Ρωμαϊκό αντίγραφο του χαμένου αγάλματος της θεάς Ειρήνης που κατασκεύασε ο Κηφισόδοτος μετά τη βραχύβια ειρήνη του 375/4π.Χ. Η θεά κρατά στο χέρι της τον μικρό Πλούτο (Γλυπτοθήκη Μονάχου).
Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
Α. Κείμενο
Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 π.Χ.), που αποτέλεσε την αφορμή διάλυσης της Β΄Αθηναϊκής Συμμαχίας, ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και, κατ’ επέκταση, με όλους τους Έλληνες. Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν, εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους, σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή.
Ἆρ’ οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν, εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν; Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν. Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκεν· καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ᾐνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς. Ἢν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα, [...] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν, ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς, [...] καθ’ ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν, [...] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν. Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν, μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων, ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν. Τὸ δὲ μέγιστον· συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους, οὐ βεβιασμένους, ἀλλὰ πεπεισμένους.
Ἰσοκράτης, Περὶ εἰρήνης 19-21
 
Γλωσσικά σχόλια
|
ἆρα (ερωτηματικό) |
|
άραγε |
ἐξαρκέσειεν ἄν (δυν. ευκτ. αορ. του απρόσ. ρ. ἐξαρκεῖ) |
θα αρκούσε, θα ήταν αρκετό |
|
ὁ/ἡ εὔπορος, τὸ εὔπορον
|
εύπορος, πλούσιος |
|
(εἰ) τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν (ρ. ὁμονοέω, ὁμονοῶ) |
και (να) έχουμε ομόνοια μεταξύ μας |
|
(εἰ) παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν (ρ. εὐδοκιμέω, εὐδοκιμῶ) |
(να) χαίρουμε εκτιμήσεως μεταξύ των Ελλήνων |
| τούτων ὑπαρξάντων |
αν γίνουν αυτά |
| τελέως
|
πλήρως, ολοκληρωτικά |
|
τὰ εἰρημένα (μτχ. πρκ. ρ. λέγομαι) |
αυτά που έχουν λεχθεί |
| καὶ γάρ |
και πράγματι, γιατί πράγματι |
|
πενεστέρους (συγκρ. βαθμ. επιθ. ὁ/ἡ πένης) |
φτωχότερους (πβ. ν.ε.: πενία, λεξιπενία) |
| ὑπομένω
|
αντέχω, ανέχομαι (πβ. ν.ε.: υπομονή) |
| διαβέβληκεν (ρ. διαβάλλω) |
έχει διαβάλει / συκοφαντήσει (πβ. ν.ε.: διαβολή, διαβλητός) |
| ἤν
|
εάν |
|
ἀπαλλαγέντες (μτχ. παθ. αορ. β΄ ρ. ἀπαλλάττομαι) |
αφού απαλλαγούμε (πβ. ν.ε.: απαλλαγή, απαλλακτικός) |
| ἡ ταραχή |
η διχόνοια |
| καθ’ ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν |
και κάθε μέρα, και καθημερινά |
|
πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν (οριστ. μέλλ. ρ. ἐπιδίδωμι) |
θα γινόμαστε πιο εύποροι |
| ἀδεῶς |
χωρίς φόβο |
|
γεωργέω, γεωργῶ
|
καλλιεργώ τη γη, ασχολούμαι με τη γεωργία |
| ἐπιχειροῦντες ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις |
ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα |
|
ἐκλελοίπασιν (οριστ. παρακ. ρ. ἐκλείπω) |
έχουν εκλείψει (πβ. ν.ε.: υπόλοιπο, έλλειψη) |
|
ὀψόμεθα (οριστ. μέλλ. ρ. ὁράω, ὁρῶ) |
θα δούμε (πβ. ν.ε.: όψη, οπτικός, μάτι < ὀμμάτιον) |
| ἢ νῦν
|
απ’ ό,τι τώρα |
| ἡ πρόσοδος |
το έσοδο |
| ὁ μεστός, ἡ μεστή, τὸ μεστόν |
γεμάτος (πβ. ν.ε.: μεστός, μεστώνω) |
|
ᾧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν (οριστ. παρακ. ρ. καθίσταμαι) |
από τους οποίους τώρα έχει ερημωθεί |
| τὸ δὲ μέγιστον |
και το σημαντικότερο |
|
ἕξομεν (οριστ. μέλλ. ρ. ἔχω) |
θα έχουμε |
| βιάζομαι |
εξαναγκάζομαι |
|
πεπεισμένους (μτχ. παρακ. ρ. πείθομαι) |
έχοντας πειστεί, με τη θέλησή τους |
Ερμηνευτικά σχόλιαὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκεν: Ο Περὶ εἰρήνης λόγος του Ισοκράτη συντάχθηκε λίγο μετά την έναρξη του Συμμαχικού πολέμου και πιθανότατα κυκλοφόρησε ως πολιτικό φυλλάδιο στην Αθήνα. Τον Συμμαχικό πόλεμο διεξήγαγαν οι Αθηναίοι εναντίον των Ροδίων, των Χίων και των Κώων, που είχαν αποστατήσει από τη Β΄Αθηναϊκή Συμμαχία αρνούμενοι να καταβάλουν τις υπέρογκες συμμαχικές εισφορές (συντάξεις) που απαιτούσαν οι Αθηναίοι. Όλοι αυτοί μαζί με τους Βυζαντίους συμμάχησαν με τον σατράπη της Καρίας Μαύσωλο. Η έκβαση του πολέμου ήταν ολέθρια για τους Αθηναίους και σήμανε τη διάλυση της Συμμαχίας.
 Ο Ισοκράτης (ρωμαϊκό αντίγραφο προτομής του 4ου αι. π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νεαπόλεως)
Ερωτήσεις
-
Ποιες είναι, κατά τον Ισοκράτη, οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ευδαιμονία της Αθήνας;
-
Ποια είναι η ευεργετική επίδραση της ειρήνης και ποιες οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου στην οικονομική ανάπτυξη και, γενικότερα, στην ευημερία μιας πόλης;
-
συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους, οὐ βεβιασμένους, ἀλλὰ πεπεισμένους: Πώς συμβάλλει η ελεύθερη βούληση στον σχηματισμό και στη λειτουργία μιας συμμαχίας, σύμφωνα με τον Ισοκράτη;
-
Με βάση όσα γνωρίζετε από το μάθημα της Ιστορίας για τη συμπεριφορά των Αθηναίων προς τους συμμάχους τους, να κρίνετε τον ισχυρισμό του Ισοκράτη ότι όλοι οι Έλληνες θα θελήσουν να συμμαχήσουν με τους Αθηναίους, εάν αυτοί μεταβάλουν τη στάση τους προς αυτούς.
 Στη ζωφόρο του Παρθενώνα, δίπλα στα μυθολογικά θέματα, ο Φειδίας επέλεξε να αναπαραστήσει την πραγματικά μεγαλειώδη πομπή των Παναθηναίων, θέλοντας έτσι να εξυμνήσει την ειρηνική δημιουργία και την αξία της αθηναϊκής δημοκρατίας (Αθήνα, Μουσείο Ακροπόλεως).
Β. Λεξιλογικά – Ετυμολογικά
◗ Να συμπληρώσετε τα κενά του πίνακα που ακολουθεί με τις κατάλληλες λέξεις της α.ε.:
Επίθετα παράγωγα από ρήματα
πρωτότυπη
λέξη |
παραγωγική
κατάληξη |
παράγωγο
επίθετο |
| ἀναγκάζω |
-τικός |
|
| βάλλω |
-τός |
βλη-τός |
| γεωργέω, γεωργῶ |
-ικός |
|
|
-τέος (συνήθ. ουδ.) |
|
|
γίγνομαι (θ. γεν-) |
-τικός |
|
|
δίδωμι (θ. δο-) |
-τός |
|
| -τικός |
|
| ἔχω |
-ρός |
ἐχυ-ρός,
ὀχυ-ρός
|
| (θ. σχ-) |
-τικός |
|
| λαμβάνω |
-τός |
ληπ-τός |
| (θ. ληπ-) |
-τέος |
|
| |
-τικός |
|
| μένω |
-τός |
|
| ὁράω, ὁρῶ |
-τός |
ὁρα-τός |
|
(θ. ὀπ-) |
-τικός |
|
|
πείθω |
-τικός |
|
|
(θ. πιθ-) |
-τήριος |
|
| |
-ανός |
|
| ποιέω, ποιῶ |
-τός |
|
| σφάλλω |
-ής |
ἀ-σφαλ-ής |
Ασκήσεις
- Να δώσετε τη σημασία των επιθέτων σε -τος και -τέος που συναντήσατε στον παραπάνω πίνακα.
-
Να γράψετε ομόρριζα επίθετα με τα ρήματα του πίνακα (απλά ή σύνθετα):
| ρήμα |
επίθετα α.ε. |
επίθετα ν.ε. |
| ἐπιθυμέω, ἐπιθυμῶ |
|
|
| φαίνω |
|
|
| ἡγέομαι, ἡγοῦμαι |
|
|
| ἐργάζομαι |
|
|
| βούλομαι |
|
|
-
Να συμπληρώσετε τον πίνακα με νεοελληνικά παράγωγα ουσιαστικά και επίθετα των ρημάτων της α.ε. που σας δίνονται. Στη συνέχεια να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με την κατάλληλη λέξη:
| ρήμα |
ουσιαστικά |
επίθετα |
| ὑπομένω |
|
|
| ἐπιμένω |
|
|
| ἐμμένω |
|
|
| ἐπιδίδωμι |
|
|
| στερέω, στερῶ |
|
|
| ἀπαλλάσσω |
|
|
| ἀνταλλάσσω |
|
|
- Η ____________________ που επιδεικνύει στην υποστήριξη της πρότασής του αποκλείει κάθε συνεννόηση.
- Στο σχολείο μας έγινε ____________________ μαθητών με μαθητές από τη Γαλλία στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος.
- Η ____________________ των μαθητών μας στις φετινές εξετάσεις ήταν πολύ ικανοποιητική.
- Με ____________________ και ____________________ μπορεί κανείς να πετύχει τον στόχο του.
- Ο εισαγγελέας πρότεινε την ____________________ του κατηγορουμένου λόγω αμφιβολιών.
- Σε όσους καταδικάζονται για σοβαρά πολιτικά αδικήματα επιβάλλεται ____________________ των πολιτικών δικαιωμάτων τους.
Γ. Γραμματική
Β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων (-έω, -ῶ)
Οι τύποι οἰκοῖμεν, ὁμονοοῖμεν και εὐδοκιμοῖμεν του κειμένου της Ενότητας ανήκουν στη β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων σε -έω, -ῶ. Η κλίση του ενεστώτα και του παρατατικού της τάξης αυτής απαιτεί τη γνώση των ακόλουθων συναιρέσεων:
◗ Εφαρμόζοντας τις συναιρέσεις της β΄τάξης και τις γενικές οδηγίες σχηματισμού των συνηρημένων ρημάτων να συμπληρώσετε τους ακόλουθους πίνακες:
Ενεστώτας ε.φ.
| |
οριστική |
υποτακτική |
| α΄εν. |
(ποιέ-ω) ποιῶ |
(ποιέ-ω) ποιῶ |
| β΄εν. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| γ΄εν. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| α΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| β΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| γ΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| |
ευκτική |
προστακτική |
| α΄εν. |
(ποιέ-οιμι) ποιοῖμι |
— |
| β΄εν. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποίε-ε) ποίει |
| γ΄εν. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιε-....) ..................... |
| α΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
— |
| β΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-....) ..................... |
| γ΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιε-....) ..................... |
απαρέμφατο: (ποιέ-εν) ....................., μετοχή (ονομ. εν. αρσ.): (ποιέ-...) ...................
Παρατατικός ε.φ.
| οριστική |
| α' εν. |
(ἐποίε-ον) ἐποίουν |
α΄πληθ. |
(ἐποιέ-.......) ................. |
| β΄εν. |
(ἐποίε-....) ................. |
β΄πληθ. |
(ἐποιέ-.......) ................. |
| γ΄εν. |
(ἐποίε-....) ................. |
γ΄πληθ. |
(ἐποίε-.......)................. |
Ενεστώτας μ.φ.
| |
οριστική |
υποτακτική |
| α΄εν. |
(ποιέ-ομαι) ποιοῦμαι |
(ποιέ-ωμαι) ποιῶμαι |
| β΄εν. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| γ΄εν. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| α΄πληθ. |
(ποιε-.......) ..................... |
(ποιε-.......) ..................... |
| β΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| γ΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-.......) ..................... |
| |
ευκτική |
προστακτική |
| α΄εν. |
(ποιε-οίμην) ποιοίμην |
— |
| β΄εν. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποίε-ου) ποιοῦ |
| γ΄εν. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιε-....) ..................... |
| α΄πληθ. |
(ποιε-.......) ..................... |
— |
| β΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιέ-....) ..................... |
| γ΄πληθ. |
(ποιέ-.......) ..................... |
(ποιε-....) ..................... |
απαρέμφατο: (ποιέ-......) ........................., μετοχή (ονομ. εν. ουδ.): (ποιε-......) .........................
Παρατατικός μ.φ.
| οριστική |
| α' εν. |
(ἐποιε-όμην) ἐποιούμην |
α΄πληθ. |
(ἐποιε-.......) ................. |
| β΄εν. |
(ἐποιέ-........) ..................... |
β΄πληθ. |
(ἐποιέ-.......) ................. |
| γ΄εν. |
(ἐποιέ-........) ..................... |
γ΄πληθ. |
(ἐποιέ-.......) ................. |
➥ Παρατηρήσεις
✦ Τα συνηρημένα ρήματα β΄τάξης σχηματίζουν τους υπόλοιπους χρόνους κατά τα βαρύτονα φωνηεντόληκτα, αφού προηγουμένως τρέψουν τον χαρακτήρα τους -ε- σε -η-, π.χ. ποιέω, ποιῶ → ποιή-σω, ἐποίη-σα, πεποίη-κα, ἐπεποιή-κειν.
✦ Τα ρήματα σε -έω με μονοσύλλαβο θέμα (π.χ. πλέω) στον ενεστώτα και τον παρατατικό συναιρούν τον χαρακτήρα τους -ε- μόνο με το -ε- ή -ει- της κατάληξης, π.χ. πλέω, πλεῖς, πλεῖ, πλέομεν, πλεῖτε, πλέουσι(ν). Εξαίρεση αποτελεί το συνηρημένο ρήμα δέω, δῶ (= δένω), που συναιρεί τον χαρακτήρα -ε- με το φωνήεν ή τη δίφθογγο της κατάληξης.
Ασκήσεις
-
Να αναγνωρίσετε γραμματικά τους τύπους οἰκοῖμεν και ἡγοῦμαι του κειμένου της Ενότητας και να γράψετε τις υπόλοιπες εγκλίσεις του ενεστώτα στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό.
-
ἀποστερῶ, ταλαιπωρῶ: Να γράψετε τους τύπους ενεστώτα των ρημάτων οι οποίοι ζητούνται στον πίνακα:
| |
ἀποστερῶ |
ταλαιπωρῶ |
| (β΄εν. υποτ. ε.φ.) |
.................................... |
.................................... |
| (γ΄ εν. ευκτ. ε.φ) |
.................................... |
.................................... |
| (γ΄ πληθ. ευκτ. μ.φ.) |
.................................... |
.................................... |
| (γ΄ εν. προστ. ε.φ.) |
.................................... |
.................................... |
| (β΄ πληθ. προστ. μ.φ.) |
.................................... |
.................................... |
| (απαρ. ε.φ.) |
.................................... |
.................................... |
| (γεν. εν. αρσ. μτχ. ε.φ.) |
.................................... |
.................................... |
- οἰκεῖν, ἡγῶμαι, εὐδοκιμοῖ, ἀπολογείσθων: Να αναγνωριστούν γραμματικά και να κλιθεί η οριστική του ενεστώτα στη φωνή που βρίσκονται.
-
Να αντιστοιχίσετε τους ρηματικούς τύπους της στήλης Α΄με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη στήλη Β΄(δύο στοιχεία της στήλης Β΄ περισσεύουν):
| Α΄ |
Β΄ |
| |
α. γ΄ εν. ευκτ. ενεστ. ε.φ. |
|
1. ἡγῆται
|
β. απαρ. ενεστ. ε.φ. |
|
2. ἀρκοῖ
|
γ. β΄ πληθ. οριστ./προστ. ενεστ. ε.φ. |
|
3. βοηθῶμεν
|
δ. α΄πληθ. ευκτ. ενεστ. ε.φ. |
|
4. πολεμεῖτε
|
ε. γ΄πληθ. υποτ. ενεστ. μ.φ. |
|
5. ἐπιχειρεῖν
|
στ. γ΄εν. υποτ. ενεστ. μ.φ. |
|
6. φρονοῖμεν
|
ζ. α΄ πληθ. υποτ. ενεστ. ε.φ. |
|
7. ἀπολογῶνται
|
η. απαρ. ενεστ. μ.φ. |
| |
θ. β΄ πληθ. υποτ. ενεστ. μ.φ. |
- Συμπληρώνοντας τα τετραγωνίδια με τις λέξεις που ζητούνται θα σχηματίσετε στην έγχρωμη στήλη το όνομα γνωστού λογογράφου της αρχαιότητας:
α. απαρ. ενεστ. ε.φ. ρ. λαλέω, λαλῶ.
β. γεν. πληθ. αρσ. μτχ. ενεστ. ε.φ. ρ. ὑμνέω, ὑμνῶ.
γ. γ΄ πληθ. υποτ. ενεστ. ε.φ. ρ. συμμαχέω, συμμαχῶ.
δ. α΄ πληθ. ευκτ. ενεστ. ε.φ. ρ. ἰσορροπέω, ἰσορροπῶ.
ε. γ΄ εν. υποτ. ενεστ. μ.φ. ρ. ἀδικέω, ἀδικῶ.
στ. β΄εν. υποτ. ενεστ. ε.φ. ρ. σκοπέω, σκοπῶ.
Ἤν γὰρ καλοῦσιν οἱ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων εἰρήνην, τοῦτο (δοκεῖ) εἶναι μόνον ὄνομα,
τῷ δ' ἔργῳ πάσαις πρὸς πάσας τὰς πόλεις ἀεὶ πόλεμον ἀκήρυκτον κατὰ φύσιν εἶναι.
Πλάτων, Νόμοι 626a
Πράγματι αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι αποκαλούν ειρήνη (φαίνεται ότι) είναι μόνο μια λέξη·
στην
πράξη
υπάρχει, σύμφωνα με τους νόμους της φύσης, ακήρυκτη αιώνια διαμάχη της κάθε πόλης με όλες τις άλλες πόλεις.
|
