Θρησκευτικά (Β Γυμνασίου) - ΑΝΕΝΕΡΓΟ: Ηλεκτρονικό Βιβλίο

4. Η Καινή Διαθήκη Β΄: Οι Επιστολές και η Αποκάλυψη

1. Τι ήταν και γιατί γράφτηκαν οι επιστολές του αποστόλου Παύλου;

Οι επιστολές του αποστόλου Παύλου ήταν ζωντανά περιστασιακά κείμενα, τα οποία προέκυψαν από τις παρακάτω συνθήκες ζωής των πρώτων χριστιανών. Οι χριστιανικές κοινότητες που ίδρυσε κατά τις ιεραποστο-λικές περιοδείες του συνέχισαν τη ζωή και τη δράση τους με επιτυχία. Ο Παύλος επικοινωνούσε μαζί τους με πρόσωπα και με επιστολές και μοιραζόταν τη χαρά τους. Συχνά όμως παρουσιάζονταν διάφορα προβλήματα στις κοινότητες αυτές και οι χριστιανοί είχαν απορίες σε θέματα της καινούριας τους πίστης. Τότε ο απόστολος Παύλος τους έγραφε σε επιστολές τις απόψεις και τις υποδείξεις του για να τα λύσουν. Πάντοτε είχε την ευκαιρία να τους διδάσκει, ώστε η χριστιανική ζωή τους να καλλιεργείται και να καρποφορεί. Μας διασώθηκαν 14 επιστολές με το όνομά του (βλ. πίνακα βιβλίων Κ. Διαθήκης).

2. Ποιες και τι ήταν οι Καθολικές επιστολές;

Εκτός από τον απόστολο Παύλο και οι άλλοι Απόστολοι έκαναν περιοδείες σε διάφορα μέρη και ίδρυσαν χριστιανικές κοινότητες. Έγραφαν λοιπόν επιστολές στους χριστιανούς που είχαν επισκεφτεί και στις κοινότητες που είχαν ιδρύσει. Στις επιστολές αυτές διδάσκουν, ενισχύουν την πίστη των νέων χριστιανών, τους προφυλάσσουν από τις παρερμηνείες και τους καθοδηγούν στη χριστιανική τους ζωή. Ονομάστηκαν «Καθολικές», γιατί σχεδόν όλες απευθύνονται σε πολλές χριστιανικές κοινότητες και έχουν γενικότερο περιεχόμενο. Μας διασώθηκαν 7 τέτοιες επιστολές (βλ. πίνακα βιβλίων Κ. Διαθήκης).

3. Ποιο είναι το περιεχόμενο της Αποκάλυψης του Ιωάννη;

Η Αποκάλυψη του Ιωάννη είναι το τελευταίο βιβλίο της Κ. Διαθήκης. Γράφτηκε από τον ευαγγελιστή Ιωάννη σε μια περίοδο φοβερών διωγμών εναντίον των χριστιανών. Απευθύνεται στις χριστιανικές κοινότητες της Μ. Ασίας. Μιλάει με συμβολική γλώσσα και χρησιμοποιεί έντονα παραστατικές εικόνες. Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκει να παρηγορήσει, να ενθαρρύνει και να τονώσει την πίστη και την καρτερία των χριστιανών μπροστά στα σκληρά μαρτύρια που περνούσαν. Τους υπενθυμίζει τα Πάθη του Ιησού. Τους τονίζει ότι ο Ιησούς είναι το Α και το Ω της ζωής. Τους αποκαλύπτει (φανερώνει) ότι στο τέλος όλα τα βάσανα θα τερματιστούν και ότι ο Θεός θα χαρίσει σε όλους έναν καινούριο κόσμο. έναν κόσμο αλήθειας, αγάπης, ειρήνης και δικαιοσύνης.

4. Πώς χρησιμοποιούμε την Κ. Διαθήκη στην Εκκλησία;

Σε κάθε Μυστήριο και Ακολουθία της Εκκλησίας διαβάζονται κομμάτια της Κ. Διαθήκης, που λέγονται περικοπές ή αναγνώσματα. Όταν είναι από τα 4 Ευαγγέλια λέγονται ευαγγελικές περικοπές ή ευαγγελικά αναγνώσματα· όταν είναι από τις επιστολές των Αποστόλων λέγονται αποστολικές περικοπές ή αποστολικά αναγνώσματα. Στην εκκλησία υπάρχει ένα βιβλίο που περιέχει όλες τις περικοπές από τα 4 Ευαγγέλια, που διαβάζονται στη θεία Λειτουργία και στις λατρευτικές Ακολουθίες. Αυτό λέγεται Το Ευαγγέλιο, είναι τοποθετημένο στο κέντρο πάνω στην αγία Τράπεζα και έχει καλλιτεχνικό κάλυμμα. Κοντά του και πιο πέρα πάνω στην αγία Τράπεζα μέσα στο Αρτοφόριο φυλάγεται από τη Μ. Πέμπτη η θεία κοινωνία για έκτακτες περιπτώσεις (π.χ για βαριά αρρώστους). Αυτό το γεγονός δείχνει ότι η Εκκλησία στηρίζει τη ζωή της στον λόγο του Θεού, στο Ευαγγέλιο, και στο Σώμα και το Αίμα του Χριστού, στη θεία Κοινωνία. Υπάρχει και ένα άλλο βιβλίο με περικοπές από τις επιστολές των Αποστόλων και λέγεται Ο Απόστολος. Τα ευαγγελικά αναγνώσματα διαβάζονται πάντα από τους ιερείς ή τους διακόνους, ενώ τα αποστολικά αναγνώσματα διαβάζονται από τους ψάλτες. Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ ακούμε τα δώδεκα Ευαγγέλια. Δηλαδή διαβάζονται 12 ευαγγελικές περικοπές που αναφέρονται στα γεγονότα των Παθών του Χριστού.

5. Τι σημαίνουν οι τίτλοι των βιβλίων της Κ. Διαθήκης;

Στα Ευαγγέλια ο τίτλος του κάθε βιβλίου δηλώνει τον συγγραφέα του. Η φράση π.χ. κατά Μάρκον σημαίνει το Ευαγγέλιο σύμφωνα με όσα έγραψε ο Μάρκος.
Στις Πράξεις των Αποστόλων ο τίτλος δηλώνει το περιεχόμενο του βιβλίου.
Στις Επιστολές του αποστόλου Παύλου ο τίτλος κάθε επιστολής δηλώνει τον παραλήπτη.
Στις Καθολικές επιστολές ο τίτλος κάθε επιστολής δηλώνει τον συγγραφέα.
Στην Αποκάλυψη του Ιωάννη ο τίτλος δηλώνει τον συγγραφέα και το είδος του βιβλίου.

Χειρόγραφο Ευαγγέλιο σε περγαμηνή.

Χειρόγραφο Ευαγγέλιο σε περγαμηνή. I. Μ. Διονυσίου, Άγ. Όρος, 10ος αι. (H αρχή του κατά Ιωάννην ευαγγελίου)

6. Πώς παραπέμπουμε στην Κ. Διαθήκη;

Όλα τα βιβλία της Κ. Διαθήκης είναι χωρισμένα σε κεφάλαια και κάθε κεφάλαιο είναι χωρισμένο σε στί-χους. Ο χωρισμός σε κεφάλαια έγινε τον 13ον αιώνα· και σε στίχους το 1551 στο Παρίσι από τον τυπογράφο και εκδότη Estienne (Στέφανος). Οι στίχοι ονομάζονται χωρία ή εδάφια. Όταν θέλουμε να παραπέμψουμε σε ένα χωρίο της Κ. Διαθήκης σημειώνουμε πρώτα τον τίτλο του βιβλίου σε συντομογραφία. Αμέσως μετά έναν αριθμό, που δηλώνει το κεφάλαιο του βιβλίου. Στη συνέχεια σημειώνουμε και έναν επόμενο αριθμό, που δηλώνει τον στίχο ή τους στίχους του κεφαλαίου. Ο πρώτος αριθμός με τον δεύτερο χωρίζεται με κόμμα. Έχουμε για παράδειγμα τις παραπομπές: Ιω 13, 34 και Α Τιμ 6, 11-14. Πώς τις διαβάζουμε;
Ιω 13, 34: Ευαγγέλιο κατά Ιωάννην, κεφάλαιο 13ο, στίχος 34
Α Τιμ 6, 11-14: Επιστολή Α προς Τιμόθεον, κεφάλαιο 6ο, στίχοι 11 έως 14

7. Σε ποια γλώσσα γράφτηκαν τα βιβλία της Κ. Διαθήκης και ποια τα πρώτα χειρόγραφα της;

Όλα τα βιβλία της Κ. Διαθήκης γράφτηκαν στην ελληνιστική γλώσσα, τη γλώσσα που είχε διαδοθεί από την εποχή του Μ. Αλέξανδρου και που ήταν η δημοτική ελληνική εκείνης της εποχής. Από τον 2ο μ.Χ. αι. τα βιβλία της Κ. Διαθήκης άρχισαν να μεταφράζονται και στις γλώσσες που μιλούσαν οι λαοί στους οποίους διαδίδονταν το Ευαγγέλιο. Σήμερα η Κ. Διαθήκη έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 1600 γλώσσες και διαλέκτους σε όλον τον κόσμο.

Τα κείμενα της Κ. Διαθήκης στα πρώτα χρόνια γράφονταν σε φύλλα που σχηματίζονταν από επεξεργασία του φυτού πάπυρος, ένα φυτό που φύονταν κυρίως στις όχθες του ποταμού Νείλου στην Αίγυπτο. Τα χειρόγραφα αυτά φύλλα τα κολλούσαν το ένα δίπλα στο άλλο. Στην αρχή και στο τέλος τα έδεναν σε κυλινδρικά ραβδιά, πάνω στα οποία τύλιγαν τα ενωμένα χειρόγραφα φύλλα. Αυτά ονομάζονταν ειλητάρια (τυλιχτάρια). Το παλαιότερο κομμάτι χειρογράφου της Κ. Διαθήκης σε πάπυρο, που μας σώζεται, είναι ένα απόσπασμα από το ευαγγέλιο του Ιωάννη και χρονολογείται μεταξύ 125-130 μ.Χ. (βλ. φωτ. δίπλα).
Επειδή όμως τα χειρόγραφα από πάπυρο καταστρέ-φονταν γρήγορα, άρχισαν να γράφουν τα κείμενα της Κ. Διαθήκης σε περγαμηνές. Αυτές ήταν φύλλα επεξεργα-σμένων δερμάτων (από γιδοπρόβατα, βοοειδή και αντιλόπες), που παράγονταν στην Πέργαμο της Μ. Ασίας. Τετρασέλιδα χειρόγραφα σε περγαμηνές αποτελούσαν το «τετράδιο». Λίγα ή πολλά «τετράδια» ενώνονταν στις ράχες και σχημάτιζαν βιβλία ή τόμους, που ονομάζονταν κώδικες. Περίφημοι τέτοιοι κώδικες της Αγίας Γραφής είναι ο Σιναϊτικός, ο Βατικανός και ο Αλεξανδρινός (βλ. φωτ. κάτω).

Το αρχαιότερο χειρόγραφο της Κ. Διαθήκης σε πάπυρο

Τμήμα του Σιναϊτικού κώδικα. Βρέθηκε στην Ι. Μονή

8. Τι είναι τα «Απόκρυφα» βιβλία της Κ. Διαθήκης;

Έτσι ονομάζονται διάφορα κείμενα από τον 2ο αι. και μετά, που προέρχονται από χριστιανούς ή αιρετικούς συγγραφείς. Κάνουν λόγο για τη ζωή του Χριστού, για τη δράση των Αποστόλων, ή περιέχουν διάφορες αποκαλύψεις. Το καθένα έχει ένα όνομα κάποιου γνωστού προσώπου από την πρώτη Εκκλησία. Π.χ. «Κατά Θωμάν Ευαγγέλιο», «Πράξεις Πέτρου», «Επιστο-λή των έντεκα Αποστόλων», «Αποκάλυψη Παύλου» κ.ά. Τα «Απόκρυφα» είναι πολλά. Γράφτηκαν είτε για να καλύψουν με φανταστικά επεισόδια τα κενά που υπάρ-χουν στην ιστορία του Χριστού ή των Αποστόλων είτε για να διαδώσουν αιρετικές ιδέες. Οι χριστιανοί, για να ξεχωρίσουν τα γνήσια κείμενα των Αποστόλων από τα μη γνήσια που κυκλοφορούσαν τότε, ξεχώρισαν τα 27 βιβλία ως τα μόνα αυθεντικά (αληθινά), που αποτέλε-σαν το σώμα των βιβλίων της Κ. Διαθήκης. Την πρώτη πληροφορία για όλα μαζί αυτά τα 27 βιβλία έχουμε σε επιστολή του Μεγάλου Αθανασίου το έτος 367.

Συνοπτικός πίνακας των βιβλίων της Κ. Διαθήκης κατά χρονολογική σειρά συγγραφής τους

έτος
50	Επιστολές Παύλου	Α Θεσ, Α Κορ, Γαλ, Β Κορ, Φιλ, Ρωμ, Φλμ
60		*Δευτεροπαύλειες Επιστολές:**	κατά Μάρκον Ευαγγέλιο
70		Β Θεσ, Κολ, Εφ Ποιμαντικές Επιστολές:	κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο
80		Α Τιμ, Β Τιμ, Τιτ, Εβρ	κατά Λουκάν Ευαγγέλιο	Πράξεις Αποστόλων
90		Καθολικές Επιστολές: Ιακ, Α Πε	Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο	Αποκάλυψις Ιωάννου
100		Α Ιω, Β Ιω, Γ Ιω, Ιούδα
110 120		Β Πε

* Λέγονται έτσι διότι –κατά τους περισσότερους ερευνητές– τις συναρμολόγησαν ή τις έγραψαν αργότερα μαθητές, συνεργάτες ή μελετητές του αποστόλου Παύλου. Το ίδιο ισχύει και για τις «Καθολικές» επιστολές. Αυτό δεν μειώνει την αυθεντικότητα και αξία τους. Περιλήφθηκαν στην Κ. Διαθήκη, διότι περιέχουν και διδάσκουν την αληθινή πίστη, όπως και τα άλλα βιβλία της. Γράφτηκαν και άλλες επιστολές με ονόματα Αποστόλων. Αυτές όμως δεν έγιναν δεκτές, διότι η πίστη τους κρίθηκε ως μη αληθινή.

Ερωτήσεις

1. Δύο χωρία της Κ. Διαθήκης αρχίζουν και τελειώνουν έτσι: α) «Εκείνος που αγαπάει… υπομένει», β) «Ο Θεός είναι αγάπη...μέσα σ» αυτόν». Το α΄ είναι από την Α προς Κορινθίους επιστολή κεφ.13, το β΄ από την Α επιστολή του Ιωάννη κεφ. 4. Βρείτε τα χωρία, γράψτε τα ολόκληρα και σημειώστε ακριβώς τις παραπομπές.

2. Διαβάστε στην Κ. Διαθήκη την προς Φιλήμονα επιστολή του αποστόλου Παύλου. Για ποιον λόγο την έγραψε; Ποια συναισθήματά του φανερώνονται σ' αυτήν;