Γλωσσική Διδασκαλία (Γ Γυμνασίου): Ηλεκτρονικό Βιβλίο

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

B ΠΑΡΑTΑΚTΙΚΗ ΚΑΙ ΥΠOTΑΚTΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ TΩΝ ΠΡOTΑΣΕΩΝ

B1 Oι διάφοροι τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

Tι πρέπει να γνωρίζω

Σε κάθε περίσταση που μιλάμε ή γράφουμε:

δημιουργούμε ένα μικρό ή μεγάλο σύνολο προτάσεων που είναι σχετικές μεταξύ τους ως προς το νόημα και
οργανώνουμε το σύνολο αυτό με κάποιον τρόπο που να φανερώνει το νόημα και να δείχνει τις σχέσεις που τις συνδέουν.

Παράδειγμα: (από το κείμενο 3)
Ακόμα και σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο, όπως η Αθήνα, οι περισσότεροι ξένοι έμοιαζαν /
/ να είναι οι τουρίστες /
/ που κάθε καλοκαίρι προτιμούσαν τον ήλιο και τη θάλασσα της Μεσογείου για τις διακοπές τους.

Aκούω και μιλώ

Ένα τέτοιο σύνολο προτάσεων είναι φυσικά και το κείμενο 1 αυτής της ενότητας. Στο κείμενο αυτό, η πρώτη παράγραφος αποτελείται από επτά προτάσεις. • Mπορείτε να βρείτε πού αρχίζει και πού τελειώνει η καθεμιά από αυτές;
Yπάρχει κάποια λέξη που να ενώνει τις πρώτες τέσσερις προτάσεις της παραγράφου αυτής; • Tις τρεις τελευταίες; • Ποια διαφορά παρατηρείτε;
Aς πάμε τώρα στο κείμενο 2. Mπορείτε στις δύο πρώτες στροφές του ποιήματος να βρείτε
α. δύο προτάσεις που να συνδέονται με μια λέξη;
β. δύο προτάσεις που απλώς η μία να ακολουθεί την άλλη; • Σε αυτή την περίπτωση, μπορείτε να σκεφτείτε μια λέξη που θα ταίριαζε για να συνδέσει τις δύο προτάσεις;
Bρείτε τώρα τις προτάσεις από τις οποίες αποτελείται η τελευταία παράγραφος του κειμένου 3.
Aν συγκρίνουμε τις προτάσεις που βρήκαμε στις παραπάνω ασκήσεις, ποιες συνδέονται μεταξύ τους με πιο περίπλοκο τρόπο;

Διαβάζω και γράφω

Xωριστείτε σε ομάδες. • Oι μισές ομάδες να ετοιμάσουν μια περιγραφή του κειμένου 4, χρησιμοποιώντας προτάσεις που θα συνδέονται με τρόπο απλό, όπως για παράδειγμα γίνεται στα κείμενα 1 και 2. • Oι υπόλοιπες ομάδες να ετοιμάσουν μια περιγραφή του ίδιου κειμένου, με πιο περίπλοκες συνδέσεις προτάσεων, όπως για παράδειγμα αυτές του κειμένου 3.

Kείμενο 5 [Eλλάδα, σταυροδρόμι των λαών]

Ο ελληνικός χώρος στις γεωγραφικές, οικονομικές, κοινωνικές και πνευματικές του δομές αποτέλεσε πάντα σ' ολόκληρη την ιστορία του έναν οριακό χώρο ανάμεσα σε δύο ξεχωριστούς κόσμους –ανατολικό και δυτικό– που δεν έμειναν ποτέ στεγανά κλειστοί. Και στην επικοινωνία ανάμεσα στους δύο αυτούς κόσμους ο ρόλος του ελληνισμού ήταν πρωταρχικός. Γιατί, όχι μόνο οι Έλληνες, από την αυγή της ιστορίας τους, απλώθηκαν ακτινωτά σ' ολόκληρο το μεσογειακό χώρο και πέραν αυτού με τις αρχαίες αποικίες, τις νεότερες παροικίες και την κατά καιρούς επεκτατική πολιτική των διαφόρων πολιτικών σχηματισμών του ελληνισμού, αλλά και οι διάφοροι λαοί της Δύσης και της Ανατολής κατέκλυσαν κατά καιρούς πρόσκαιρα ή μονιμότερα τον ελληνικό χώρο. Έτσι, ο χώρος αυτός δίκαια μπορεί να χαρακτηριστεί σταυροδρόμι των λαών.

Μ' άλλα λόγια, ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ιστορίας μας είναι και παραμένει ο οριακός της χαρακτήρας. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι το κύριο και πάντα ζωντανό στοιχείο της ελληνικής παράδοσης.

Nίκος Γ. Σβορώνος, «Παράδοση και ελληνική ταυτότητα», Aνάλεκτα Nεοελληνικής Iστορίας και Iστοριογραφίας, εκδ. Θεμέλιο, 1987

Kείμενο 6 [Μελετώντας το χάρτη της Eλλάδας]

Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου, OEΔB, 2003

Kείμενο 7 [Tα ελληνικά… μυστήρια]

Είναι συχνά δύσκολο για τον Αγγλοσάξονα ταξιδευτή να καταλάβει πώς μία χώρα που μοιάζει ποτισμένη ως το μεδούλι από τη βυζαντινή παράδοση της ορθοδοξίας, παράδοση καταφανέστατη στις εκκλησίες και των μικρότερων χωριών ή στα μοναστήρια που στεφανώνουν τις πιο απόμερες βουνοπλαγιές, μπορεί να αφήνεται με τέτοια εγκατάλειψη στις γήινες απολαύσεις, στο φαΐ, στο κρασί, στα παιχνίδια του έρωτα που φουντώνουν μόλις οι Έλληνες ξεκλέψουν λίγο χρόνο από τις δύσκολες υποχρεώσεις της καθημερινότητάς τους. Μία εξήγηση είναι ότι ο κόσμος εξοφλά το χρέος του προς την Εκκλησία τελώντας τα μυστήρια της βάπτισης, του γάμου και της κηδείας, και η Εκκλησία, απαιτητική στις τελετουργίες, χαλαρή στην εξομολόγηση και τη θρησκευτική ηθικολογία, αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη επιείκεια την προσωπική αμαρτία απ' ό,τι οι περισσότερες θρησκείες. Άλλωστε με τις πολυάριθμες γιορτές της η Εκκλησία δοξάζει απροκάλυπτα τα πλούσια ελέη του Κυρίου, ιδίως το Πάσχα, μια εποχή που η κνίσα των σουβλιστών αρνιών μοσχοβολάει στην ύπαιθρο και τα κατάλευκα τραπέζια βουλιάζουν από τις παραδοσιακές λιχουδιές.

Έντμουντ Κήλυ, Αναπλάθοντας τον παράδεισο, Το ελληνικό ταξίδι 1937-1947, μτφρ. Χρύσα Τσαλικίδου, εκδ. Eξάντας, 1999

Aκούω και μιλώ

Διαβάζοντας τα κείμενα 5, 6 και 7 σκεφτείτε:
• Για ποιο κείμενο καταβάλατε μεγαλύτερη διανοητική προσπάθεια να το κατανοήσετε;
• Για ποιο κείμενο χρειάστηκε η μικρότερη διανοητική προσπάθεια;
• Τελικά, ποιο είναι το δυσκολότερο και ποιο το ευκολότερο κείμενο για σας;

Ποιοι από τους παρακάτω παράγοντες νομίζετε ότι δημιουργούν τη διαφορά δυσκολίας; Bάλτε ✓ όπου νομίζετε.

• Οι λέξεις που χρησιμοποιούν οι συγγραφείς	❏	• Η οπτική μορφή	❏
• Το θέμα του κάθε κειμένου	❏	• Το είδος του κειμένου	❏
• Το μάκρος των περιόδων	❏	• Το μέγεθος του κειμένου	❏
• Ο τρόπος της οργάνωσης του κάθε κειμένου	❏

Συζητήστε με τους συμμαθητές σας ποιοι από τους παραπάνω παράγοντες σας φαίνονται πιο σημαντικοί. • Tεκμηριώστε τη γνώμη σας με συγκεκριμένες αναφορές στα κείμενα.

Kείμενο 8 [O Χατζιδάκις μιλάει για το Γιώργο Σεφέρη]

Στο Γιώργο Σεφέρη

Από τη Μικρασία μετά την καταστροφή, ένας αστός ξεκίνησε με μια βαλίτσα αναμνήσεων στο χέρι, γύρισε χώρες μακρινές και πολιτείες άγνωστες, μάζεψε ακριβό υλικό και συνταγές, μέτρα, ρυθμούς και χρώματα, και τέλος γύρισε στη χώρα του, έχτισε με τα χέρια του σπίτι σημερινό κι ελληνικό, εμπήκε μέσα, κλείδωσε και από τότε πια κανείς δεν τον συνάντησε στην αγορά.

Μάνος Χατζιδάκις, Mυθολογία, εκδ. Ύψιλον, 1980

Εικόνα Ας μελετήσουμε τους διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορούν να συσχετίζονται μεταξύ τους οι προτάσεις, παίρνοντας μερικά παραδείγματα από τα κείμενα που προηγήθηκαν.

ΟΜΑΔΑ Α	1. «ένας αστός ξεκίνησε με μια βαλίτσα αναμνήσεων στο χέρι, γύρισε χώρες μακρινές και πολιτείες άγνωστες, μάζεψε ακριβό υλικό και συνταγές»	(Κείμενο 8)
ΟΜΑΔΑ Β	2. «Θαύμασα τον Παρθενώνα και στην κάθε του κολώνα βρήκα τον χρυσό κανόνα»	(Κείμενο 2)
	3. «Η ενεργή παρουσία των μειονοτήτων στην ελληνική κοινωνία διατάραξε λοιπόν τα τελευταία χρόνια την ως τότε κυρίαρχη εικόνα της αρμονικής εθνικής ομοιογένειας και έθεσε επιτακτικά πλέον το ζήτημα της συνύπαρξης διαφορετικών εθνοπολιτισμικών ομάδων»	(Κείμενο 3)
	4. «Γιατί, όχι μόνο οι Έλληνες, από την αυγή της ιστορίας τους, απλώθηκαν ακτινωτά σ' ολόκληρο το μεσογειακό χώρο και πέραν αυτού με τις αρχαίες αποικίες, τις νεότερες παροικίες και την κατά καιρούς επεκτατική πολιτική των διαφόρων πολιτικών σχηματισμών του ελληνισμού, αλλά και οι διάφοροι λαοί της Δύσης και της Aνατολής κατέκλυσαν κατά καιρούς πρόσκαιρα ή μονιμότερα τον ελληνικό χώρο»	(Κείμενο 5)
ΟΜΑΔΑ Γ	5. «Εάν κοιτάξετε τις εικόνες των ελληνικών ναών και τα αγάλματά τους, θα δείτε και μόνοι σας πόσο λεπτή και γεμάτη αληθινή ομορφιά ήταν η τέχνη των Eλλήνων»	(Κείμενο 1)
	6. «Ο ελληνικός χώρος στις γεωγραφικές, οικονομικές, κοινωνικές και πνευματικές του δομές αποτέλεσε πάντα σ' ολόκληρη την ιστορία του έναν οριακό χώρο ανάμεσα σε δύο ξεχωριστούς κόσμους –ανατολικό και δυτικό– που δεν έμειναν ποτέ στεγανά κλειστοί»	(Κείμενο 5)
	7. «Είναι συχνά δύσκολο για τον Aγγλοσάξονα ταξιδευτή να καταλάβει πώς μία χώρα που μοιάζει ποτισμένη ως το μεδούλι από τη βυζαντινή παράδοση της ορθοδοξίας, παράδοση καταφανέστατη στις εκκλησίες και των μικρότερων χωριών ή στα μοναστήρια που στεφανώνουν τις πιο απόμερες βουνοπλαγιές, μπορεί να αφήνεται με τέτοια εγκατάλειψη στις γήινες απολαύσεις»	(Κείμενο 7)

Aκούω και μιλώ

Διαβάστε προσεκτικά τις τρεις προηγούμενες ομάδες παραδειγμάτων και συζητήστε:
1. Σε ποια ομάδα παραδειγμάτων οι σχέσεις ανάμεσα στις προτάσεις σάς φαίνονται πιο απλές και σε ποια πιο σύνθετες;
2. Σε ποιες ομάδες παραδειγμάτων χρησιμοποιούνται ειδικές λέξεις για τη σύνδεση των προτάσεων και σε ποια ομάδα δε χρησιμοποιούνται;
Ας επιχειρήσουμε μερικές παρομοιώσεις: (Συμπληρώστε τα αποσιωπητικά προσθέτοντας τον αριθμό της ομάδας που ταιριάζει.)

Οι προτάσεις της ομάδας …   συνδέονται μεταξύ τους όπως οι κρίκοι μιας αλυσίδας.

Οι προτάσεις της ομάδας …   συσχετίζονται μεταξύ τους όπως τα λουλούδια σε ένα βάζο.

Οι προτάσεις της ομάδας …   συνδέονται μεταξύ τους όπως τα κλειδιά σε μια αρμαθιά.
Το παράδειγμα 2 περιλαμβάνει δύο προτάσεις. Σας φαίνονται να έχουν διαφορετική βαρύτητα η μία από την άλλη ή να είναι ισότιμες;
Εξετάστε το ίδιο στα παραδείγματα 3 και 4.
Οι προτάσεις του παραδείγματος 5 είναι μεταξύ τους ισότιμες;
Στο παράδειγμα 6 ποια πρόταση φαίνεται να είναι τμήμα της άλλης πρότασης; • Ποια είναι η λειτουργία της;
Εξετάστε τα ερωτήματα των δραστηριοτήτων 3, 5 και 6 στο παράδειγμα 7.

Tι πρέπει να γνωρίζω

Ένα σύνολο από προτάσεις, που είναι σχετικές μεταξύ τους ως προς το νόημα, μπορούν:
- • Eίτε να παρατίθενται απλώς η μια κοντά στην άλλη χωρίς συνδετικές λέξεις
  → τότε έχουμε σχήμα ασύνδετο (παράδ. 1).
- • Eίτε να παρατάσσονται η μια μετά την άλλη ως ισότιμα στοιχεία του λόγου και να συνδέονται με τους παρατακτικούς συνδέσμους
  → τότε έχουμε παρατακτική σύνδεση (παραδ. 2, 3, 4)
- • Eίτε να πλέκονται αξεδιάλυτα μεταξύ τους, έτσι ώστε κάποιες προτάσεις να μεταβάλλονται σε μέρη μιας άλλης πρότασης και να συνδέονται με αυτήν με διάφορες συνδετικές λέξεις (π.χ. με τους υποτακτικούς συνδέσμους αλλά και με αναφορικές λέξεις, ερωτηματικές αντωνυμίες και μόρια)
  → τότε έχουμε υποτακτική σύνδεση (παραδ. 5, 6, 7)
H υποτακτική σύνδεση μπορεί να είναι η πιο κατάλληλη για να εκφράσει σύνθετες λογικές συσχετίσεις και, συνήθως, δίνει την εντύπωση ότι πρόκειται για λόγο περισσότερο οργανωμένο και επεξεργασμένο.

Διαβάζω και γράφω

Αναζητήστε στο βιβλίο της Γραμματικής τους παρατακτικούς και τους υποτακτικούς συνδέσμους και αντιγράψτε τους στο τετράδιό σας.
Διαβάστε στο κείμενο 6, στην τελευταία παράγραφο, την περίοδο «Τη σημασία της… με την Τουρκία».
1. Προσπαθήστε να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένες οι προτάσεις σ' αυτή την περίοδο.
2. Τι είδους είναι οι δύο προτάσεις που συνδέονται παρατακτικά;
3. Με ποια άλλη πρόταση συνδέονται και οι δύο; • Με τι είδους σύνδεση;
4. Ποια είναι η κύρια πρόταση σ' αυτή την περίοδο και ποιες οι δευτερεύουσες;
Στο παράδειγμα 6 (ομάδα Γ) έχουμε μία δευτερεύουσα πρόταση. Eντοπίστε την. • Σε ποια κύρια πρόταση φαίνεται να ανήκει; • Με ποια λέξη της κύριας πρότασης συνδέεται η δευτερεύουσα;
Στο παράδειγμα 5 (ομάδα Γ) έχουμε δύο δευτερεύουσες προτάσεις που φαίνεται να αποτελούν κομμάτια της κύριας πρότασης. Eντοπίστε τις προτάσεις. • Με ποια λέξη της κύριας πρότασης συνδέονται οι δευτερεύουσες;
Τι διαφορετικό συμβαίνει στο παράδειγμα 7 (ομάδα Γ); • Προσπαθήστε να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένες οι προτάσεις σ' αυτή την περίοδο.

Mαθαίνω ότι:

Παρατακτικά μπορούν να συνδέονται μεταξύ τους:
• είτε κύριες προτάσεις με άλλες κύριες προτάσεις
• είτε δευτερεύουσες προτάσεις με άλλες δευτερεύουσες προτάσεις
Με υποτακτική σύνδεση μπορούν να συνδέονται:
• μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις με μία κύρια πρόταση
• μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις με μία άλλη δευτερεύουσα πρόταση.

B2 Oι επιλογές στις συνδέσεις των προτάσεων και οι συνέπειές τους στο λόγο

Kείμενο 9 [Βαριέμαι…]

Εικόνα

Κατερίνα Bαμβασάκη, περ. «9», εφημ. EΛΕΥΘΕΡOTΥΠIΑ, 2001

Aκούω και μιλώ

Πόσα διαφορετικά νοήματα διατυπώνονται στα τέσσερα πρώτα σκίτσα του κειμένου 9; • Mε ποιον τρόπο διαφοροποιείται το νόημα, ενώ οι προτάσεις που χρησιμοποιούνται είναι οι ίδιες;
Mπορείτε να συνεχίσετε τη «φιλοσοφία» της ηρωίδας στο ίδιο πνεύμα; • Aν θέλετε, εργαστείτε σε ομάδες των δύο ατόμων και βρείτε διαφορετικές συνδετικές λέξεις, για να κάνετε κι άλλες ανάλογες «φιλοσοφικές τοποθετήσεις».

Διαβάζω και γράφω

Ξαναγράψτε το κείμενο 8 συνδέοντας τις προτάσεις μεταξύ τους με συνδέσμους. • Mπορείτε να δοκιμάσετε τις λέξεις: για να ή να, αφού, όπου, όταν ή αφότου ή άλλες που θα επιλέξετε εσείς. • Συγκρίνετε τα κείμενά σας μεταξύ τους και με το αρχικό.

Mαθαίνω ότι:

Η συνδετική λέξη που επιλέγει ένας ομιλητής για τη σύνδεση δύο προτάσεων φανερώνει το είδος της σχέσης που έχουν οι προτάσεις αυτές στη σκέψη του ομιλητή.

Αν, αντίθετα, ένας ομιλητής (ή ένας συγγραφέας) επιλέγει να αποφύγει τη χρήση συνδετικών λέξεων ανάμεσα στις προτάσεις, αυτό μπορεί να σημαίνει:

• ότι η σχέση είναι ολοφάνερη και δε χρειάζεται να τη δηλώσει με μια λέξη
• ή ότι προτιμά να αφήσει τον ακροατή (ή τον αναγνώστη) να ανακαλύψει τη σχέση / να δώσει τη δική του ερμηνεία
• ή ότι η σχέση τού διαφεύγει, δεν μπορεί να τη δηλώσει με ακρίβεια, δεν είναι σίγουρος, πιθανόν να είναι αμήχανος
• ή ότι έχει βρει άλλους τρόπους (μη λεκτικούς), για να φανερώσει τη σχέση
• ή (τι άλλο;). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Εικόνα Διαβάστε τα κείμενα 10 και 11 που ακολουθούν, παρατηρήστε την απουσία συνδετικών λέξεων και σκεφτείτε για ποιους λόγους μπορεί να συμβαίνει αυτό.

Kείμενο 10 Pωμιοσύνη (απόσπασμα)

Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ' τα ξένα βήματα,
αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,
αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.

Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,
σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια,
σφίγγει στο φως τις ορφανές ελιές του και τ' αμπέλια του,
σφίγγει τα δόντια. Δεν υπάρχει νερό. Μονάχα φως.
Ο δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο.
Μαρμάρωσαν τα δέντρα, τα ποτάμια κ' οι φωνές μες στον ασβέστη του ήλιου.
Η ρίζα σκοντάφτει στο μάρμαρο. Τα σκονισμένα σκοίνα.
Το μουλάρι κι ο βράχος. Λαχανιάζουν. Δεν υπάρχει νερό.
Όλοι διψάνε. Χρόνια τώρα. Όλοι μασάνε μια μπουκιά ουρανό πάνου απ' την πίκρα τους.

Γιάννης Ρίτσος, «Pωμιοσύνη», Ποιήματα 1930-1960, εκδ. Kέδρος, 1973

Kείμενο 11 [Χίος]

Διαφημιστική αφίσα Νομαρχίας Χίου, 2002

Aκούω και μιλώ

Τι είδους προτάσεις υπάρχουν στα κείμενα 10 και 11; Χρησιμοποιούνται συνδετικές λέξεις, για να συνδεθούν οι προτάσεις μεταξύ τους;
Αν επιχειρήσετε να συνδέσετε τις προτάσεις μεταξύ τους στο κείμενο 10, τι επίδραση θα έχει αυτό στο ρυθμό του ποιήματος; • Τι επίδραση θα έχει στο νόημα;
Συνδέστε παρατακτικά μεταξύ τους τις προτάσεις του κειμένου 11. • Προσπαθήστε στη συνέχεια να τις συνδέσετε και υποτακτικά. Αν δεν τα καταφέρνετε, συζητήστε στην τάξη το γιατί.
Γιατί νομίζετε ότι ορισμένες λέξεις του κειμένου 11 είναι μέσα σε κόκκινο πλαίσιο;

Διαβάζω και γράφω

Βρείτε μικρά διαφημιστικά κείμενα από τον Τύπο, κόψτε τα και κολλήστε τα στο τετράδιό σας. • Τι σύνδεση προτάσεων κυριαρχεί στα διαφημιστικά κείμενα; • Για ποιους λόγους;
Bρείτε στα βιβλία των Κειμένων Nεοελληνικής Λογοτεχνίας δύο ή τρία μικρά ποιήματα σύγχρονων ποιητών και αντιγράψτε τα στο τετράδιό σας. • Tι είδους προτάσεις κυριαρχούν στα ποιήματα που βρήκατε; • Xρησιμοποιούνται συνδετικές λέξεις; • Προσπαθήστε να ερμηνεύσετε αυτές τις επιλογές των ποιητών.

B3 Oι συνδέσεις των προτάσεων στον προφορικό λόγο

Καθίσαμε σ' ένα καφενείο και στήσαμε αυτί στις κουβέντες γύρω μας.
Πιάσαμε μερικές φράσεις και σας τις μεταφέρουμε εδώ γραμμένες:

Aκούω και μιλώ

Διαβάστε τις παραπάνω φράσεις μια φορά από μέσα σας και μια φορά μεγαλόφωνα. Προσπαθήστε να τις κάνετε να ακουστούν με φυσικότητα.
Αν χρειάζεται, διαβάστε τες άλλη μια φορά και συνοδέψτε την εκφώνηση με τις εκφράσεις του προσώπου και τις κινήσεις του σώματος και των χεριών, που νομίζετε ότι ταιριάζουν.
Σε ποιες από τις παραπάνω φράσεις υπάρχουν συνδετικές λέξεις;
Προσπαθήστε να ανακαλύψετε τις εσωτερικές (λογικές/συντακτικές) σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στις προτάσεις του κάθε εκφωνήματος.
Ποια από τις δύο αναγνώσεις (η σιωπηρή ή η μεγαλόφωνη) σας βοηθάει περισσότερο να καταλάβετε τις σχέσεις των προτάσεων;
Μελετήστε το ρόλο που παίζουν οι παύσεις και ο τόνος της φωνής.
Ξαναπείτε τις φράσεις προσθέτοντας κάποιες συνδετικές λέξεις, οι οποίες να δηλώνουν τη σχέση που βρήκατε.
Γράψτε τις νέες εκδοχές στο τετράδιό σας, δίπλα στις αρχικές. • Μήπως μπορείτε να προτείνετε κι άλλες εκδοχές;
Όλες αυτές οι φράσεις (οι αρχικές και οι νέες) είναι ίδιες ή διαφέρουν μεταξύ τους; (Συγκρίνετέ τες ως προς τη σημασία αλλά και ως προς το ύφος.)
Ποια από τις εκδοχές θα διαλέγατε:
• αν λέγατε αυτές τις φράσεις σε μια συζήτηση με φίλους;
• αν τις στέλνατε σ' ένα συμμαθητή σας ως γραπτό μήνυμα στο κινητό;
Εξηγήστε την επιλογή σας.
Διατυπώστε κάποια γενικά συμπεράσματα από τη δραστηριότητα που προηγήθηκε.

Tα συμπεράσματά μου:

Συμπληρώστε τις προτάσεις:

• Στον καθημερινό προφορικό λόγο συχνά οι συνδετικές λέξεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Η έλλειψη συνδετικών λέξεων κάνει το ύφος του λόγου περισσότερο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Η προσθήκη συνδετικών λέξεων κάνει το ύφος του λόγου περισσότερο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Στον προφορικό λόγο, όπου και όταν παραλείπονται οι συνδετικές λέξεις, υπάρχουν άλλα στοιχεία που μας βοηθούν στην κατανόηση του νοήματος, όπως . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .