμο της εργασίας. Ορισμένα επαγγέλματα έχουν εξαφανισθεί, άλλα ασκούνται με τελείως διαφορετικό τρόπο, ενώ νέα επαγγέλματα κάνουν την εμφάνισή τους. Για παράδειγμα, το επάγγελμα της δακτυλογράφου καταργήθηκε μαζί με τις γραφομηχανές. Ο γραφίστας δουλεύει με τη βοήθεια των Η/Y και κάνει πια ηλεκτρονική σχεδίαση εντύπου, ενώ ο περιβαλλοντολόγος εμφανίστηκε ως επάγγελμα τις δύο τελευταίες δεκαετίες.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις, εξάλλου, έχουν επιφέρει αυτοματοποίηση στην παραγωγή, καθώς και επαναστατικές αλλαγές στην οργάνωση του τομέα παροχής υπηρεσιών. Μέσω σύγχρονων ηλεκτρονικών συστημάτων ρυθμίζεται η παραγωγή προϊόντων στις βιομηχανίες. Για παράδειγμα, σύγχρονα προγράμματα Η/Y ελέγχουν την καλή λειτουργία των μηχανών, την ποιότητα των υλικών και των προϊόντων που παράγονται. Yπάρχει περίπτωση να μη μεσολαβεί «ανθρώπινο χέρι» για την παραγωγή, τον έλεγχο, τη συσκευασία και τη μεταφορά κάποιων προϊόντων. Πολλοί εργαζόμενοι λοιπόν, εξειδικευμένοι για κάποιες εργασίες, ή έμειναν άνεργοι εξαιτίας αυτών των αλλαγών ή αναγκάστηκαν να ειδικευτούν σε άλλο αντικείμενο. Τέλος, οι τεχνολογικές εξελίξεις επέφεραν ανατροπές και στον τομέα παροχής υπηρεσιών (π.χ. επεξεργασία κειμένου μέσω Η/Y, ηλεκτρονική αρχειοθέτηση εγγράφων, επεξεργασία πληροφοριών, ηλεκτρονική επεξεργασία και διακίνηση εγγράφων, κινητή τηλεφωνία, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κτλ.). Συγκεκριμένα, οι νέες τεχνολογίες επέφεραν αλλαγές στα επαγγέλματα του παραπάνω τομέα (π.χ. χρηματιστής, τραπεζικός υπάλληλος, ασφαλιστής, γραμματέας, λογιστής), καθώς και στην οργάνωση των εργασιών γραφείου.

Απ’ όλα αυτά κατανοεί κανείς ότι ο κόσμος της εργασίας είναι ένας κόσμος που συνεχώς μεταβάλλεται, μοιάζει σαν ένα όχημα που τρέχει με τρελούς ρυθμούς. Αυτό το γεγονός δημιουργεί νέες δυνατότητες αλλά και καινούργια προβλήματα και καινούργιες υποχρεώσεις τόσο στους εργαζόμενους όσο και στους εργοδότες και στις ίδιες τις οργανωμένες κοινωνίες.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1Η

Xρησιμοποίησε ως βάση το παράδειγμα, και γράψε στις στήλες του πίνακα επαγγέλματα που έχουν εξαφανισθεί, επαγγέλματα που ασκούνται σήμερα με διαφορετικό τρόπο, καθώς και νέα επαγγέλματα που έχουν εμφανισθεί. Έπειτα σημείωσε για κάθε περίπτωση την αιτία που επέφερε τις διάφορες αλλαγές στα επαγγέλματα που κατέγραψες.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2Η

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι στην εποχή μας αλλάζουν επάγγελμα ή εργασία κατά τη σταδιοδρομία τους. Κατάγραψε την ιστορία της επαγγελματικής εξέλιξης κάποιου φιλικού ή συγγενικού σου προσώπου, παίρνοντας από αυτόν/ αυτήν μια συνέντευξη. Γράψε μια έκθεση και παρουσίασε τα στοιχεία σου στην τάξη. Στην έκθεση θα μπορούσες να συμπεριλάβεις και φωτογραφικό υλικό ή ακόμα και αποκόμματα συνεντεύξεων διάσημων ή απλών ανθρώπων. Αντί για παρουσίαση στην τάξη, θα μπορούσες να διοργανώσεις με τους συμμαθητές σου μια εκδήλωση με αυτό το θέμα στο σχολείο σου.

Ορισμένα ερωτήματα που θα μπορούσες να θέσεις κατά τη συνέντευξη, προκειμένου να διαπιστώσεις την επαγγελματική πορεία του προσώπου αυτού, είναι τα εξής:

• Πότε και πώς βρήκε για πρώτη φορά εργασία;
• Ποια τυπικά προσόντα απαίτησε αυτή η εργασία;
• Ποιες άλλες προσωπικές δεξιότητες απαιτεί η εργασία;
• Παραμένει ακόμη στην ίδια αρχική εργασία ή έχει αλλάξει από τότε;
• Yπήρξαν περίοδοι ανεργίας;
• Χρειάστηκε να επιμορφωθεί ή να επανακαταρτιστεί σε κάποιο αντικείμενο;
• Είναι ικανοποιημένος/η από την εργασία αυτή;
  (Μπορείς ακόμη γι’ αυτό το σκοπό να συμβουλευθείς έναν πιο ολοκληρωμένο οδηγό για τη συνέντευξη, ο οποίος υπάρχει στο Παράρτημα).

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3Η

Αν ανατρέξεις στο βιβλίο των κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, θα εντοπίσεις επαγγέλματα τα οποία περιγράφονται σε διάφορα λογοτεχνικά κείμενα. Μπορείς να συζητήσεις με τους συμμαθητές σου μέσα στη σχολική τάξη τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται ορισμένα από αυτά.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4Η

Οι εργαζόμενοι έχουν δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις. Όσοι εργάζονται για πρώτη φορά ή αλλάζουν εργασία ενημερώνονται γι’ αυτά (πολλές υποχρεώσεις και δικαιώματα διαφοροποιούνται ανάλογα με το είδος της εργασίας). Nα σκεφτείς ένα επάγγελμα και να γράψεις στις στήλες του παρακάτω πίνακα βασικά δικαιώματα και κύριες υποχρεώσεις των ατόμων που εργάζονται σε αυτό.