Γλωσσική Διδασκαλία (Γ Γυμνασίου): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

ΣYNΘEΣH EPEYNHTIKΩN EPΓAΣIΩN Γ

Kείμενο 12 Γραικός, Γραικοί και Έλληνες

Γραικός σημαίνει Έλληνας, ενώ Γραικύλος (υποκοριστικό του Γραικός) ο Έλληνας που είναι ανάξιος του ονόματος αυτού. Επίσης, με τον όρο Γραικοί είναι γνωστοί οι Έλληνες στη λατινική γραμματεία (Graeci στους ποιητές και Grai) και έτσι τους ονομάζουν έως τώρα όλοι οι ευρωπαϊκοί λαοί. Όπως και το όνομα Έλλην, έτσι και αυτό προέρχεται από την πρώτη κοιτίδα των Ελλήνων στην Ήπειρο, την Ελλοπία, κοντά στη Δωδώνη. Για πρώτη φορά αναφέρεται το όνομα αυτό από τον Αριστοτέλη που προσπαθούσε να προσδιορίσει πού έγινε ο καταυλισμός του Δευκαλίωνος και βρήκε πως πρέπει να έγινε: «περί τήν Ἐλλάδα τήν ἀρχαίαν. Αὔτη δ’ ἐστίν περί ∆ωδώνην καί τόν Ἀχελῶον· οὖτος γάρ πολλαχοῦ τό ρεῦµα µεταβέβληκεν· ᾦκουν γάρ οἱ Σελλοί ένταῦθα καί οἱ καλούµενοι τότε µέν Γραικοί» (Αριστοτέλη Μετεωρ. 1, 14). Πολύ αργότερα ο Απολλόδωρος μας πληροφορεί ότι: «αὐτός (Ἔλλην) µέν οὖν ἀπ’αύτοῦ τούς καλουµένους Γραικούς προσηγόρευσεν Ἔλληνας» (Απολλοδ. 1, 7, 3, 2ος αιώνας). Το ίδιο βεβαιώνεται από το Πάριο Χρονικό: «Καί Ἔλληνες ώνομάσθησαν τό πρότερον Γραικοί καλούµενοι».

Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε μ’ ένα μικρό μέρος κοντά στην περιοχή της Δωδώνης, όπου οι κάτοικοί της Σελλοί (= Ελλοί > Έλληνες), γνωστοί για τον τίτλο ως υποφήτες (= ιερείς του μαντείου) του Δωδωναίου Διός, ονομάζονταν και Γραικοί. Όμως, οι ιστορικοί δεν μπόρεσαν να ερμηνεύσουν πώς η ονομασία ενός μικρού λαού μιας περιοχής της Ηπείρου έγινε εθνολογικό όνομα όλων των Ελλήνων και της Ελλάδας, όταν την παρέλαβαν οι Λατίνοι. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το Grai και το Graeci – Γραικοί προήλθε «άπό µικράς τινος ὁµάδος Ἕλλήνων Γραίων καί Γραικῶν καλουµένων, οἴτινες άπό τῆς έν Βοιωτία Τανάγρας άπῴκησαν πάλαι εἰς τήν Ἰταλίαν καί ἐγνωρίσθησαν πρῶτοι ἐκ τῶν Ἑλλήνων εἰς τούς Ἰταλούς» (Γ. Χατζιδάκη, Ελλάς και Έλληνες, Ημερολόγιον Μεγάλης Ελλάδος, 1925).

Στους βυζαντινούς χρόνους ο όρος «Γραικοί» δεν μπόρεσε να εκτοπίσει το όνομα «Ρωμαίοι» και αργότερα καλύφθηκε απ’ αυτό, ίσως επειδή το «Ρωμαίοι» κάλυπτε το σύνολο των υπηκόων του Βυζαντίου, ενώ το «Γραικοί» ξεχώριζε τους καθαυτό Έλληνες. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Βούλγαρος τσάρος Συμεών (αρχές 10ου αιώνα) πήρε τον τίτλο «τσάρος των Βουλγάρων και των Γραικών». Μετά το σχίσμα (1054 μ.Χ.) χρησιμοποιείται εντατικότερα ο όρος Γραικός, γιατί σημαίνει τον ορθόδοξο, αντίθετα με τον όρο Λατίνος που σήμαινε καθολικός. Επί Τουρκοκρατίας πολλοί λόγιοι χρησιμοποιούν τον όρο Γραικοί και βλέπουμε ότι ο όρος αυτός παίρνει εθνολογικό περιεχόμενο. Από την Επανάσταση του 1821 όμως εκτοπίζεται το όνομα αυτό από το όνομα Έλληνες.

Μάρκος Αυγητίδης, μαθητικό περ. «Πυρφόρος» της Bαρβακείου Σχολής, τεύχ. 3, 1998

Aκούω και μιλώ

Το παραπάνω κείμενο είναι μια μικρή ερευνητική εργασία, που δημοσιεύτηκε σε μαθητικό περιοδικό. Ποιο είναι το ζήτημα που εξετάζει;
Οποιαδήποτε ερευνητική εργασία πρέπει να προσδιορίσει τον επιστημονικό χώρο, από τον οποίο θα αντλήσει τα στοιχεία της. Το ίδιο θέμα θα μπορούσε να το εξετάσει κανείς από την ιστορική του σκοπιά, τη λογοτεχνική, τη λαογραφική, την καλλιτεχνική κ.λπ. Από ποια σκοπιά εξετάζει το θέμα του ο συγγραφέας της παραπάνω εργασίας;
Από ποιες πηγές άντλησε ο μαθητής-ερευνητής τις πληροφορίες του και πώς τις παραθέτει στο κείμενο;
Για ποια θέματα δεν παραπέμπει σε πηγές; Ποιοι προβληματισμοί δημιουργούνται από την έλλειψη αυτή;
Σε ποιο ερώτημα δίνουν απαντήσεις οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στην πρώτη παράγραφο του κειμένου;
Ποια θέματα για περαιτέρω έρευνα μπορείτε να εντοπίσετε στην παραπάνω εργασία;

Tι πρέπει να ξέρω για να κάνω μια ερευνητική εργασία

ΦΑΣΗ Α	Πίσω από κάθε έρευνα υπάρχει ένα πρόβλημα.	Ξεκινώ από έναν προβληματισμό για ένα θέμα που με ενδιαφέρει. Διατυπώνω τον προβληματισμό μου ως ερώτημα. Προσδιορίζω ποιες παράμετροι του θέματος με ενδιαφέρουν περισσότερο.
ΦΑΣΗ Β	Πριν από κάθε σύνθεση υπάρχει ψάξιμο.	Αναζητώ τις βασικές πληροφορίες για το θέμα σε εγκυκλοπαίδειες και γενικά βιβλία. Βρίσκω περισσότερες πληροφορίες σε ειδικά βιβλία και στο Διαδίκτυο σχετικά με το θέμα. Κρατάω σημειώσεις για καθετί που μου φαίνεται χρήσιμο για την εργασία μου. Σημειώνω την προέλευση των σημειώσεών μου. Κάνω επιλογές πληροφοριών σ’ όλη τη διάρκεια της φάσης.
ΦΑΣΗ Γ	Όταν γράφω την ερευνητική εργασία, είμαι δημιουργός. Συνθέτω το δικό μου κείμενο.	Κατηγοριοποιώ τα στοιχεία που έχω συγκεντρώσει. Συνεχίζω να επιλέγω. Συγκρίνω, ανακαλύπτω σχέσεις, επισημαίνω αντιφάσεις. Επιχειρηματολογώ. Γράφω το δικό μου κείμενο παραπέμποντας ταυτόχρονα στις πηγές μου. Αντιγράφω από τις πηγές μου, μόνο όταν θέλω να παραθέσω αυτολεξεί κάτι και τότε το βάζω σε εισαγωγικά.
ΦΑΣΗ Δ	Καταλήγω σε συμπεράσματα που μπορεί να απαντούν στο αρχικό μου πρόβλημα.	Παίρνω θέση. Επιχειρηματολογώ. Κάνω προτάσεις.
ΦΑΣΗ Ε	Δημιουργός ναι, αλλά όχι και παντογνώστης…	Παραθέτω τον κατάλογο με τις πηγές μου. Δείχνω το δρόμο, για να τις βρουν και οι άλλοι.

• Στο τέλος της εργασίας παραθέτω με αλφαβητική σειρά τον κατάλογο με τις πηγές μου, δηλαδή τη βιβλιογραφία μου.

Διαβάζω και γράφω

Βρείτε ερευνητικές εργασίες που υπάρχουν στο σχολείο σας και έχουν γίνει είτε στο πλαίσιο κάποιου μαθήματος είτε κάποιου προαιρετικού προγράμματος (Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Αγωγή Υγείας κ.λπ.). Αξιολογήστε τες με κριτήριο το πόσο ακολουθούν τις φάσεις εκπόνησης ερευνητικής εργασίας, όπως περιγράφονται στον παραπάνω πίνακα.

Παρακάτω δίνονται ενδεικτικά κριτήρια αξιολόγησης:

H ερευνητική υπόθεση είναι διατυπωμένη με σαφήνεια.
Yπάρχουν αναφορές σε προηγούμενες έρευνες ή άλλες σχετικές εργασίες.
H επιλογή και κατηγοριοποίηση των διάφορων στοιχείων είναι πετυχημένες (σχετική με το θέμα, λογική, σαφής).
H επιχειρηματολογία είναι πειστική. Δεν υπάρχουν «κενά» ή «αδύνατα σημεία».
O ερευνητής παίρνει θέση απέναντι στο πρόβλημα. • Kαταλήγει σε λογικά συμπεράσματα, τα οποία είναι και σχετικά με την αρχική ερώτηση. • Kάνει συγκεκριμένες προτάσεις. • Προτείνει λύσεις.
Yπάρχουν παραπομπές στις πηγές και η σχετική βιβλιογραφία στο τέλος της εργασίας.