Γλωσσική Διδασκαλία (Γ Γυμνασίου): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΛEΞIΛOΓIO Δ

H επιλογή της λέξης

Διαβάζω και γράφω

Τα κείμενα που παρατέθηκαν μέχρι τώρα σ' αυτή την ενότητα αναφέρονται στη χώρα μας, στο ιστορικό της παρελθόν και στους κατοίκους της, χρησιμοποιώντας για το σκοπό αυτό πολλές διαφορετικές λέξεις. Αναζητήστε τες και κατατάξτε τες στο τετράδιό σας σε τρεις ομάδες:

Το ιστορικό παρελθόν

Ο τόπος

Οι άνθρωποι

Παρθενώνας, …

Eλλάδα, …

ομοιογενές έθνος, …
Με ποια σημασία χρησιμοποιείται η λέξη Ελλάδα στο κείμενο 1 και με ποια στο κείμενο 3;
Η σημασία της λέξης Έλληνες στο κείμενο 1 και στο κείμενο 7 είναι ίδια;
Η λέξη Ελλάδα στο κείμενο 6 και η έκφραση ελληνικός χώρος στο κείμενο 5 σε τι νομίζετε ότι συμπίπτουν και σε τι διαφέρουν;

Aκούω και μιλώ

Πληροφορηθείτε για τη σημασία που έχει στα αγγλικά η φράση: «it's Greek to me!». • Πώς εξηγείτε αυτή τη σημασία; • Ποια αντίστοιχη έκφραση χρησιμοποιούμε στα ελληνικά;
Ξανακοιτάξτε τις ομάδες των λέξεων που φτιάξατε στη δραστηριότητα Διαβάζω και γράφω 1. Σ' αυτές περιλαμβάνεται η λέξη Ρωμιοσύνη και τουλάχιστον άλλη μία συνώνυμη. • Βρείτε τη συνώνυμη της λέξης Ρωμιοσύνη.
Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος έδωσε τη λέξη Ρωμιοσύνη ως τίτλο στο ποίημά του. Αν δεν υπήρχε άλλη λέξη με παρόμοια σημασία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ποιητής χρησιμοποίησε τη λέξη αναγκαστικά. Αφού όμως υπάρχει τουλάχιστον άλλη μία λέξη, αυτό σημαίνει ότι ο ποιητής διάλεξε αυτή τη λέξη αφήνοντας κατά μέρος μιαν άλλη. Ονόμασε σκόπιμα το ποίημά του Ρωμιοσύνη και όχι Ελληνισμός. • Μπορείτε να δώσετε μια ερμηνεία στην επιλογή του;

Mαθαίνω ότι:

Η σημασία της κάθε λέξης δεν είναι δεδομένη και αναλλοίωτη.
Για να την καταλάβω σωστά, πρέπει να λάβω υπόψη μου ποιος τη λέει, σε ποιον την απευθύνει, πού και πότε τη χρησιμοποιεί, σε τι είδους κείμενο περιλαμβάνεται αλλά και το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο χρησιμοποιείται.

Διαβάζω και γράφω

Καθεμιά από τις λέξεις Ρωμιοσύνη, Ελληνισμός μας φέρνει στο νου κάποιες ιδέες. Ποιες από τις παρακάτω ιδέες σάς φέρνει στο νου καθεμιά από τις δύο αυτές λέξεις:
αρχαιότητα, Τουρκοκρατία, Βαλκάνια, κλασικά γράμματα, ανθρωπισμός, Ευρώπη, η ανακάλυψη της δημοκρατίας, το πνεύμα της αντίστασης, η ελευθερία, η σοφία, ο καημός, ο νους, η ψυχή, ο Παρθενώνας, η Αγια-Σοφιά, οι βουνοκορφές, το ανοιχτό πέλαγος, Bυζάντιο

• Φτιάξτε έναν πίνακα στο τετράδιό σας σαν αυτόν που ακολουθεί και τοποθετήστε τις παραπάνω λέξεις / φράσεις σε όποια στήλη νομίζετε ότι ταιριάζουν:

Pωμιοσύνη	Eλληνισμός
.................................................................. ..................................................................	.................................................................. ..................................................................

Θυμηθείτε και γράψτε στο τετράδιό σας άλλες λέξεις που γνωρίζετε και τελειώνουν σε -οσύνη, όπως Pωμιοσύνη, και σε -ισμός, όπως Eλληνισμός. Tι είδους έννοιες δηλώνουν συνήθως τα ονόματα που τελειώνουν σε -οσύνη και τι τα ονόματα που τελειώνουν σε -ισμός;

Kείμενο 13 Ξένος, εύπορος, ψάχνει σπίτι στην Eλλάδα

Όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι πραγματοποιούν το όνειρο «μιας ζωής στον ήλιο», αγοράζοντας εξοχικά σπίτια στη χώρα μας. Βίλες, διαμερίσματα και παλιά αρχοντικά προσφέρονται σε (όχι πάντοτε) προνομιακή τιμή και το «προξενιό» γίνεται συνήθως μέσω Internet.

«Αν ποτέ ονειρευτήκατε "μια ζωή στον ήλιο", η Ελλάδα είναι το μέρος όπου το όνειρό σας μπορεί να γίνει πραγματικότητα».

Δεν είναι διαφήμιση του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού. Ανήκει στο εισαγωγικό κείμενο ιστοσελίδας ξένου μεσιτικού γραφείου, που πουλάει όλων των ειδών τις ελληνικές ιδιοκτησίες σε ξένους πελάτες. Την ώρα που οι περισσότεροι Έλληνες συνωστίζονται αναζητώντας αγωνιωδώς μια «θέση στον ήλιο» των πιο κοσμοπολίτικων και μοδάτων περιοχών της χώρας, ξένοι –κυρίως Βρετανοί– επιδιώκουν να κάνουν το όνειρο «μιας ζωής στον ήλιο» πραγματικότητα, αγοράζοντας κάθε είδους ιδιοκτησίες, όχι μόνο σε κοσμοπολίτικα μέρη, αλλά και σε πιο παραδοσιακές, γνήσιες, ανέγγιχτες από τον τουρισμό και γι' αυτό συχνά απομονωμένες γωνιές της πατρίδας μας.

Μανίνα Ντάνου, περ. «K», εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2003

Aκούω και μιλώ

Το παραπάνω κείμενο προέρχεται από μια εφημερίδα και αποτελεί την εισαγωγή ενός ρεπορτάζ γύρω από κάποιο θέμα. Ποιο; • Ποιος άλλος τίτλος θα του ταίριαζε;
Στο κείμενο 13 γίνεται λόγος για ξένους. Για ξένους γίνεται λόγος επίσης στο κείμενο 3. Πόσο διαφορετικοί μεταξύ τους είναι οι ξένοι για τους οποίους γίνεται λόγος στα δύο κείμενα; • Πώς επηρεάζουν τα συμφραζόμενα στο κάθε κείμενο τη σημασία της λέξης ξένος;
O τουρισμός είναι πολύ σημαντικός τομέας οικονομικής δραστηριότητας για την ελληνική κοινωνία. Aν αναλαμβάνατε να κάνετε μια εργασία σχετικά με το θέμα της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής σας:
1. να σκεφτείτε, να συζητήσετε στην τάξη και να αποφασίσετε ποιες βασικές πτυχές του θέματος θα επιλέγατε να μελετήσετε
2. να επισημάνετε ορισμένες πηγές αναφοράς για την κάθε πτυχή του θέματος.

Διαβάζω και γράφω

Aντλώντας στοιχεία από το κείμενο 13 παρουσιάστε σε 3-4 γραμμές μία όσο το δυνατόν πιο λεπτομερή περιγραφή του προφίλ των ξένων που αγοράζουν σπίτια στην Eλλάδα.
Φτιάξτε έναν κατάλογο με όλες τις λέξεις των κειμένων 3 και 13 που έχουν σημασία συγγενική προς τη λέξη ξένος. • Συμπληρώστε, αν μπορείτε, τον κατάλογό σας και με άλλες λέξεις που γνωρίζετε ή που μπορείτε να βρείτε. • Σκεφτείτε και συζητήστε στην τάξη τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στις λέξεις του καταλόγου ως προς τη σημασία και ως προς την αξία τους.