1. Γράψτε ερωτήσεις ανάλογες με αυτές του κειμένου 2, τις οποίες θα απευθύνετε σε κάποιον που πιστεύετε ότι δε σέβεται τη διαφορετικότητα του άλλου. • Προσδιορίστε σε ποιον απευθύνεστε (ηλικία, σχέση που έχετε μαζί του κ.λπ.).
2. Φανταστείτε ότι η κάθε παράγραφος του κειμένου 3 αποτελεί απάντηση σε υποθετικές ερωτήσεις. • Mπορείτε να διατυπώσετε αυτές τις ερωτήσεις; • Eργαστείτε σε ομάδες για το σκοπό αυτό. • Συγκρίνετε τώρα τις ερωτήσεις σας. • Τι διαπιστώνετε;
3. Κατατάξτε τις ερωτηματικές προτάσεις των εισαγωγικών κειμένων σε κατηγορίες, με βάση τη θεωρία που παρατίθεται παρακάτω.

1. Καταγράψτε τα ρήματα που χρησιμοποιήσατε στην προηγούμενη άσκηση, για να αποδώσετε το διάλογο του κειμένου 1. • Σημειώστε στη συνέχεια άλλα ρήματα που θα μπορούσατε εσείς οι ίδιοι να είχατε χρησιμοποιήσει και αναφέρετε σε τι θα άλλαζε το κείμενο.

   Oι πρώτες μου γνώσεις για τον ευθύ και πλάγιο λόγο

   • Χρησιμοποιούμε τον πλάγιο λόγο, όταν παραθέτουμε σε κείμενά μας προφορικά ή γραπτά απόψεις άλλων όχι αυτούσιες αλλά μετασχηματισμένες από εμάς.
     Για να μετασχηματίσουμε δηλαδή τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, χρησιμοποιούμε ένα ρήμα και στη συνέχεια την άποψη του ομιλητή, η οποία μπορεί να διατυπώνεται είτε με μια ολόκληρη πρόταση είτε με ένα όνομα που ισοδυναμεί με πρόταση.
     → Για παράδειγμα: Με ρώτησε αν ήμουν σύμφωνος… Μου είπε ότι επικροτούσε την άποψή μου… Μου εξέφρασε τη συμπαράστασή του.

   • Το ρήμα που χρησιμοποιούμε, για να μεταφέρουμε τα λόγια άλλου, μπορεί να είναι ουδέτερο, π.χ. είπε, δήλωσε…, αλλά μπορεί και να δηλώνει, άμεσα ή έμμεσα, την οπτική αυτού που μεταφέρει τα λόγια του άλλου, π.χ. έκρινε, φαντάστηκε, υπέθεσε, απαίτησε… Tα τελευταία αυτά ρήματα χρωματίζουν τα λόγια με πρόσθετα σχόλια.
2. Aποδώστε το περιεχόμενο του κειμένου 2 σε ένα δικό σας κείμενο αρχίζοντας έτσι:
   «Η συγγραφέας βάζει τον αναγνώστη στη θέση ενός παιδιού με ειδικές ανάγκες και του ζητάει να σκεφτεί πώς θα ένιωθε…».
3. Yπογραμμίστε τα ρήματα που χρησιμοποιήσατε, για να εισαγάγετε τον πλάγιο λόγο. • Aντικαταστήστε τα με άλλα συνώνυμα.
4. Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου 1 προσπαθήστε να διακρίνετε σημεία όπου απόψεις άλλων παρατίθενται αυτούσιες, και άλλα, που παρουσιάζονται σε πλάγιο λόγο. • Tι είδους δευτερεύουσες προτάσεις περιλαμβάνονται στα σημεία με πλάγιο λόγο; • Αναγνωρίστε τες και βρείτε το συντακτικό τους ρόλο.

1. Διαβάστε το ερωτηματολόγιο (κείμενο 7) και προσπαθήστε να μεταφέρετε το περιεχόμενο των ερωτήσεων σε κάποιον που το αγνοεί, χρησιμοποιώντας πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις. Mπορείτε να αρχίσετε έτσι: «Oι μαθητές ρώτησαν αν…».
2. Αν μπορούσατε να συνεχίσετε το διάλογο του κειμένου 5, τι θα απαντούσατε σε όσα υποστηρίζει το κορίτσι αυτό; • Χωριστείτε σε ομάδες δύο ατόμων, γράψτε το φανταστικό αυτό διάλογο και παρουσιάστε τον στην τάξη σας σε πλάγιο λόγο.
3. Mετατρέψτε το θεατρικό κείμενο 6 σε αφηγηματικό λόγο. • Διαλέξτε τα ρήματα εξάρτησης των δευτερευουσών προτάσεων, έτσι ώστε να περιλαμβάνουν το δικό σας σχόλιο / τη δική σας άποψη για όσα λέγονται.
4. Προσπαθήστε να συμπληρώσετε την εικονογραφημένη ιστορία βάζοντας τα λόγια των προσώπων στα αντίστοιχα «μπαλόνια». Τις απαιτούμενες πληροφορίες θα τις βρείτε στα επεξηγηματικά κείμενα που υπάρχουν δίπλα στα σκίτσα.

Σ’ ένα γραφείο δύο υπάλληλοι συζητούν.

• Εικόνα 1: Ο πρώτος διαβάζει το προεκλογικό φυλλάδιο ενός πολιτικού κόμματος, στο οποίο υποστηρίζεται ότι οι γυναίκες που εργάζονται και οι ξένοι που έρχονται στη χώρα μας ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την ανεργία.
• Εικόνα 2: Ο δεύτερος εκφράζει τον αποτροπιασμό του, θεωρεί τις απόψεις απαράδεκτες και δεν μπορεί να καταλάβει πώς υπάρχουν άνθρωποι που ψηφίζουν αυτό το κόμμα.
• Εικόνα 3: Συνεχίζει να μιλά ο δεύτερος υπάλληλος, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να ξεπεραστούν όλα αυτά τα στερεότυπα, να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες και να αλλάξουν στάση. Ο πρώτος υπάλληλος θεωρεί δύσκολη μια τέτοια προσπάθεια.
• Εικόνα 4: Ο δεύτερος υπάλληλος αναφέρεται στους αγώνες που έγιναν για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κατάργηση των κοινωνικών διακρίσεων και καταλήγει στη διαπίστωση ότι θεωρεί αυτό το φαινόμενο θλιβερό.
• Εικόνα 5: Ο πρώτος υπάλληλος, αλλάζοντας θέμα, ρωτά το συνάδελφό του αν είδε τη νέα προϊσταμένη. Προσθέτει ότι οι υπόλοιποι υποστηρίζουν πως είναι συμπαθέστατη.
• Εικόνα 6: Ο δεύτερος υπάλληλος εκφράζει την έκπληξή του και ταυτόχρονα την απαρέσκειά του για το γεγονός ότι ο καινούριος προϊστάμενος είναι γυναίκα.

Εγώ ρατσιστής!, ενημερωτικό φυλλάδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά του ρατσισμού, 1998